Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Το μέλλον για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι δυσοίωνο. Οι επιλογές που έχουν μπροστά τους είναι η υπομονή και παραμονή στο υφιστάμενο πλαίσιο, η αναθεώρηση του status quo ή η κοινωνική εξέγερση.
Όλες οι επιλογές είναι σπασμωδικές ως κινήσεις αντίδρασης. Καμία επιλογή δεν αποτελεί στρατηγική διέξοδο και θεωρία νίκης για το αύριο της Ευρώπης.
Η επιλογή της υπομονής
Αν και θεωρείται η μεγαλύτερη των αρετών, στην πολιτική η υπομονή και η παραμονή σε αδιέξοδες λογικές αποτελεί επιλογή αυτοκτονίας. Τόσο οι αριθμοί, όσο και η πραγματικότητα δείχνουν ότι το σημερινό μοντέλο που έχει υιοθετηθεί στην Ευρώπη είναι μοντέλο ανεπίκαιρο και ακατάλληλο για να δώσει βιώσιμες λύσεις. Σε μια εποχή που οι ανάγκες της κρίσης απαιτούν τεράστια εργαλειοθήκη λύσεων και επιστράτευση της καινοτομίας στην πολιτική, η Ευρώπη, διανοητικά κουρασμένη, αυτοδοξάζεται μεταξύ της παρωχημένης αρχιτεκτονικής δομής και των άτολμων νομικίστικων προσεγγίσεων.
Το σύστημα των Βρυξελλών και οι περισσότεροι φεντεραλιστές συνοδοιπόροι του έχουν μείνει προσκολλημένοι σε μια ξεπερασμένη εικόνα της Ευρώπης, αποφεύγοντας να δουν την πραγματικότητα, μόνο και μόνο γιατί η πραγματικότητα δεν ταιριάζει με την ιδεατή εικόνα που έχουν για την Ευρώπη στο μυαλό τους. Αυτή η ψυχοπαθολογική κατάσταση δίνει χώρο στην ανάπτυξη ενός άλλου φαινομένου, του φαινομένου ανάπτυξης αναθεωρητικών και αποσχιστικών τάσεων.
Οι «πετροβολητές»
Το φαινόμενο των αναθεωρητικών και αποσχιστικών τάσεων ξεκίνησε λίγο έως πολύ ως αστείο και έχει εξελιχθεί σε πραγματικό κίνδυνο για τη συνοχή της Ευρώπης. Η συζήτηση για απόσχιση περιφερειών και χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια μεγάλη μάζα περιοχών και κρατών που βρίσκονται στην Ένωση με το ένα πόδι εκτός, πετροβολώντας παράλληλα την Ένωση σε κάθε ευκαιρία.
Ο πρώτος πετροβολητής της Ένωσης είναι η ίδια η Γερμανία, που είδε την κρίση του 2008-09 ως τη μεγάλη ευκαιρία να γερμανοποιήσει την Ευρώπη. Το Grexit, το Brexit, το ζήτημα που προέκυψε με την Καταλονία και πολλά άλλα αποσχιστικά κινήματα είναι απόρροια της σταδιακής γερμανοποίησης της Ευρώπης, που εξασφαλίζει πλεονάσματα στο Βερολίνο και λιτότητα στα υπόλοιπα μέλη. Και πίσω από τα αποσχιστικά κινήματα της Ευρώπης κρύβονται κυρίως λαϊκίστικες φωνές χωρίς πρόγραμμα βιώσιμο για την επόμενη μέρα. Οι ιδεοληψίες τους οδηγούν στην αποσταθεροποίηση τα κράτη τους και μαζί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Και το τραγικό στοιχείο είναι ότι πολλοί που βλέπουν τον όλεθρο να έρχεται και φωνάζουν εναντίον των αποσχιστικών κινημάτων βλέπουν παράλληλα και ξαφνικά τους εαυτούς τους να εγκλωβίζονται στην αρχική κατάσταση της υπομονής, δηλαδή του συμβιβασμού σε μια αδιέξοδη πορεία γερμανοποίησης της Ευρώπης. Για να αποφύγουν πολιτικά τον εγκλωβισμό, ανάμεσα στην υπομονή ή την απόσχιση, κοιτούν προς την άλλοτε κραταιά μεσαία τάξη, τον στυλοβάτη του ευρωπαϊκού δυτικού οικοδομήματος, και απευθύνονται στην κοινή λογική αυτής της τάξης. Διαπιστώνουν έντρομοι ότι πια αυτή η τάξη δεν υπάρχει.
