Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Θα σας ζητήσω να κάνετε ένα πείραμα. Και μετά ακόμη ένα. Το πρώτο πάει ως εξής: βάλτε να παίξει στον υπολογιστή σας μία ταινία πολεμικών τεχνών, από αυτές που εμείς οι παλιότεροι λέγαμε «ταινία καράτε». Αν και ποτέ δεν γυρίστηκε ταινία καράτε, παρεμπιπτόντως. Όλες, και ειδικά της «χρυσής» εποχής, ήταν είτε ταινίες με κάποια παραλλαγή αυτού που λέμε κουνγκ-φου, και ήταν κινέζικες, είτε ταινίες με σαμουράι. Και οι σαμουράι δεν είχαν ακουστά το γιαπωνέζικο καράτε, μιας και επινοήθηκε πολλές δεκαετίες μετά τον θάνατο και του τελευταίου από δαύτους.
Εν πάση περιπτώσει, να το κάνετε. Εννοείται, δεν χρειάζεται να «κατεβάσετε» μια τέτοια ταινία. Άλλωστε, καλό είναι να μην κατεβάζετε ταινίες γενικώς. (Κατά τον ίδιο τρόπο που καλό είναι να μην κλέβουμε από τα περίπτερα). Ο κάθε αφελής το κάνει, γιατί να το κάνετε κι εσείς; Μπορείτε απλώς να πάτε στο YouTube και να βρείτε μία που δεν έχει δικαιώματα. Και δεν χρειάζεται να είναι ή να τη δείτε ολόκληρη: για το πείραμά μας θέλουμε μόνο μία σκηνή με μια μονομαχία, μια κλοτσοπατινάδα. Μια οποιαδήποτε σκηνή, κατά προτίμηση δε από μία ταινία κατά το δυνατόν ρεαλιστική, από αυτές που βλέπεις και λες, «Πω πω, θα σκοτωθούν στ' αλήθεια αυτοί». Θα πρότεινα, για τις ανάγκες του πειράματος, να διαλέξετε μία πρόσφατη ινδονησιακή παραγωγή, γιατί οι άνθρωποι εκεί επενδύουν πολύ στον ρεαλισμό του πράγματος, εξ ου και οι σκηνές με τις μονομαχίες ξύλου είναι τρομερά brutal.
Τώρα, αφού την επιλέξετε, βάλτε τη σκηνή και δείτε την. Δείτε και τα τρία, τέσσερα λεπτά που διαρκεί. Παρατηρήστε πόσο αληθοφανής δείχνει, και πώς χτυπιούνται αυτοί οι δύο σπάζοντας ο ένας τη μύτη και γενικώς τα μούτρα του άλλου, με καλοζυγισμένα, άγρια χτυπήματα μεγάλης δύναμης και ασύλληπτης ταχύτητας.
Τρομερό, ε; Ναι, είναι πράγματι τρομερό. Και για τους φαν (είμαι ένας από αυτούς, και δη σκληροπυρηνικός) ένα από τα καλύτερα θεάματα που μπορούν να απολαύσουν στην τηλεόρασή τους.
Τώρα, δείτε πάλι τη σκηνή. Και ξανά ολόκληρη, από την αρχή μέχρι το τέλος. Αλλά με μία ουσιώδη διαφορά: τώρα, κλείστε τον ήχο. Κλείστε τον ήχο και θα δείτε κάτι που δεν το περιμένατε.
…Το κάνατε; Ωραία.
Το κάνατε, και φυσικά διαπιστώσατε πως τίποτε από ό,τι πριν φαινόταν αληθινό δεν ήταν όντως αληθινό. Αντιθέτως, με την απουσία του ήχου διαπιστώνετε πολύ εύκολα ότι ποτέ καμία γροθιά ή κλοτσιά δεν πετυχαίνει τον αντίπαλο. Όλες είναι στον αέρα. Μάλιστα, όλες οι κλοτσιές και όλες οι γροθιές είναι πολύ πιο αργές από όσο νομίζατε πριν. Ο αντίπαλος τις περιμένει, και την τελευταία στιγμή δήθεν τις αποφεύγει — ενώ ήδη αυτός που χτυπά έχει ζυγίσει καλά τη γροθιά ή την κλοτσιά του ώστε να μην αγγίξει με τίποτα τον αντίπαλό του.
