Τι θα μπορούσαν να συμβολίζουν η καταστροφή ενός καϊκιού, τα κατάλοιπά του και η επανένωσή τους - αυτή η είδους επανένωση είναι μία νέα δημιουργία, ώστε να διατηρηθεί στη μνήμη η τεχνική κατασκευής τους και ποιος ο ρόλος της τέχνης στη διατήρηση αυτής της μνήμης; Ερωτήματα σαν αυτά διερευνώνται στο βίντεο «Μεταμόρφωση 581» των Sphinxes (Μάνος Φλέσσας και Ιωάννα Τσάκαλου), οι οποίοι με τη σειρά τους αναφέρονται στα καΐκια ως ένα σημαντικό κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής χειροτεχνίας. Με την αναφορά στη χειροτεχνία να έχει τη δική της σημασία, καθότι ο όρος (σ.σ χειροτεχνία) αναφέρεται σε διαδικασίες, ενέργειες, τεχνικές και μορφές δημιουργικότητας που εκτελούνται συνήθως διά χειρός ή με τη χρήση χειροκίνητων συσκευών.
Στην προκειμένη, τα καΐκια κατασκευάζονται στο χέρι από ένα άτομο (έναν καραβομαραγκό), ο οποίος κόβει το δέντρο από το οποίο κατασκευάζεται η βάρκα, μεταφέρει το ξύλο και στεριώνει κάθε κομμάτι στη θέση του. Η παράδοση περνά από πατέρα σε γιο ή από το ένα μέλος της οικογένειας στο άλλο, συνεπώς η κατασκευή ενός καΐκιού έχει συναισθηματική εμπλοκή, με τις όποιες συνέπειες στον ψυχισμό αυτών των ανθρώπων, σαν κληθούν να τα καταστρέψουν.
Αφορμή για το έργο των Sphinxes ήταν η καταστροφή και ο αφανισμός, έως το 2019, 13.785 από τα περίπου 17.000 ελληνικά καΐκια που έπλεαν στη Μεσόγειο Θάλασσα, στο πλαίσιο σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας. Ανταποκρινόμενοι σε αυτή την απώλεια, οι Sphinxes έκαναν έρευνα στη Σάμο, που κάποτε ήταν σημαντικό κέντρο παραγωγής καϊκιών τόσο για την ποιότητα της δουλειάς όσο και για τα υλικά που χρησιμοποιούνταν. Κατά την έρευνά τους, βρήκαν τα κατάλοιπα ενός από τα καΐκια που καταστράφηκαν, του «Μεταμόρφωση 581» – εξ ού και ο τίτλος του βίντεο.
Σε αυτό καταγράφονται κινήσεις μιας ομάδας ανθρώπων που συγκεντρώνει τα απομεινάρια του καϊκιού στη μαρίνα όπου βρέθηκε, κατόπιν προχωρά με επισημότητα, σαν να πρόκειται για νεκρική πομπή, προς το χωριό Πυθαγόρειο και το χώρο Art Space, όπου παρουσιάζεται τώρα το βίντεο, ενώ τα σπασμένα κομμάτια του σκελετού του σκάφους έχουν μετατραπεί σε εγκατάσταση για μια προηγούμενη έκθεση στο χώρο, το 2019.
Με την πομπή και την επανένωση των κομματιών του καϊκού σε μία τρόπον τινά σχεδία, η καταστροφή μετατρέπεται σε δημιουργία ώστε να θυμίσει τα ίχνη των καϊκιών που χάθηκαν στη Μεσόγειο. Συνειρμοί που δημιουργούνται στη θέα της εγκατάστασης είναι ο βιοπορισμός των ψαράδων αλλά και η σωτηρία όσων καταμεσής της Μεσογείου βρέθηκαν αντιμέτωποι με το θάνατο. Κυρίαρχο ρόλο στις περιπτώσεις αυτές, τα χέρια.
Το έργο των Φλέσσα και Τσάκαλου παρουσιάζεται (έως 25/9) στο Art Space Pythagorion (Σάμος), στο πλαίσιο της ομαδικής έκθεσης «Handmade: οι κοινωνικές διαστάσεις της χειροτεχνίας» που διοργανώνεται από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το μη-κερδοσκοπικό Ίδρυμα Schwarz, και αναδεικνύει το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη χειροτεχνία, η οποία υπήρξε κάποτε ζωτικής σημασίας μέρος της καλλιτεχνικής πρακτικής και έχει αρχίσει να θεωρείται ένα ακόμη μέσο στο πεδίο των καλών τεχνών.
Τα έργα που παρουσιάζονται αναδιατυπώνουν παραδοσιακές μορφές της χειροτεχνίας, και δημιουργήθηκαν –εκτός από τους Sphinxes– από τους Νίκο Αλεξίου, Μαρία Βαρελά, Bertille Bak, Silvina Der Meguerditchian, Μαρία Λουίζου, Jennifer Nelson, Ελένη Μυλωνά και Ναταλία Μαντά, χρησιμοποιώντας ποικιλία οργανικών υλικών και άυλων πρακτικών.
