Του Στέλιου Φενέκου*
1. Η άρνηση
«WE KNOW WHAT WE ARE, BUT KNOW NOT WHAT WE MAY BE» (Οφηλία στον Άμλετ). Η άρνηση (στρουθοκαμηλισμός εσφαλμένα) είναι το σύνδρομο του να αρνείται κάποιος να λαμβάνει υπ'όψιν του τα γεγονότα ή τον ρεαλιστικό κίνδυνο, αποφεύγοντας έτσι (προσωρινά βέβαια) επώδυνες και άβολες καταστάσεις και συναισθήματα που φοβάται να διαχειριστεί. Είναι ένας από τους αμυντικούς μηχανισμούς της ανθρώπινης ψυχολογίας (ο Freud πρωτο-μελέτησε τον μηχανισμό).
Ο πρωταρχικός της ρόλος είναι να προστατεύσει το άτομο. Ο μηχανισμός της άρνησης (όταν ενεργοποιείται προσωρινά) λειτουργεί ως κατασταλτικός παράγοντας έτσι ώστε ο ακροατής να διατηρήσει την ηρεμία του, υποβαθμίζοντας είτε αγνοώντας μία δυσάρεστη είδηση που θα του δημιουργούσε μεγάλη διαταραχή λόγω αδυναμία διαχείρισης.
Η κατάσταση αυτή περιορίζει κατά πολύ τις επιλογές που μπορεί να αντιληφθεί ένα άτομο ή μια κοινωνία. Αρνείται να δει τις δύσκολες και επώδυνες λύσεις με τις οποίες έγκαιρα και αποτελεσματικότερα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια πραγματικά δύσκολη κατάσταση.
Μπορεί ως κατάσταση να είναι προσωρινή αλλά και να γίνει μόνιμη“στάση ζωής”, όπως και να ξεφεύγει από το ατομικό επίπεδο και να έχει συλλογική επίδραση, σε επίπεδο ομάδων, κοινωνιών ακόμα και χωρών.
Ο φόβος είναι η γενεσιουργός αιτία της άρνησης να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα. (έρευνες έδειξαν ότι πολλοί αναβάλουν ιατρικές εξετάσεις αρνούμενοι να αντιληφθούν το πρόβλημα λόγω φόβου, π.χ. πολλοί διαβητικοί αποφεύγουν να μετρήσουν το σάκχαρο).
Η αναγνώριση της δυσάρεστης κατάστασης με προσωπική ενδοσκόπηση ( γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχανάλυση) αποτελεί σύμφωνα με τους ψυχολόγους την βοήθεια για να απαλλαγεί το άτομο από την άρνηση και να αντιμετωπίσει επιτυχώς το πρόβλημά του.
2. Η ριζοσπαστικοποίηση και επιθετικότητα της Τουρκίας
«I know not how, Success hath made me wanton» (Δεν ξέρω πώς η επιτυχία με έκανε αχαλίνωτο)
(ο Μόσκα, στο «Βολπόνε» του Μπεν Τζόνσον).
Η πολιτική της Τουρκίας έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
1. Για πρώτη φορά μιλάει ανοικτά για Γαλάζια πατρίδα, σε κορυφαίο επίπεδο και τόσο εκτεταμένα, διεκδικεί την μισή ανατολική Μεσόγειο, επεκτείνει δυναμικά τις διεκδικήσεις της στο Κυπριακό, επιβάλλει τη θέλησή της για ζώνη ασφαλείας και εισβάλλει στη Συρία, παρά τις αντιρρήσεις ΗΠΑ και Ρωσίας, εξοπλίζεται ραγδαία, κατασκευάζει σχεδόν όλα τα δικά της όπλα, αναπτύσσει πυραυλική τεχνολογία για πυραύλους μέσου βεληνεκούς, θέλει πυρηνικά και προετοιμάζεται γι αυτό, διεκδικεί ρόλο κεντρικής δύναμης πλέον και όχι περιφερειακής, δεν διστάζει να τα βάλει με τις ΗΠΑ (καινοφανές), και όλοι μα όλοι, πολιτικοί και στρατιωτικοί, περνάνε στο λαό τους ισλαμο-εθνικιστικά μηνύματα (εξαιρετικά επικίνδυνο για την Ελλάδα και την περιοχή μας), με την κλιμάκωση της ρητορικής τους αλλά και την σταδιακή ισλαμοποίηση (1.000.000 κατ ελάχιστο μαθητές σε θρησκευτικά ισλαμικά σχολεία), απειλεί την Ευρώπη με εισβολή μεταναστών κλπ κλπ.
