Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι 1,3 δισ. άνθρωποι - δηλαδή το ένα έκτο του παγκόσμιου πληθυσμού - ζουν με σοβαρή αναπηρία. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις υπολογίζεται ότι ανέρχεται σε 92 εκατ., δηλαδή 24,9% επί του γενικού πληθυσμού (άνω των 16 ετών).
Αντίστοιχα, σχεδόν ένα στα τέσσερα άτομα στην Ελλάδα (24,3%) δηλώνει ότι ένιωσε «σοβαρά περιορισμένο» (10,2%) ή "μέτρια περιορισμένο" (14,1%) στην άσκηση καθημερινών δραστηριοτήτων τουλάχιστον τους προηγούμενους έξι μήνες λόγω προβλημάτων υγείας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών ξεπερνά το 60%.
Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν ενδείξεις υφιστάμενων αλλά και πιθανώς μελλοντικών αναγκών και μπορούν να συμβάλουν στον προγραμματισμό σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, ενώ η διαφοροποίηση μεταξύ των ατόμων που είναι σοβαρά περιορισμένα από τα άτομα που είναι μέτρια περιορισμένα συντελεί στην καλύτερη προτεραιοποίηση και στόχευση των πολιτικών του σήμερα.
Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις και καινοτομίες που εισήχθησαν κατά την προηγούμενη περίοδο, στα πλαίσια του Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2020-2023, συνεχίζουν να υφίστανται σημαντικά εμπόδια, περιορισμοί, στρεβλώσεις και αδυναμίες, που δυσχεραίνουν την ποιότητα ζωής των ατόμων με αναπηρία και την πλήρη απόλαυση των δικαιωμάτων τους.
Με την Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024-2030 ενισχύεται η εφαρμογή αρχών καλής διακυβέρνησης σε σχεδιασμό, συντονισμό, υλοποίηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών για την αναπηρία, ενώ γίνεται επένδυση σε εργαλεία ψηφιακής διακυβέρνησης και συλλογής δεδομένων για την αναπηρία και την προσβασιμότητα σε όλα τα επίπεδα, στη θεσμοθέτηση διαδικασιών και στην κατάλληλη υπηρεσιακή στελέχωση προς ενίσχυση της θεσμικής μνήμης και της συνέχειας, ώστε οι αλλαγές στη διακυβέρνηση της χώρας να μην επηρεάζουν το δικαιωματικό κεκτημένο.
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική «Ένωση Ισότητας: Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2021-2030» αποτελεί πυξίδα για την Εθνική Στρατηγική, ενώ παράλληλα ορίζει το ευρύτερο πλαίσιο αξιών και βασικών πολιτικών στόχων που διέπουν την Εθνική Στρατηγική.
Ο Υπουργός Επικρατείας, Άκης Σκέρτσος, αρμόδιος Συντονιστής της Κυβέρνησης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία έθεσε από Δευτέρα, 29 Απριλίου 2024 (έως και τις 19 Μαϊου 2024), σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο για την Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024-2030 «Μια Ελλάδα με Όλους για Όλους».
Βασική επιδίωξη της Εθνικής Στρατηγικής είναι η αύξηση της ορατότητας των Ατόμων με Αναπηρία και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας γι’ αυτήν την πολυάριθμη ομάδα συμπολιτών μας που υπολογίζεται ότι υπερβαίνει το 1.000.000 άτομα.
H Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024-2030 αναγνωρίζει ότι ο τελικός σκοπός, δηλαδή η επίτευξη της πλήρους συμπερίληψης των ατόμων με αναπηρία στη βάση των επιταγών της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση οριζόντιων και στοχευμένων μέτρων, με στόχο την άρση εμποδίων και φραγμών σε κάθε τομέα πολιτικής, όπως αποτυπώνεται στο σύνολο των παρακάτω Πυλώνων, Στόχων και Δράσεων.
