Από το 1957 και την εκτόξευση του Sputnik 1, τα πράγματα έχουν εξελιχθεί πάρα πολύ. Μεγάλος αριθμός ιδιωτικών επιχειρήσεων ασχολείται εδώ και δεκαετίες με το αντικείμενο και σε ορισμένους τομείς, όπως κυρίως οι τηλεπικοινωνίες, οι δορυφόροι είναι εδώ και καιρό αναπόσπαστο μέρος της υποδομής κάθε σοβαρού δικτύου. Η ανάπτυξη του κλάδου είναι αλματώδης και προσελκύει μεγάλα επιχειρηματικά ονόματα. Η Starlink, η οποία αποτελεί κομμάτι της SpaceX του Ίλον Μασκ, είναι υπεύθυνη σε μεγάλο βαθμό για την τρομερή αύξηση του αριθμού των δορυφόρων.
Σε αφιέρωμα του visualcapitalist.com από τον περσινό Σεπτέμβριο, βλέπουμε πως ο αριθμός των εν λειτουργία δορυφόρων που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη ανέρχεται περίπου σε 7.000 (τώρα θα είναι σίγουρα μεγαλύτερος). Από αυτούς, περίπου οι μισοί ανήκουν στην Starlink η οποία κυριαρχεί εδώ και χρόνια στον χώρο ενώ η μητρική της εταιρεία που κυριαρχεί στον τομέα της εκτόξευσης διαστημικών πυραύλων έχει ενεργό ρόλο στην εκτόξευση και θέση σε τροχιά και πολλών δορυφόρων των ανταγωνιστών της Starlink.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του visualcapitalist.com, στην δεύτερη θέση βρίσκεται η βρετανική OneWeb με περίπου 500 δορυφόρους. Στην τρίτη θέση βρίσκεται η κυβέρνηση της Κίνας με 369 και λίγο πιο κάτω από αυτήν έρχεται η αντίστοιχη των ΗΠΑ με 306. Αρκετά πιο χαμηλά είναι η αμερικανική Planet Labs (PL NYSE) με 195 δορυφόρους ενώ η Ρωσική ομοσπονδία εμφανίζεται με 137. Όπως διαβάζουμε σε πολύ πρόσφατο άρθρο του Bloomberg, την τελευταία πενταετία πενταπλασιάστηκε ο αριθμός των δορυφόρων που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από την Γη και είναι σε κατάσταση λειτουργίας, με κύρια υπεύθυνη για την αύξηση την Starlink. Στο ίδιο άρθρο είδαμε πως προβλέπεται ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των δορυφόρων τα επόμενα χρόνια.
Όπως ανέφερε η πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών των ΗΠΑ (FCC) σε ομιλία της τον Μάρτιο που μας πέρασε, στα συρτάρια της υπηρεσίας της βρίσκονται ήδη αιτήσεις για την εκτόξευση άλλων 50.000 δορυφόρων. Επανερχόμενοι στο visualcapitalist.com, επισημαίνουμε πως σύμφωνα με την έρευνά του, μόνο η Kuiχper Systems, θυγατρική της Amazon (AMZN NASDAQ) που ελέγχεται από τον ιδρυτή της Τζεφ Μπέζος, σκοπεύει να θέσει σε τροχιά περίπου 3.200 δορυφόρους μέχρι το 2029, προκειμένου να ανταγωνιστεί το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της Starlink του Ίλον Μασκ.
Είναι λοιπόν βέβαιο πως ο αριθμός των δορυφόρων πρόκειται να αυξηθεί κατακόρυφα τα επόμενα χρόνια. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα, καθώς όλοι αυτοί οι δορυφόροι έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής και ύστερα από πολλά χρόνια λειτουργίας αρχίζουν να αποσυντίθενται ή να κινούνται ανεξέλεγκτα μέσα στο διάστημα. Αυτό δεν είναι κάτι νέο, καθώς και πρόσφατα και παλαιότερα έχουμε δει κομμάτια δορυφόρων να πέφτουν μέσα στην ατμόσφαιρα της Γης και κομμάτια τους να καταλήγουν σε προσγειώνονται ή να προσθαλασσώνονται.
