Ο τελευταίος γύρος εμπορικών δασμών των ΗΠΑ, που ανακοινώθηκε την Τετάρτη, αναμένεται να αποδυναμώσει ακόμη περισσότερο την παγκόσμια οικονομία, η οποία μόλις αρχίζει να ανακάμπτει από την έκρηξη του πληθωρισμού μετά την πανδημία, ενώ επιβαρύνεται από το χρέος - ρεκόρ και τις γεωπολιτικές διαμάχες.
Ανάλογα με το πώς θα προχωρήσουν ο Ντόναλντ Τραμπ και οι ηγέτες άλλων εθνών, μπορεί επίσης να σημάνει το τέλος για το παγκοσμιοποιημένο σύστημα που μέχρι τώρα θεωρούσε δεδομένη τη δύναμη και την αξιοπιστία των ΗΠΑ, του μεγαλύτερου συστατικού του.
«Οι δασμοί του Τραμπ ενέχουν τον κίνδυνο να καταστρέψουν την παγκόσμια τάξη ελεύθερου εμπορίου, την οποία οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πρωτοστατήσει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», δήλωσε ο Takahide Kiuchi, εκτελεστικός οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Ερευνών Nomura.
Ωστόσο, τους επόμενους μήνες αναμένονται τα απλά και άμεσα αποτελέσματα αύξησης των τιμών – και συνεπώς μείωσης της ζήτησης – από τις νέες εισφορές που εφαρμόζονται σε χιλιάδες αγαθά που αγοράζονται και πωλούνται από καταναλωτές και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο.
«Το βλέπω ως μια μετατόπιση της οικονομίας των ΗΠΑ και της παγκόσμιας οικονομίας προς χειρότερες επιδόσεις, μεγαλύτερη αβεβαιότητα και πιθανώς σε μια κατεύθυνση που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε παγκόσμια ύφεση», δήλωσε ο Antonio Fatas, οικονομολόγος στη σχολή επιχειρήσεων INSEAD στη Γαλλία.
Μιλώντας στο Rose Garden του Λευκού Οίκου, ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει βασικό δασμό 10% σε όλες τις εισαγωγές και κράτησε ένα διάγραμμα που δείχνει υψηλότερους δασμούς σε μερικούς από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της χώρας, συμπεριλαμβανομένων 34% στην Κίνα και 20% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα τιμολόγιο 25% για αυτοκίνητα και ανταλλακτικά είχε επιβεβαιωθεί νωρίτερα. Ο Τραμπ ανέφερε ότι οι δασμοί θα επιστρέψουν στρατηγικά ζωτικής σημασίας παραγωγικές ικανότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με τις νέες παγκόσμιες εισφορές που επιβλήθηκαν από τον Τραμπ, ο δασμός των ΗΠΑ σε όλες τις εισαγωγές εκτινάχθηκε στο 22% – ποσοστό που παρατηρήθηκε τελευταία φορά γύρω στο 1910 – από μόλις 2,5% το 2024, δήλωσε ο Olu Sonola, επικεφαλής της αμερικανικής οικονομικής έρευνας στη Fitch Ratings. «Αυτό αλλάζει το παιχνίδι, όχι μόνο για την οικονομία των ΗΠΑ, αλλά και για την παγκόσμια οικονομία», είπε ο Sonola. «Πολλές χώρες πιθανότατα θα καταλήξουν σε ύφεση».
Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, δήλωσε σε εκδήλωση στο Reuters αυτή την εβδομάδα ότι δεν βλέπει παγκόσμια ύφεση προς το παρόν. Πρόσθεσε ότι το Ταμείο αναμένεται σύντομα να προβεί σε μια μικρή καθοδική «διόρθωση» στην πρόβλεψή του για το 2025 για παγκόσμια ανάπτυξη 3,3%. Ωστόσο, ο αντίκτυπος στις εθνικές οικονομίες αναμένεται να αποκλίνει ευρέως, δεδομένου του φάσματος των δασμών, που κυμαίνεται από 10% για τη Βρετανία έως 49% για την Καμπότζη.
Εάν το αποτέλεσμα είναι ένας ευρύτερος εμπορικός πόλεμος, αυτό θα είχε ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις για παραγωγούς όπως η Κίνα, οι οποίοι θα αναγκάζονταν να αναζητήσουν νέες αγορές λόγω της αδύναμης εγχώριας κατανάλωσης. «Οι ασιατικές οικονομίες θα πληγούν περισσότερο από τις περισσότερες από τους αμοιβαίους δασμούς των ΗΠΑ», δήλωσε ο Marcel Thieliant, επικεφαλής Ασίας-Ειρηνικού στην Capital Economics. «Οι ασιατικές οικονομίες όχι μόνο αντιμετωπίζουν υψηλότερους δασμούς από πολλές άλλες, αλλά εξαρτώνται επίσης περισσότερο από τη ζήτηση αγαθών των ΗΠΑ από τις περισσότερες».
Εάν οι δασμοί ωθήσουν τις ίδιες τις ΗΠΑ προς την ύφεση, αυτό θα επιβαρύνει πολύ τις αναπτυσσόμενες χώρες των οποίων οι περιουσίες είναι στενά συνδεδεμένες με αυτές της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Οι μετοχές υποχώρησαν και οι επενδυτές αναζήτησαν την ασφάλεια των ομολόγων, του χρυσού και του γεν την Πέμπτη λόγω των αυξημένων οικονομικών ανησυχιών.