Εντός αυτής της ολιστικής προσέγγισης, και υπό την στοχοθεσία της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής, η Εθνική Στρατηγική αναγνωρίζει ως βασική στοχοθεσία, με ορίζοντα το 2030, έξι πυλώνες στρατηγικής προτεραιότητας:
1. Καθολική προσβασιμότητα
2. Ανεξάρτητη διαβίωση στην κοινότητα
3. Πρόσβαση στην υγεία
4. Συμπερίληψη στην εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες
5. Πρόσβαση στην εργασία
6. Ορατότητα των ατόμων με αναπηρία και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας
Πρόσβαση στην υγεία
Βασικός σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής είναι η βελτίωση των δεικτών υγείας για τα άτομα με αναπηρία. Προς αυτό το σκοπό, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει τέσσερις επιμέρους στόχους: την εξασφάλιση της ισότιμης και πλήρους πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, την αναβάθμιση των παρεχόμενων δομών και υπηρεσιών υγείας, λαμβάνοντας υπόψη την ετερογένεια της αναπηρίας, την επέκταση της αυτονομίας των ατόμων με αναπηρία και ειδικά με ψυχικές αναπηρίες, στη διαδικασία λήψης ιατρικών αποφάσεων και την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του γενικού κοινού και της κατάρτισης των επαγγελματιών υγείας.
Η Ελλάδα σημειώνει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ατόμων με αναπηρία που δηλώνουν ότι οι ανάγκες τους για ιατρική εξέταση παραμένουν ανεκπλήρωτες, με το ποσοστό να ανέρχεται στο 19%, έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου στο 4%. Το αντίστοιχο ποσοστό για τον πληθυσμό χωρίς αναπηρία ανέρχεται στο 3% στην Ελλάδα, ενώ αγγίζει οριακά το 1% στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το σύνολο των δράσεων για την ίση πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη των ατόμων με αναπηρία απορρέουν από:
α) την παράγραφο 37 των Τελικών Παρατηρήσεων και Συστάσεων της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες για την Ελλάδα, που καλεί τη χώρα να εφαρμόσει μία σταθερή, συνεχιζόμενη, μακροπρόθεσμη στρατηγική, που θα περιλαμβάνει αποτελεσματικά και εναρμονισμένα μέτρα τα οποία θα εγγυώνται την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στις υπηρεσίες υγείας στις αστικές και αγροτικές περιοχές, να παρακολουθεί αποτελεσματικά αν η υλοποίηση της παροχής υπηρεσιών υγείας σε άτομα με αναπηρία από παρόχους υπηρεσιών υγείας γίνεται σε ίση βάση με όλους και να καταστήσει τις εγκαταστάσεις υγείας, τον εξοπλισμό και τα εργαλεία προσβάσιμα, με έμφαση στη διασφάλιση πρόσβασης γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας,
β) από τα άρθρα 25 και 26 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες για την υγεία και την αποκατάσταση και επαναποκατάσταση, και
γ) τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής σχετικά με τη βελτίωση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία σε ολόκληρο το φάσμα υγειονομικής περίθαλψης, σε αστικές και αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγειονομικής περίθαλψης και των υπηρεσιών πρόληψης, την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης, την ανάπτυξη στρατηγικών στήριξης για ασθενείς με αναπηρία που σχετίζονται με σπάνιες παθήσεις και την εξέταση τρόπων διευκόλυνσης της πρόσβασης σε πρωτοποριακές θεραπείες, μεταξύ άλλων με την αξιοποίηση των ψηφιακών καινοτομιών.
Στόχοι
1. Εξασφάλιση ανεμπόδιστης πρόσβασης σε όλες τις δομές υγείας
Εδώ εντάσσονται δράσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία (α) σε όλες τις δομές υγείας και (β) σε μια προσωποκεντρική και εξειδικευμένη υγειονομική περίθαλψη.
Για την πρώτη δράση, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις: Πλήρης πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε ολόκληρο το φάσμα της υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας υγείας και φροντίδας, των υπηρεσιών πρόληψης, καθώς και της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγειονομικής περίθαλψης.
Φορέας υλοποίησης της συγκεκριμένης δράσης είναι το Υπουργείο Υγείας ενώ το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης προβλέπει την ολοκλήρωσή της έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό μεθοδολογίας αξιολόγησης πλήρους προσβασιμότητας στην υγειονομική περίθαλψη έως τον Δεκέμβριο 2025.
Παράλληλα προβλέπεται η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε μια προσωποκεντρική και εξειδικευμένη υγειονομική περίθαλψη χωρίς αποκλεισμούς, η οποία βασίζεται στην ελεύθερη και τεκμηριωμένη συναίνεση.
Φορέας υλοποίησης είναι το Υπουργείο Υγείας με χρονοδιάγραμμα υλοποίησης έως Δεκέμβριο 2030. Πρώτο ορόσημο αποτελεί η ολοκλήρωση σχεδίου παροχής προσωποκεντρικής και εξειδικευμένης περίθαλψης έως τον Δεκέμβριο 2025.