Εδώ και χρόνια χρησιμοποιείται ο όρος «διαστημικά σκουπίδια» για να περιγράψει με γενικό τρόπο αυτό το φαινόμενο. Με τον αριθμό των δορυφόρων να αυξάνεται συνεχώς είναι λογικό να περιμένουμε και τη μεγέθυνση του προβλήματος που προκαλούν τα διαστημικά σκουπίδια (space junk).
Η Ομοσπονδιακή Αεροπορική Επιτροπή (FAA, Federal Aviation Administration) εκτίμησε πέρυσι τον Σεπτέμβριο σε έκθεσή της προς το Κογκρέσο, πως μέχρι το 2035 θα έχουν πέσει στην ατμόσφαιρα περίπου 28.000 επικίνδυνα κομμάτια από δορυφόρους χαμηλής τροχιάς χωρίς να εξαϋλωθούν πλήρως καθώς θα πέφτουν μέσα στην ατμόσφαιρα. Στην ίδια έκθεση, οι ειδικοί της FAA εκτίμησαν πως κάθε χρόνο θα έχουμε και έναν ή δύο τραυματισμούς ανθρώπων στη Γη εξαιτίας της πτώσης των διαστημικών σκουπιδιών. Τα πράγματα είναι όμως ήδη επικίνδυνα, καθώς την 28η Φεβρουαρίου ένας «νεκρός» ρωσικός δορυφόρος πέρασε 20 μέτρα μακριά από ένα διαστημικό σκάφος της αμερικανικής NASA.
Στο άρθρο του Bloomberg που προαναφέραμε, διαβάζουμε πως αν είχε γίνει σύγκρουση τότε, χιλιάδες θραύσματα θα είχαν ταξιδέψει προς πλήθος άλλων δορυφόρων. Επίσης, πάλι στο ίδιο άρθρο, είδαμε πως ένα κομμάτι που έφυγε από τον διεθνή διαστημικό σταθμό προσγειώθηκε σε ένα σπίτι στην αμερικανική πολιτεία της Φλόριντα.
Είναι προφανές πως η κατάσταση είναι σοβαρή και δυνάμει επικίνδυνη. Έτσι, οι αμερικανικές αρχές έχουν αρχίσει την επιβολή προστίμων σε όσους δεν φροντίζουν σωστά τους «αποστρατευμένους» δορυφόρους. Τον προηγούμενο Οκτώβριο η FCC επέβαλε το πρώτο τέτοιο πρόστιμο, ύψους 150.000 δολαρίων, στην εταιρεία Dish Networks η οποία δεν φρόντισε να θέσει έναν δορυφόρο της σε ασφαλή τροχιά πριν πάψει να λειτουργεί.
Για κάθε πρόβλημα, όμως, πρέπει να βρεθεί λύση. Αυτό φιλοδοξούν να κάνουν αρκετές εταιρείες που έχουν διάφορες σχετικές προτάσεις. Με τη βοήθεια του Bloomberg θα δούμε μερικές από αυτές. Η νορβηγική νεοφυής εταιρεία Solstrom ετοιμάζεται να θέσει σε τροχιά τον πρώτο της δορυφόρο με το όνομα Nimbus, κάποια στιγμή προς το τέλος του 2024. Ο Nimbus θα βρεθεί στο διάστημα πάνω σε έναν πύραυλο της SpaceX ο οποίος θα τον αφήσει περίπου 450 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι πως ο Nimbus έχει το μέγεθος ενός χάρτινου μπουκαλιού για γάλα και η λειτουργική ζωή του θα διαρκέσει μόνο μερικούς μήνες. Στη συνέχεια, αντί να συνεχίζει να γυρίζει γύρω από τη Γη χωρίς λόγο, θα ανοίξει κάτι σαν πανί το οποίο ελπίζεται πως θα λειτουργήσει σαν αλεξίπτωτο, θα επιβραδύνει την πορεία του και στο τέλος θα τον βγάλει από την τροχιά του και θα τον στείλει προς τη Γη. Λόγω του πολύ μικρού του μεγέθους όμως, στην επιφάνεια του πλανήτη μας δεν πρόκειται να φτάσει απολύτως τίποτα.
