Του Κώστα Μήλα*
«Για ποια κανονικότητα μιλάμε όταν η μείωση των επενδύσεων κατά 23,2% το τρίτο τρίμηνο του 2018 είναι απογοητευτική σε σχέση με το μέσο όρο του +1% ή την διάμεσο του +3% της τελευταίας εικοσαετίας;»
O κ. Τσακαλώτος δηλώνει στην Καθημερινή ότι «επιστρέφουμε στην κανονικότητα». Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις περί αυτού; Η οικονομία κατέγραψε, το τρίτο τρίμηνο του 2018, ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 2,2%. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι επενδύσεις κατέρρευσαν κατά 23,2% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2017 κάτι που προβληματίζει. Και τούτο επειδή χωρίς μεγάλη αύξηση των επενδύσεων, ο όποιος ρυθμός οικονομικής μας ανάπτυξης δεν πρόκειται να είναι διατηρήσιμος. Επιπλέον, το 10-ετές spread μεταξύ του του ελληνικού και του αντίστοιχου γερμανικού κόστους δανεισμού παραμένει στο ιδιαίτερα υψηλό 4% κάτι πού μάλλον αναιρεί τις όποιες δηλώσεις για επιστροφή στην κανονικότητα.
Εκείνο επιπλέον που προκαλεί προβληματισμό είναι ότι, ο Προϋπολογισμός του 2019, ο οποίος κατατέθηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2,5% για το 2019 η οποία προφανώς θα στηριχθεί στην αύξηση των επενδύσεων κατά 11,9%(!) το 2019 με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας να μειωθεί αισθητά από το εκτιμώμενο 18,1% το 2018 στο 16,7% το 2019.
Οι παραπάνω προβλέψεις κρίνονται ιδιαίτερα αισιόδοξες την στιγμή κατά την οποία το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προβλέπει ανάπτυξη 2,35% για το 2019 και ποσοστό ανεργίας 18,07% για το ίδιο έτος.
Ενώ λοιπόν ο προϋπολογισμός μάλλον βασίζει την μεγάλη αποκλιμάκωση της ανεργίας (για το 2019) στο επενδυτικό boom του ιδίου έτους, έρχεται το ΔΝΤ να μας ενημερώσει ότι, σε διάστημα 5-ετίας, οι επενδύσεις μόλις και θα αυξηθούν από 12,6% του ΑΕΠ το 2018 στο 15,9% το 2023. Πρόκειται για εξαιρετικά απογοητευτική επίδοση, ιδιαίτερα εάν αναλογισθεί κανείς ότι έχουμε «ήδη» ξεφύγει από τα...«δεσμά» των Μνημονίων. Σημειώνω, επιπλέον, ότι η επίδοση μας στις επενδύσεις σε βάθος 5-ετίας θα υπολείπεται μέχρι και 6 ποσοστιαίες μονάδες των επενδύσεων (ως ποσοστό του ΑΕΠ) στο σύνολο της Ευρωζώνης.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ο προϋπολογισμός μάλλον «ωραιοποιεί», και δη σε έτος εκλογικό, τα ελληνικά οικονομικά δεδομένα. Γιατί λοιπόν δεν θεωρείται πιθανό το επενδυτικό boom που «ευαγγελίζεται» η κυβέρνηση;
Οι επενδύσεις (ως ποσοστό του ΑΕΠ) επηρεάζονται σε μακροχρόνιο ορίζοντα από σειρά οικονομικών παραγόντων. Πρώτον, αρνητικά από την αύξηση στο επενδυτικό/πολιτικό ρίσκο το οποίο προσεγγίζεται από το spread μεταξύ του 10-ετούς ελληνικού ομολόγου και του αντίστοιχου γερμανικού. Δεύτερον, αρνητικά από μία αύξηση στο φορολογικό συντελεστή των επιχειρήσεων στην Ελλάδα σε σχέση με τον φορολογικό συντελεστή στις χώρες του ΟΟΣΑ. Τρίτον, θετικά από την βελτίωση της χώρας μας στον δείκτη 'ποιότητας των θεσμών και κανονισμών' (regulatory quality) ο οποίος καταγράφει την ικανότητα του κράτους να δημιουργεί/εφαρμόζει πολιτικές οι οποίες παροτρύνουν την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Τέταρτον, θετικά από την βελτίωση μας στον δείκτη 'αντιμετώπισης της διαφθοράς' (control of corruption).
Τα τελευταία, συγκριτικά στοιχεία από την World Bank, δεν είναι ενθαρρυντικά. Μεταξύ 214 κρατών, καταφέραμε, στην ποιότητα θεσμών και κανονισμών, να βελτιώσουμε για το 2017 την θέση μας στο 62,9 εκατοστιαίο σημείο από το 59,1 σημείο το 2016. Η βελτίωση αυτή όμως επισκιάστηκε από την επίδοση μας στη αντιμετώπιση της διαφθοράς καθώς διολισθήσαμε από το 55,3 εκατοστιαίο σημείο το 2016 στο 52,4 σημείο το 2017.
Αυτή την στιγμή, το spread κινείται στο 4% και ενδέχεται να αυξηθεί ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις (όπως στο καλούμενο «Μακεδονικό») αλλά και το γεγονός ότι οι επενδυτές έχουν αντιληφθεί ότι η κυβέρνηση κινείται ήδη σε προεκλογικό ρυθμό (βλέπε, για παράδειγμα, το θέμα των κληρικών με την...«ευκαιρία» προώθησης 10,000 προσλήψεων). Ο συντελεστής φορολογίας των επιχειρήσεων, ευρισκόμενος στο 29% σήμερα, υπερβαίνει κατά περίπου 4,7 ποσοστιαίες μονάδες τον φορολογικό συντελεστή επιχειρήσεων στο σύνολο των χωρών του ΟΟΣΑ. Οι εξαγγελίες κυβέρνησης και αντιπολίτευσης για μείωση του φορολογικού συντελεστή σίγουρα θα βοηθήσουν στην προσέλκυση επενδύσεων αλλά σίγουρα με πολύ «δειλό» τρόπο...
Στην αντιμετώπιση της διαφθοράς λοιπόν θα πρέπει να εστιάσουμε προκειμένου να επιτύχουμε το επενδυτικό boom το οποίο μάλλον «εφευρίσκει» ο προϋπολογισμός του 2019. Πολλοί κυβερνητικοί αλλά και οικονομικοί παράγοντες εξεπλάγησαν επειδή στα τέλη Σεπτεμβρίου η «σκληρή» Moody's διέψευσε τις προσδοκίες για αναβάθμιση της πιστοληπτικής μας αξιολόγησης. Όταν όμως, λίγες ώρες πριν, η World Bank δημοσιοποιεί στοιχεία τα οποία καταγράφουν αύξηση της διαφθοράς στην χώρα μας είναι δυνατόν η Moody's να ρισκάρει την αξιοπιστία της επιβραβεύοντας μας με αναβάθμιση; Όχι βέβαια!
*Ο κ. Κώστας Μήλας είναι Καθηγητής και Πρόεδρος του Ερευνητικού Τομέα στο Τμήμα Χρηματοοικονομικών και Λογιστικής, University of Liverpool.