2. Βελτίωση δομών και υπηρεσιών αρωγής
Στον παρόντα στόχο εντάσσονται δράσεις για τη βελτίωση των δομών και υπηρεσιών στήριξης και αρωγής των ατόμων με αναπηρία με στόχο (α) τη μείωση του χρόνου αναμονής και μετακίνησης για λόγους υγειονομικής περίθαλψης, (β) τη βέλτιστη καταβολή παροχών υγείας και (γ) την καλύτερη εξυπηρέτησή τους σε δομές υγείας.
Προς τον Στόχο αυτό, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:
Δημιουργία Κέντρων Αναφοράς για Χρόνιες Παθήσεις, στα οποία ασθενείς θα παρακολουθούνται από το σύνολο των επαγγελματιών υγείας που απαιτείται, με στόχο τη μείωση χρόνου αναμονής και μετακίνησης και τη βελτίωση της κατάστασης υγείας τους μέσα από την ολιστική και διεπιστημονική αντιμετώπιση. Φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας και Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
Σύσταση διεύθυνσης αποκατάστασης και διεύθυνσης για ζητήματα υγείας ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις εντός του Υπουργείου Υγείας, με αντικείμενο τον συντονισμό και την παρακολούθηση σχετικών πολιτικών. Φορείς Υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας, Υπουργείο Εσωτερικών και Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
Τροποποίηση και συμπλήρωση του Ενιαίου Κανονισμού Παροχών Υγείας (ΕΚΠΥ) και ειδικότερα του παραρτήματος με τις τεχνικές προδιαγραφές των τεχνικών βοηθημάτων ανά κατηγορία αναπηρίας. Φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
Θέσπιση και εφαρμογή Εθνικής Στρατηγικής Αποκατάστασης. Φορείς υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας και Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο την εκπόνηση σχεδίου της Εθνικής Στρατηγικής Αποκατάστασης έως τον Δεκέμβριο 2025.
Σύσταση και λειτουργία Γραφείου Επικοινωνίας και Υποστήριξης Ασθενών για ζητήματα αναπηρίας ή/και ασθένειας με στόχο να λειτουργήσει ως κέντρο αναφοράς και να συμβάλει στην αναβάθμιση
της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία. Φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
3: Ενίσχυση αυτονομίας στη λήψη ιατρικών αποφάσεων
Στον παρόντα στόχο εντάσσονται δράσεις για την ενίσχυση (α) της εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία σε φορείς υγείας και (β) της αυτονομίας και ανεξαρτησίας τους σε ιατρικό πλαίσιο.
Προς τον Στόχο αυτό, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:
Αναθεώρηση του θεσμού της ακούσιας νοσηλείας. Φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
Εντατικοποίηση της αποασυλοποίησης και ενίσχυση της συμπερίληψης σε κοινοτικές στεγαστικές μονάδες ψυχικής υγείας με βελτίωση συστημάτων και διαδικασιών που αποσκοπούν στην αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας για τα άτομα με αναπηρία. Φορείς υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας, Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
4: Ενίσχυση ευαισθητοποίησης και κατάρτισης
Στον παρόντα στόχο εντάσσονται δράσεις για την ενίσχυση (α) της ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού σχετικά με σπάνιες παθήσεις και (β) της κατάρτισης νοσηλευτών και επαγγελματικών υγείας.
Η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:
Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και ανάπτυξη στρατηγικών στήριξης για ασθενείς με αναπηρία που σχετίζονται με σπάνιες παθήσεις και η εξέταση υιοθέτησης μηχανισμών διευκόλυνσης της πρόσβασης σε πρωτοποριακές θεραπείες, μεταξύ άλλων με την αξιοποίηση ψηφιακών καινοτομιών μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026
Ενίσχυση προγραμμάτων επιμόρφωσης και κατάρτισης νοσηλευτών και επαγγελματιών υγείας σε ζητήματα προσβασιμότητας, δικαιωμάτων ατόμων με αναπηρία, μεθόδων επικοινωνίας, εξυπηρέτησης και κλινικής πρακτικής προσαρμοσμένης στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις. Φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Υγείας. Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης:
έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουλάχιστον 3 δράσεων επιμόρφωσης έως τον Δεκέμβριο 2025.