Οι neo-precariats
Η παλιά μεσαία αστική τάξη έχει εξαφανιστεί και τη θέση της παίρνουν οι neo-precariats. Δεν χρησιμοποιώ τον όρο νέο-προλετάριοι, διότι οι neo-precariats ήταν κάποτε μεσοαστοί. Δεν ήταν εργατική τάξη. Οι περισσότεροι είναι μορφωμένοι, αλλά χωρίς δουλειά. Είναι χωρίς μέλλον, χωρίς περιουσία, χωρίς προοπτική. Είναι υπερχρεωμένοι και βρίσκονται σε αδιέξοδο. Αν απουσίαζε από πάνω τους το αστικό παρελθόν και η παιδεία, και είχαν κάποια κεντρική οργάνωση, ίσως σήμερα η Ευρώπη να καιγόταν από μαζικά λαϊκά κινήματα μεσοαστών που είδαν να καταρρέουν όλα κάτω από τα πόδια τους με τρόπους νομιμοφανείς αλλά βαθιά αντιδημοκρατικούς. Θέλουν να αντιδράσουν, αλλά δεν έχουν και αυτοί σχέδιο για την επόμενη μέρα για τις χώρες τους και την Ευρώπη!
Οι σημαντικές πληροφορίες κρύβονται στις λεπτομέρειες…
Την περασμένη εβδομάδα συγκλήθηκε στη Δρέσδη της Γερμανίας η περίφημη συνάντηση της Λέσχης Bilderberg. Καλεσμένοι, μεταξύ άλλων, ήταν ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, κ. Schauble, η Γερμανίδα Καγκελάριος, κ. Merkel, και ο Γερμανός υπουργός Eξωτερικών, κ. Steinmeier. Ο κ. Schauble, γνωστός για τη συμπάθειά του στη γερμανοποίηση της Ευρώπης, πήγε στη συνάντηση. Αντίθετα, η κ. Merkel και ο κ. Steinmeier, που έχουν περισσότερο φιλοευρωπαϊκά αισθήματα, αρνήθηκαν να συμμετάσχουν. Προφανώς αυτό δείχνει πως κάποιοι ισχυροί ευρωατλαντικοί κύκλοι έχουν ήδη εγκαταλείψει το σχέδιο της Ενωμένης Ευρώπης στην τύχη του…
Και μια δολοφονία… Κατευνασμός ή αρχή νέων δεινών;
Η Ευρώπη έχει ιστορικά πολύ κακή σχέση με τις πολιτικές δολοφονίες, ιδιαίτερα σε περιόδους έντονων πολιτικών ανακατατάξεων. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου της Αυστρίας το καλοκαίρι του 1914, που οδήγησε στο ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η τραγική είδηση της δολοφονίας της βουλευτού των Εργατικών Jo Cox από εθνικιστή Βρετανό οπαδό του Brexit μπορεί να λειτούργησε καταλυτικά στον προσωρινό κατευνασμό των παθών ενόψει του δημοψηφίσματος στη χώρα, όμως δεν είναι καθόλου καλό σημάδι για την πορεία της Δημοκρατίας στην Ευρώπη συνολικά. Δεν ξέρουμε ακόμη τι αλυσιδωτές αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει αυτό το περιστατικό και τι διαστάσεις θα πάρει σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Καλό είναι οι μανδαρίνοι στις Βρυξέλλες και ορισμένοι λαλίστατοι Ευρωπαίοι πολιτικοί να μην δυναμιτίσουν πάλι το κλίμα με τις ατυχείς δηλώσεις τους.
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος, σύμβουλος εκτίμησης γεωπολιτικών κινδύνων.