Ένας «αντίστροφος κόσμος»
Οι αρνητικές επιπτώσεις για τις κεντρικές τράπεζες και τις κυβερνήσεις είναι επίσης δυνητικά μεγάλες. Μια εκτίμηση των αλυσίδων εφοδιασμού, που για χρόνια κρατούσαν ένα πλαφόν στις τιμές για τους καταναλωτές, θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν κόσμο στον οποίο ο πληθωρισμός τείνει να είναι «θερμότερος» από το 2%, το οποίο οι κεντρικοί τραπεζίτες συμφωνούν επί του παρόντος ότι είναι ένας διαχειρίσιμος στόχος.
Αυτό θα περιέπλεκε τις αποφάσεις για την Τράπεζα της Ιαπωνίας, η οποία ενδέχεται να αντιμετωπίσει πιέσεις για την καταπολέμηση του πληθωρισμού με περισσότερες αυξήσεις επιτοκίων, όπως ακριβώς μειώνουν οι κύριοι ομόλογοί της και καθώς ο εξαγωγικός τομέας δέχεται πλήγμα από τους δασμούς των ΗΠΑ.
Αλλά υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορούν να κάνουν οι χώρες πέρα από τον μετριασμό του οικονομικού πλήγματος και να ζητήσουν από την Ουάσιγκτον εξαιρέσεις. Οι εξαγωγείς αυτοκινήτων Ιαπωνία, που πλήττονται με το αμοιβαίο δασμολογικό συντελεστή 24%, και η Νότια Κορέα, στην οποία επιβλήθηκε συντελεστής 25%, σχεδιάζουν τη λήψη έκτακτων μέτρων για την υποστήριξη των επηρεαζόμενων επιχειρήσεων.
Παρά το γεγονός ότι είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ, και οι δύο χώρες επισημάνθηκαν από τον Τραμπ ως οι χειρότεροι παραβάτες αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Ο υπουργός Εμπορίου της Ιαπωνίας προειδοποίησε ότι οι αμερικανικές εισφορές ενδέχεται να παραβιάζουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), αλλά είπε μόνο ότι το Τόκιο θα εξετάσει «διάφορες επιλογές» για το πώς να αντιδράσει. «Δεδομένων των ισχυρών δεσμών εθνικής ασφάλειας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία δεν έχει χαρτιά να παίξει για να κερδίσει παραχωρήσεις», δήλωσε ο Kiuchi της Nomura.
Ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας επέκρινε τους δασμούς ότι δεν είναι «πράξη ενός φίλου», αλλά απέκλεισε τα αμοιβαία μέτρα. Η αδύναμη οικονομική απόδοση θα αφήσει ορισμένες κυβερνήσεις να αγωνίζονται ακόμη περισσότερο για να αποπληρώσουν το παγκόσμιο φορτίο χρέους των 318 τρισεκατομμυρίων δολαρίων και να βρουν χρήματα για δημοσιονομικές προτεραιότητες όπως η άμυνα, η δράση για το κλίμα και η ευημερία.
Και τι γίνεται αν οι δασμοί δεν επιφέρουν τον στόχο του Τραμπ για επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στην εγχώρια μεταποίηση των ΗΠΑ, δεδομένων των ελλείψεων σε εγχώριο εργατικό δυναμικό που αντιμετωπίζει ήδη μια χώρα με σχεδόν πλήρη απασχόληση; Κάποιοι τον βλέπουν να αναζητά άλλους τρόπους για να εξαλείψει το έλλειμμα του παγκόσμιου εμπορίου των ΗΠΑ που τον εξοργίζει τόσο πολύ - για παράδειγμα απαιτώντας από άλλους να συμμετάσχουν σε μια επανεξισορρόπηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών προς όφελος των εξαγωγέων των ΗΠΑ.
«Θα συνεχίσουμε να τον βλέπουμε να παρουσιάζει δυνητικά πιο επικίνδυνους τρόπους αντιμετώπισης της συνεχούς ισχύος του δολαρίου», δήλωσε η Freya Beamish, επικεφαλής οικονομολόγος στην εταιρεία επενδυτικής στρατηγικής TS Lombard. Τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την προνομιακή θέση του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος επιλογής – ένα αποτέλεσμα που λίγοι προβλέπουν, έστω και μόνο επειδή δεν υπάρχουν πραγματικές εναλλακτικές λύσεις για το δολάριο.
Ωστόσο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, είπε την Τετάρτη σε εκδήλωση στην Ιρλανδία ότι η Ευρώπη πρέπει να δράσει τώρα και να επιταχύνει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις για να ανταγωνιστεί σε αυτό που αποκάλεσε «αντεστραμμένο κόσμο».
«Όλοι επωφελήθηκαν από έναν ηγεμόνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, που δεσμεύτηκε σε μια πολυμερή τάξη βασισμένη σε κανόνες», είπε για τη μεταψυχροπολεμική εποχή του χαμηλού πληθωρισμού και του αυξανόμενου εμπορίου σε μια ανοιχτή παγκόσμια οικονομία. «Σήμερα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το κλείσιμο, τον κατακερματισμό και την αβεβαιότητα».
