Του Νίκου Μελέτη
Το blame game για το Κυπριακό συνεχίζεται και στην Νέα Υόρκη που βρίσκονται όλοι οι πρωταγωνιστές του( αδιέξοδου) στο Κραν Μοντανά, με την ελληνοκυπριακή πλευρά να δηλώνει έτοιμη να επανέλθει στις συνομιλίες μετά από καλή προετοιμασία στην βάση όμως του «πλαισίου Guterres» (το οποίο αποκαλύπτουμε σήμερα). Μια δήλωση που μάλλον γίνεται εκ του ασφαλούς.
Στο πλαίσιο Guterres το οποίο παρουσιάσθηκε στα μέρη το τελευταίο βράδυ των συναντήσεων του Κραν Μοντανά, αναφέρεται πλέον τόσο η Αθήνα όσο και η Λευκωσία, αλλά το πλαίσιο αυτό, ποτέ δεν πήρε συγκεκριμένη ολοκληρωμένη μορφή και κυρίως δεν υποβλήθηκε ποτέ γραπτώς στα μέρη.
Η καταγραφή μάλιστα του «Πλαισίου Guterres» έγινε από την προφορική παρουσίαση του και από τον πρώην ειδικό σύμβουλο του Γ.Γ., κ. Espen Eide.
Βεβαίως παρά το γεγονός ότι και ο κ. Κοτζιάς μετά την συνάντηση του με τον κ. Guterres αλλά και ο Νίκος Αναστασιάδης επικαλούνται το «πλαίσιο Guterres»και μάλιστα ως «κεκτημένο», αυτό δεν σημαίνει ότι αποτελεί κοινά αποδεκτό πλαίσιο ούτε ο ίδιος ο κ. Guterres έχει αφήσει να εννοηθεί ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Κατ αρχήν, θα μπορεί να γίνει λόγος περί κεκτημένου μόνον εφόσον αυτό το πλαίσιο που προφορικά αναπτύχθηκε, αποτυπωθεί και γραπτώς σε κείμενο του ΟΗΕ, π.χ. στην επικείμενη Έκθεση των Καλών Υπηρεσιών του Γ.Γ. προς το ΣΑ.
Διαφορετικά δεν θα πρόκειται τίποτε περισσότερο από ιδέες του Γ.Γ. που ελάχιστη ουσιαστική αξία θα έχουν ,πολύ περισσότερο μάλιστα όταν δεν έχει γίνει αποδεκτό το πλαίσιο αυτό από την τουρκική και τουρκοκυπριακή πλευρά.
Πάντως ο Ν. Αναστασιάδης έχει κάθε λόγο να εμφανίζεται ως επισπεύδων, καθώς απευθύνεται και στο εκλογικό σώμα που είναι υπέρ της Λύσης και απογοητεύθηκε από την σύμπλευση του με τον Νικο Κοτζιά και συγχρόνως να μην αφήσει το πεδίο ελεύθερο στον πρόεδρο του ΔΗΚΟ και υποψήφιο του Ενδιάμεσου Χώρου Νίκο Παπαδόπουλο που στηρίζει την σκληρή γραμμή στο Κυπριακό.
Οι χειρισμοί αυτοί διευκολύνονται από την εντελώς αρνητική στάση που συνεχίζει να κρατάει η Τουρκία που έχει πολύ σοβαρότερα ζητήματα να ασχοληθεί αυτή την περίοδο, αλλά και από την πλήρη ταύτιση του Μ.Akinci με τις πιο ακραίες φωνές της Άγκυρας, που επιμένουν να ρίχνουν την ευθύνη για το αδιέξοδο στην ελληνοκυπριακή πλευρά.
Το πλαίσιο Guterres (ή οι ιδέες-παράμετροι-κατευθυντήριες γραμμές, όπως αναφέρονται προκειμένου να αποτυπωθεί ο ανεπίσημος χαρακτήρας τους) δημιουργούν μια δύσκολη ισορροπία στην οποία περιλαμβάνονται ορισμένες θετικές καταρχήν αναφορές ιδιαίτερα στα θέματα Ασφάλειας, αλλά υπάρχουν και αρνητικές προβλέψεις στις εσωτερικές πτυχές, ενώ πολλά ζητήματα μένουν ανοικτά.
Στα θετικά του «πλαισίου Guterres» είναι η δήλωση του Γ.Γ. για κατάργηση των Εγγυήσεων και της μη διατήρησης δικαιώματος μονίμους παρέμβασης (το οποίο βεβαίως δεν υπήρχε ούτε στην Συνθήκη Εγγυήσεων), αλλά παραμένει ερωτηματικό το τι μορφή θα πάρει το νέο σύστημα το οποίο θα αντικαταστήσει τις Συνθήκες αυτές για την εφαρμογή και παρακολούθηση εφαρμογής της Συμφωνίας.
Επίσης στο θέμα των Στρατευμάτων γίνεται γενική αναφορά σε σημαντική μείωση των δυνάμεων από την πρώτη ημέρα προβλέπεται όμως ή διατήρηση στρατιωτικών τμημάτων (έστω και στον αριθμό του 1960). Το χρονοδιάγραμμα και η επιλογή μεταξύ της ρήτρας παραμονής και ρήτρας αποχώρησης παραπέμπεται σε συνάντηση κορυφής που αν όμως περιορισθεί μόνο στις Εγγυήτριες Δυνάμεις και δεν συμπεριλάβει και την Κυπριακή Δημοκρατία, είναι προφανές ότι δημιουργεί κακό προηγούμενο.
