Δεν αιφνιδιάζει μεν, αλλά δεν παύει να εγείρει προβληματισμό τόσο στην Αθήνα, όσο και στη Σόφια, η επάνοδος των εθνικιστών του VMRO-DPMNE στην εξουσία της Βόρειας Μακεδονίας, με την ελληνική πλευρά να τηρεί στάση αναμονής για τα πρώτα δείγματα γραφής που θα έλθουν εκ μέρους των Σκοπίων ως προς το σεβασμό της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Οι πολιτικές εξελίξεις στη Βόρεια Μακεδονία δεν ευνοούν την ευρωπαϊκή της προοπτική, ούτε και τις σχέσεις της με την Αθήνα δεδομένων των εκπεφρασμένων θέσεων αμφότερων των Κρίστιαν Μίτσοσκι και Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, που θα αναλάβουν την πρωθυπουργία και την προεδρία της χώρας αντίστοιχα, κατόπιν της συντριπτικής, διπλής νίκης του VMRO-DPMNE στις κάλπες των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών.
Το VMRO-DPMNE συγκέντρωσε στις βουλευτικές εκλογές ποσοστό άνω του 42% με καταμετρημένο σχεδόν το σύνολο των ψήφων και καταλαμβάνει 58 από τις 120 έδρες της Βουλής. Το απερχόμενο κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SDSM) καταποντίστηκε, λαμβάνοντας ποσοστό μόλις 15,36% και 18 έδρες, τερματίζοντας δεύτερο σε αριθμό ψήφων, αλλά τρίτο σε αριθμό εδρών πίσω από το κυρίαρχο αλβανικό κόμμα της Βόρειας Μακεδονίας. Το DUI του Αλί Αχμέτι έλαβε μεν μικρότερο ποσοστό 13,78%, αλλά εξασφάλισε 19 έδρες.
Στην τέταρτη θέση με ποσοστό 11% και 13 έδρες ήρθε ο συνασπισμός τεσσάρων αντιπολιτευόμενων αλβανικών κομμάτων με την ονομασία «Αξίζει». Πέμπτο με ποσοστό 6,8% και έξι έδρες ήρθε το εθνικιστικό και φιλορωσικό κόμμα «Αριστερά» και έκτο με ποσοστό 5,3% και έξι έδρες το νεοσύστατο κόμμα «Ξέρω» του δημάρχου του Κουμάνοβο, Μάξιμ Ντιμιτρίεφσκι, ο οποίος αποχώρησε πριν από δύο χρόνια από το SDSM.
Τα τελευταία 20 χρόνια στη Βόρεια Μακεδονία, όπου οι Αλβανοί αποτελούν περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού, το ισχυρότερο αλβανικό κόμμα, DUI, είναι το «κλειδί» για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Στις εκλογές του Ιουνίου 2020, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, με αρχηγό τότε τον Ζόραν Ζάεφ, είχε αποσπάσει 46 έδρες και είχε προχωρήσει σε κυβέρνηση συνεργασίας με το DUI.
Ωστόσο, ο Κρίστιαν Μίτσοσκι του VMRO DPMNE έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα συνεργαστεί με το DUI και έχει επιλέξει τον αντιπολιτευόμενο αλβανικό συνασπισμό «Αξίζει» για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Κατά την προεκλογική περίοδο ο Μίτσκοσκι κατήγγειλε επανειλημμένα τον Αί Αχμέτι ως διεφθαρμένο, δίνοντας τροφή σε νέα ένταση με το αλβανικό στοιχείο. Ο Αχμέτι ήταν ο επικεφαλής της ένοπλης αλβανικής εξέγερσης του 2001, η οποία κατέληξε στη Συμφωνία της Αχρίδας, με μεσολάβηση του ΝΑΤΟ.
Όσον αφορά στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Τετάρτης, η υποψήφια του VMRO-DPMNE, 70χρονη Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, εξελέγη η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της χώρας με ποσοστό 65,15%, έναντι ποσοστού μόλις 29,25% που απέσπασε ο υποψήφιος του SDSM και απερχόμενος πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πεντάροφσκι. Ο τελευταίος δήλωσε ότι το αποτέλεσμα των εκλογών είναι ξεκάθαρο και πως η ιδέα του για μία πολυεθνική χώρα, πλήρως ενσωματωμένη στις ευρωατλαντικές δομές, δυστυχώς, τη φορά αυτή δεν έτυχε υποστήριξης από το εκλογικό σώμα.