2. Όλα αυτά δείχνουν την εθνικο-θρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής αλλά και της ίδιας της κοινωνίας της Τουρκίας, πράγμα εξαιρετικά επικίνδυνο πρωτίστως για εμάς και για την Κύπρο. Το Ισραήλ το έχει καταλάβει και οι αντιδράσεις έχουν ξεκινήσει εκεί.
3. Η δική μας άρνηση
Εμείς αντί να σταθούμε σθεναρά, και να επισημάνουμε τον κίνδυνο στη διεθνή κοινότητα, τρέφουμε αυταπάτες για καλό κλίμα και για προσωπικές επιτυχίες πολιτικής, παραβλέποντας όλα τα γεγονότα (δεν είναι υποθέσεις ούτε ενδείξεις).
1. Εάν η Τουρκία δεν έχει επαναλάβει τα Ίμια π.χ. είναι γιατί εμείς δεν κάνουμε οτιδήποτε για να προστατεύσουμε τα δικαιώματά μας, που θα μπορούσε να προκαλέσει την αντίδρασή της.
2. Ακόμη και τα 12 νμλ που είχαμε ανακοινώσει ότι θα κάνουμε σε Ιόνιο και Κρήτη, το πήραμε πίσω έντρομοι, μετά την ανανέωση των απειλών της περί πολέμου για όλες πλέον τις περιοχές της χώρας.
3. Δυστυχώς δεν είναι θέμα προσώπων, ούτε θέμα κομμάτων, έχει μετασχηματιστεί σε θέμα συλλογικής άρνησης, βαθιά ψυχολογικό. Διακατεχόμαστε από φοβικό σύνδρομο και αρνούμεθα να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα αν και προφανή.
4. Επιλέγουμε λύσεις κατευναστικές, ελπίζοντας ότι θα συμβεί το ηπιότερο σενάριο για μας, εξευμενίζοντας τον δυνάστη και ελπίζοντας να δείξει καλοσύνη μεγαλοψυχία (θεωρούμε πλέον επιτυχία μας το καλό και ζεστό κλίμα σε μία συνάντηση 45 λεπτών στο περιθώριο ενός συνεδρίου, ενώ ξέρουμε ότι τίποτε δεν δείχνει ότι κάτι αλλάζει και θα αλλάξει επί μακρόν-αντιθέτως όλα επιδεινώνονται). Σε μεγάλο βαθμό μάλιστα πολλοί θαυμάζουν τον αυταρχικό δυνάστη.
5. Όχι μόνο δεν προστατεύουμε τα δικαιώματά μας ούτε διεκδικούμε σημαντικά εξ αυτών, αλλά φοβόμαστε και νατα εκφράσουμε (ακόμη και ποια θεωρούμε ως όρια της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας δεν λέμε για να μην προκαλέσουμε) και φυσικά αδυνατούμε ακόμη και από το βήμα του ΟΗΕ (του οργανισμού που διαμορφώνει το διεθνές δίκαιο και αποφασίζει γι αυτό) να διεκδικήσουμε όσα ο ίδιος ο ΟΗΕ έχει αποφασίσει ( η Κύπρος τοποθετήθηκε σθεναρά).
Μπορεί ο νέος πρωθυπουργός της χώρας και η κυβέρνηση να ανατρέψουν την παθογενή αυτή κατάσταση;
4. Η ευκαιρία της συνόδου του ΟΗΕ
Η θέση μου ήταν ότι έπρεπε να εκμεταλλευτούμε την ΓΣ/ΟΗΕ και την δημοσιότητα που προκύπτει εξ αυτής, για διεθνή καταγραφή των θέσεων μας. Να πάμε δηλαδή με επιθετική πολιτική, ανοίγοντας την ατζέντα μας σε όλα τα επίπεδα (να σταματήσουμε την άμυνα και το απολογητικό ύφος). Ταυτόχρονα να προβάλλουμε διεθνώς τις θέσεις μας για το μεταναστευτικό και τις επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου.
1. Το χειρότερο για τονΕρντογάν στην Σύνοδο αυτή, θα ήταν να βρει απέναντί του αρραγές μέτωπο Ελλάδος, Κύπρου, EE, Αιγύπτου και Ισραήλ, που να τον ξεμπροστιάζουν για τις απειλές, τις παρανομίες, την επιθετικότητα, τον αυταρχισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις μαζικές φυλακίσεις, την θέση του για την μουσουλμανική αδελφότητα κλπ. Έγινε περιορισμένα μόνο από πλευράς Ελλάδος και Κύπρου και αποσπασματικά και εκτός βήματος από την Αίγυπτο.