Μία άλλη ιδέα είναι αυτή της εκτόξευσης σκαφών τα οποία θα μαζεύουν τα διαστημικά σκουπίδια με την βοήθεια ρομποτικών βραχιόνων. Αυτό τον δρόμο έχει αποφασίσει να ακολουθήσει η Astroscale Holdings Inc., μία startup εταιρεία με τη βάση της στο Τόκιο της Ιαπωνίας.
Νωρίτερα, φέτος, έγινε μία πρώτη πειραματική εκτόξευση του πρωτοτύπου της Astroscale, η οποία υποστηρίζει πως τα στοιχεία που συνέλεξε από αυτή την αποστολή θα αποδειχθούν εξαιρετικά πολύτιμα για τη συνέχεια. Η Astroscale έχει ήδη αντλήσει 380 εκατομμύρια δολάρια από επενδυτές από το 2013 και μετά και πρόκειται να εισαχθεί στο Χρηματιστήριο του Τόκυο στις 5 Ιουνίου, δηλαδή σε λιγότερο από έναν μήνα.
Με την αποκομιδή διαστημικών σκουπιδιών θέλει να ασχοληθεί και η ClearSpace, η οποία συνεργάζεται για αυτό τον σκοπό με την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA). Την ίδια περίπου ιδέα έχει και η startup StarfishSpace από το Σιάτλ των ΗΠΑ, στην οποία συμμετέχει και η Toyota Ventures της γνωστής ιαπωνικής αυτοκινητοβιομηχανίας.
Μία άλλη ιδέα είναι αυτή της αποστολής διαστημικών σκαφών που θα καταγράφουν τα διαστημικά σκουπίδια που κυκλοφορούν και θα δίνουν τις σχετικές πληροφορίες στις εταιρείες που διαχειρίζονται δορυφόρους. Η γερμανική Vyoma Gmbh σκοπεύει να εκτοξεύσει το 2025 τους πρώτους δορυφόρους της, εξοπλισμένους με ειδικές κάμερες και αισθητήρες.
Στο παιχνίδι μπαίνουν και κάποιοι από τους κολοσσούς της αεροδιαστημικής βιομηχανίας, όπως η αμερικανική Northrop Grumman (NDC NYSE) και η ευρωπαϊκή Airbus (AIR, PARIS XETRA) οι οποίες αναζητούν τρόπους για να περιορίσουν τη φθορά των δορυφόρων και να επιμηκύνουν την διάρκεια ζωής τους. Υπάρχουν και αρκετές άλλες επιχειρήσεις, κυρίως στον χώρο των startup, οι οποίες αναπτύσσουν διάφορες ιδέες και αναζητούν χρηματοδότηση για την προώθησή τους.
Όμως, όλες οι εταιρείες που φιλοδοξούν να πετύχουν επιχειρηματικά καθαρίζοντας το διάστημα από τα σκουπίδια έχουν να αντιμετωπίσουν δύο βασικά προβλήματα. Το πρώτο είναι το κόστος, ειδικά για τις επιχειρήσεις που θέλουν να μαζεύουν τα σκουπίδια με τους ρομποτικούς βραχίονές τους.
Το δεύτερο, το οποίο είναι αρκετά περίπλοκο, είναι νομικής φύσεως καθώς σύμφωνα με το δίκαιο του διαστήματος το οποιοδήποτε διαστημικό σκουπίδι αποτελεί ιδιοκτησία αυτού που έβαλε εκεί τον δορυφόρο. Αυτό σημαίνει πως όποιος ασχοληθεί με το αντικείμενο θα πρέπει να μπορεί να συνεννοηθεί με τους Ρώσους και τους Κινέζους ιδιοκτήτες δορυφόρων, κάτι που πιθανώς να μην είναι καθόλου εύκολο.
Ανεξάρτητα πάντως από τα προβλήματα, είναι βέβαιο πως κάποιος θα πρέπει να ασχοληθεί με το ζήτημα, είτε πρόκειται για ιδιωτική επιχείρηση είτε για κάποιον κρατικό ή διεθνή οργανισμό. Δεν ξέρουμε ποιοι θα τα καταφέρουν τελικά αλλά υποπτευόμαστε πως μεγάλο μέρος του κόστους θα πέσει πάνω στην πλάτη κάποιων φορολογουμένων.