Στο περιουσιακό είναι προβληματικό ότι αναγνωρίζονται έστω και περιορισμένα δικαιώματα για τους καταπατητές των ελληνοκυπριακών περιουσιών ακόμη και στα εδάφη που θα επιστραφούν, ενώ στο Εδαφικό ο κ. Guterres εμφανίζεται να περιορίζει τις τροποποιήσεις που πρέπει να κάνουν οι Τουρκοκύπριοι στον χάρτη που παρέδωσαν στην Γενεύη, σε μια γενική διατύπωση: «Να πείτε για Μόρφου»..
Μείζον θέμα είναι η αποτελεσματική συμμέτοχη και η ασάφεια για τους ορούς εφαρμογής της θετικής ψήφου στην διαδικασία λήψης αποφάσεων, ενώ μπαίνει στην ατζέντα το θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας χωρίς καμία αναφορά σε σταθμισμένη και διασταυρουμένη ψήφο, ούτε φυσικά σε κοινά ψηφοδέλτια...
Το «Πλαίσιο Guterres»
«Στο θέμα της Ασφάλειας
- Πιστεύω ότι πρέπει να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε ένα νέο καθεστώς ασφάλειας και όχι συνέχιση του παλιού.
- Χρειάζεται να τερματίσουμε το μονομερές Δικαίωμα Επέμβασης και της Συνθήκης Εγγυήσεων. Η υπάρχουσα κατάσταση χρειάζεται να αντικατασταθεί με ένα στέρεο σύστημα διαβεβαιώσεων όπου ολόκληρη η Κύπρος και όλοι οι Κύπριοι και από τις δύο κοινότητες θα νιώθουν ασφαλείς και με έναν ισχυρό μηχανισμό εφαρμογής και επιτήρησης που θα περιλαμβάνει και εξωτερικά στοιχεία (διεθνής διάσταση: Ηνωμένα Έθνη, πολυμερή/διεθνή/φιλικές χώρες). Οι υπάρχουσες Εγγυήτριες Δυνάμεις δεν μπορεί να εφαρμόζουν και συγχρόνως να επιτηρούν τον εαυτό τους.
Για τα στρατεύματα
Στα Στρατεύματα, θα πρέπει να υπάρξει σύντομη μείωση από την πρώτη ημέρα σε ένα χαμηλό επίπεδο και μετά σε αριθμό ίσο με εκείνο της παλιάς Συνθήκης Συμμαχίας (το χρονοδιάγραμμα για να φθάσουμε στα επίπεδα του 1960 και ο μηχανισμός επιβεβαίωσης, πρέπει να συμφωνηθεί). Σε σχέση με τη ρήτρα επανεξέτασης ή οριστικής κατάληξης, αυτό το θέμα θα πρέπει να συζητηθεί στο ανώτατο επίπεδο. Πρέπει να συζητηθεί η Εντολή (mandate) ο στόχος, η συμφωνία SOFA (Status of Forces Agreement), οι υποχρεώσεις κλπ.
Στο εδαφικό
Η τουρκοκυπριακή πλευρά θα πρέπει να διαφοροποιήσει το χάρτη που παρουσίασε για να ανταποκριθεί στις ανησυχίες που εξέφρασαν οι Ελληνοκύπριοι σχετικά με κάποιες τοπικές περιοχές. «Χρειάζεται να πείτε Μόρφου» (σ.σ. αυτό είπε ο κ. Guterres απευθυνόμενος προς την τουρκοκυπριακή πλευρά με τον Ν. Αναστασιάδη να παρεμβαίνει ότι δεν αρκεί να πουν μόνο την Μόρφου)
Στο περιουσιακό
Θα πρέπει να εξεταστούν δύο αρχές: Στις περιοχές που θα αναπροσαρμοστούν το καθεστώς θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στους εκτοπισθέντες ιδιοκτήτες, αλλά όχι κατά 100%. Για τις άλλες περιοχές, το καθεστώς θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στους χρήστες, αλλά όχι κατά 100%. Ειδικά στοιχεία πρέπει περαιτέρω να τύχουν επεξεργασίας.
Στην ισότιμη μεταχείριση
Όσον αφορά τους μόνιμους κατοίκους που είναι Τούρκοι υπήκοοι οι οποίοι εμπίπτουν σε ποσόστωση η οποία πρέπει να είναι δίκαιη σχετικά με τους Έλληνες πολίτες που είναι μόνιμοι κάτοικοι, με την εξαίρεση του καθεστώτος των φοιτητών, των τουριστών και των εποχικών εργατών (posted workers). Χρειάζεται περαιτέρω συζήτηση για το τι είναι «δίκαιο».
Αποτελεσματική συμμετοχή
Το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής θα πρέπει να συζητηθεί περαιτέρω σε σχέση με το θέμα της θετικής ψήφου και πότε και υπό ποιες συνθήκες και προϋποθέσεις θα εφαρμόζεται, σε ποια Σώματα και το σχετικό μηχανισμό επίλυσης των αδιεξόδων), ενώ όλα τα εναπομείναντα στοιχεία στο διαμοιρασμό της εξουσίας συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης της τουρκοκυπριακής πλευράς για εκ περιτροπής Προεδρία θα πρέπει επίσης να συζητηθούν».