2. Ο Ερντογάν εκμεταλλευόμενος (μιλούσε την πρώτη μέρα), δεν έχασε την ευκαιρία να προβάλει προκλητικά όλες τις διεκδικήσεις του από το βήμα του ειρηνικού ΟΗΕ, παρά το γεγονός ότι το ΣΑ/ΟΗΕ έχει καταδικάσει με ψηφίσματά την επίθεση και την κατοχή στη Κύπρο, τον εποικισμό και την παράνομη παραμονή των στρατευμάτων κατοχής επί 40 και πλέον χρόνια.Δεν δίστασε να θέσει άμεσα και διεθνώς τις απαιτήσεις και τις κόκκινες γραμμές του σε ότι αφορά το Κυπριακό, τη Συρία, τους Κούρδους, τις απαιτήσεις του χρηματοδότησης για το μεταναστευτικό και έμμεσα τις διεκδικήσεις του σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο (αυτές περιλαμβάνουν και τις διεκδικήσεις του έναντι της Ελλάδος).
3. Την επομένη, έγινε η συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη, όπου ήταν προφανές ότι προσπάθησε να χειραγωγήσει τη συμπεριφορά μας με το ψευδεπίγραφο καλό κλίμα της συνάντησης. Δεν γνωρίζουμε βέβαια τι ακριβώς ελέχθη μεταξύ τους, αφού ανακοινώθηκαν μόνο τα ανώδυνα ζητήματα και το αίτημά μας για να ανοίξει η θεολογική σχολή της Χάλκης (όπου κι εδώ έχουμε καραμπινάτη παραβίαση της Τουρκίας). Τα προβλήματα μας όμως στην ουσία είναι οι παράνομες απαιτήσεις της Τουρκίας έναντι των δικών μας νόμιμων δικαιωμάτων (να μοιράσουμε δηλαδή τα δικά μας), χωρίς να υπάρχει κάτι που να διεκδικούμε εμείς.
4. Και όλοι ξέρουμε ότι από αύριο (παρά το καλό κλίμα), θα ξαναρχίσουν σύσσωμοι οι τούρκοι κυβερνητικοί και μη, υπό την αυταρχική κηδεμονία του Ερντογάν, να προκαλούν και να διεκδικούν επιθετικά τα πάντα (απόδειξη ότι την ίδια στιγμή που συνομιλούσαν, εξακολουθούσαν οι παραβιάσεις στο Αιγαίο, γεγονός που το παραβλέπουμε, αφού είναι πλέον κάτι συνηθισμένο).
5. Η κύρια ομιλία του Πρωθυπουργού (27 ΣΕΠ)
Ο πρωθυπουργός της χώρας έκανε μία εξαιρετική ομιλία, ηγετική, που αποκτάει ακόμη μεγαλύτερη σημασία αφού κατάφερε να ξεπεράσει την Τουρκική παγίδα του ψευδεπίγραφου "καλού κλίματος ", κατά την συνάντησή του με τον Ερντογάν.
1. Κατάφερε από το βήμα του ΟΗΕ να θέσει με σωστό ύφος, αξιοπιστία και στιβαρότητα, όλα τα σοβαρά θέματα της χώρας, να θέσει τον ΟΗΕ και την ΕΕ προ των ευθυνών τους, καταγγέλλοντας ταυτόχρονα την παράνομη και επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας προς την Ελλάδα και προς την Κύπρο.
2. Ελπίζουμε να είναι η αρχή της προσπάθειας για συλλογική ψυχαναλυτική αυτογνωσία, ώστε για να ξεπεράσουμε τα φοβικά σύνδρομα και την άρνηση που δείχνουμε μέχρι σήμερα να δούμε την πραγματικότητα στις σχέσεις μας με την Τουρκία.
Και τότε ναι:
«όχι μόνο θα ξέρουμε τι είμαστε, αλλά θα κάνουμε και τα σωστά βήματα για αυτό γι αυτό που θα μπορούσαμε να είμαστε».
*Ο κ. Στέλιος Φενέκος είναι Υποναύαρχος ε.α. ΠΝ και Πρόεδρος της «Κοινωνίας Αξιών»