Όλα ήταν ψέματα. Και, ναι, το ξέρατε ότι ήταν ψέματα εξαρχής, αλλά πλέον το βλέπετε και ξεκάθαρα. Η συνθήκη αληθοφάνειας που είχατε υπογράψει πήγε περίπατο. Τώρα πια, βλέπετε μόνο τη χορογραφία. Πριν, με τον ήχο, βλέπατε ένα σκληρό θέαμα. Πλέον, με τον ήχο στο mute, βλέπετε ένα καλά προετοιμασμένο και επί ώρες και μέρες προβαρισμένο και ξαναπροβαρισμένο χορευτικό. Όλη τη σκληράδα, όλο το κακό, και κυρίως όλον εκείνο τον υποτιθέμενο ρεαλισμό τον προσέθετε στη σκηνή ο ήχος. Τα «μπαμ», τα «κρακ», οι κραυγές πόνου κ.ο.κ.: όλα αυτά τα ηχητικά εφέ.
Ο ήχος είναι πολύ σπουδαίο πράγμα, και στον κινηματογράφο κάνει τη διαφορά. Για την ακρίβεια, δεν χωρίζουμε τις περιόδους του σινεμά σε Ασπρόμαυρη και Έγχρωμη, όπως θα ήταν ίσως για κάποιους προφανές, αλλά σε Βωβό και Ομιλούντα Κινηματογράφο. Γιατί ο ήχος είναι το παν. Ακόμη και σε αυτές τις ταπεινές ταινιούλες καράτε.
Τώρα, κάντε ένα άλλο πείραμα. Κλείστε τον ήχο από το έργο «Οι Ημέρες και τα Πεπραγμένα τού ΣΥΡΙΖΑ». Αφαιρέστε όσα λέγονται, και εστιάστε σε όσα γίνονται. Βγάλτε από μέσα όλη τη ρητορική, τη μεγαλοστομία, τις υποσχέσεις, τις κόντρα υποσχέσεις, τις απειλές, τον στόμφο και το προφορικό χάιδεμα στο πιγουνάκι του αριστερού (ή κάτι τέτοιο) δυνάμει ψηφοφόρου του κόμματος, ή στο μαγουλάκι του δημοσίου υπαλλήλου δυνάμει ψηφοφόρου του κόμματος κ.ο.κ.
Βγάλτε τα λόγια, τον ήχο, και δείτε όλη την ταινία από την αρχή. Ή αποσπάσματά της. Ή έστω μόνο μία σκηνή. Και μείνετε μόνο στη χορογραφία, στο καλά προετοιμασμένο και επί ώρες και μέρες προβαρισμένο χορευτικό.
Ο περιοδεύων θίασος του ΣΥΡΙΖΑ είναι μία ασώματος κεφαλή που μιλά, μιλά, μιλά. Αλλά στα παρασκήνια, πίσω από τις κουίντες, πέρα από το βεστιάριο, είναι και τα χέρια του και, κυρίως, το στομάχι του. Και οι τραπεζικοί του λογαριασμοί. Γιατί, αμέλησα να πω ότι οι ταινίες, όλες οι ταινίες του κόσμου (πλην των ερασιτεχνικών: αλλά εδώ δεν μιλάμε για ερασιτέχνες), δεν γίνονται από περιέργεια ή από τη φιλοδοξία να απαντήσουν τάχα σε τίποτα βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα. Γίνονται για να πάρουν βραβεία, για να γίνουν γνωστές και, κυρίως, για να βγάλουν κέρδη.
Γι' αυτό: ψάξτε το χρήμα πίσω από τις λέξεις — ψάξτε τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους πίσω από τα ηχητικά εφέ. Άλλωστε, αποκλείεται να μας κρύβουν εκπλήξεις, σωστά; Έχουν Ηθικό Πλεονέκτημα.