Τα επίμονα οικονομικά αδιέξοδα και η διάχυτη διαφθορά οδήγησαν το εκλογικό σώμα σε τιμωρητικές διαθέσεις έναντι του SDSM, παράλληλα με το αίσθημα της ταπείνωσης που δέχθηκε ένα σημαντικό τμήμα της σλαβόφωνης πλειοψηφίας από τη Συμφωνία των Πρεσπών και την απογοήτευση από τη διάψευση των προσδοκιών που γέννησε πρόσκαιρα η προοπτική ένταξης της χώρας στην ΕΕ. Μετά την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, που αποσκοπούσε το να ανακόψει τη ρωσική επιρροή στη Βαλκανική, τα Σκόπια βρέθηκαν ξανά στη ζώνη αφάνειας της διεθνούς κοινότητας.
Όσον αφορά τη Συμφωνία των Πρεσπών, γενική εκτίμηση των αναλυτών είναι πως δεν θα καταγγελθεί επισήμως από την νέα ηγεσία της χώρας, εντούτοις προοιωνίζονται «νεφώσεις» εφόσον η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία χρησιμοποιήσει συστηματικά και δημόσια την παλιά συνταγματική ονομασία δίχως τον προσδιορισμό Βόρεια.
Σχετική δήλωση είχε κάνει η Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, στο προεκλογικό ντιμπέιτ με τον αντίπαλό της, Στέβο Πεντάροφσκι. «Εγώ θα τον σεβαστώ τον όρο 'Βόρεια', αλλά δεν θα τον χρησιμοποιώ. Θα χρησιμοποιώ τον όρο 'Μακεδονία' [...] Επομένως, όταν μιλάω, εγώ θα χρησιμοποιώ τους όρους 'Μακεδονία, μακεδονική, μακεδονικός' -και ας αναφέρεται ως Βόρεια Μακεδονία μπροστά μου. Σε ό,τι με αφορά, αυτό το ζήτημα δεν θα κλείσει ποτέ» δήλωσε.
Διευκρίνισε, πάντως, ότι πρόκειται για προσωπική επιλογή και όχι επίσημη θέση του κράτους: «Όταν λέω πως δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσω τον όρο 'Βόρεια', δεν εννοώ ότι θα τον αφαιρέσω από τις πινακίδες σε κτήρια στα οποία στεγάζονται θεσμικά όργανα ή από πινακίδες σε διεθνή συνέδρια ή σε διμερείς συναντήσεις κ.λπ. Μακριά από τέτοια πράγματα. Εγώ μιλάω προσωπικά για τον εαυτό μου».
«Σύννεφα» αναμένονται να υπάρξουν και στις σχέσεις της Βόρειας Μακεδονίας με τη Βουλγαρία, καθώς ο Μίτσκοσκι διεμήνυσε ότι δεν θα δεχθεί καμία νέα αναθεώρηση του Συντάγματος, όπως απαιτεί η Σόφια για να διασφαλίσει το δικαίωμα όσων εκ των σλαβόφωνων της χώρας επιθυμούν να αυτοπροσδιορίζονται ως Βούλγαροι. Με μεσολάβηση της Γαλλίας, η Βουλγαρία δέχθηκε να άρει το βέτο στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία, αν η τελευταία προχωρούσε σε συνταγματική αλλαγή, ωστόσο η κυβέρνηση του SDSM-DUI δεν είχε την απαιτούμενη πλειοψηφία για να κάνει κάτι τέτοιο.
Η επιστροφή των εθνικιστών στην ηγεσία της γειτονικής χώρας, την ώρα που κωλυσιεργεί η έγκριση πρωτοκόλλων για την εφαρμογή βασικών προνοιών της Συμφωνίας των Πρεσπών ενδέχεται να προκαλέσει σειρά προβλημάτων στις σχέσεις με την Ελλάδα. Και μόνο εάν πολιτειακοί παράγοντες αρνούνται να αναφέρονται στη χώρα τους ως Βόρεια Μακεδονία σηματοδοτεί παραβίαση της συμφωνίας, και η Αθήνα θα βρεθεί ενώπιον διλημμάτων και δύσκολων επιλογών με κίνδυνο την αναβίωση αντιπαραθέσεων του παρελθόντος.
