Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Το ερώτημα είναι αν αυτός ο κόσμος που εξελίσσεται ραγδαία θα διαθέτει στο μέλλον την απαραίτητη καθοδήγηση για να μην ανατραπεί. Αν όλες αυτές οι προκλήσεις της ανθρωπότητας θα έχουν δυνατότητα να αλλάξουν το παγκόσμιο status quo, την οικονομία, τις επιχειρηματικές στρατηγικές, τον τρόπο με τον οποίο ζουν και σκέφτονται οι άνθρωποι. Οι αναδυόμενες τεχνολογίες -συμπεριλαμβανομένου του κινητού διαδικτύου, των αυτόνομων οχημάτων και της προηγμένης γονιδιωματικής- έχουν τη δυνατότητα να αναμορφώσουν πραγματικά τον κόσμο στον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε. Κατά συνέπεια, οι ηγέτες τόσο στις κυβερνήσεις όσο και στις επιχειρήσεις δεν πρέπει μόνο να ξέρουν τι είναι στον ορίζοντα αλλά και να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τον αντίκτυπό του.
Ο καθηγητής του Harvard Business School, Κλέιτον Εμ. Κρίστενσεν (Clayton M. Christensen), δημιούργησε τον όρο «ανατρεπτική τεχνολογία» (disruptive technology). Στο βιβλίο του «Το δίλημμα του καινοτόμου» («The Innovator''s Dilemma»), ο Κρίστενσεν χωρίζει τη νέα τεχνολογία σε δύο κατηγορίες: τη «διατήρηση» και την «αποδιοργάνωση». Η τεχνολογία υποστήριξης που «ανατρέπει» δεδομένα βασίζεται σε αυξημένες βελτιώσεις πάνω σε μια ήδη καθιερωμένη τεχνολογία. Και για να γίνει σαφές για τι μιλάμε, φτάνει να θυμηθούμε τι πίστευαν οι συνάδελφοί του, όταν ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ προσπαθούσε να βελτιώσει τη νέα «ηλεκτρική μηχανή ομιλίας»: Η αποδιορθωτική τεχνολογία στερείται βελτίωσης, συχνά παρουσιάζει προβλήματα απόδοσης επειδή είναι νέα, απευθύνεται σε περιορισμένο κοινό και μπορεί να μην έχει ακόμα αποδεδειγμένη πρακτική εφαρμογή...
Οπως δηλώνει στον «Φιλελεύθερο» ο διευθυντής πληροφορικής στο Media Lab του MIT, Μιχάλης Μπλέτσας, «η αναζήτηση του όρου “disruptive technology” στους διαδικτυακούς μεταφραστές έχει πολύ ενδιαφέρον. Φαίνεται να επικρατούν το “διασπαστική” και “καταστροφική” έναντι του “αποδιοργανωτική” ή “καταλυτική”. Αναμενόμενο, όμως, δεδομένης της δυσανεξίας της ελληνικής κοινωνίας στις αλλαγές και της αυξημένης καχυποψίας της για το νέο. Για μένα disruptive technology είναι η τεχνολογική καινοτομία που αποδιοργανώνει καθιερωμένες οικονομικές και επιστημονικές πρακτικές και δρα καταλυτικά προς τη δημιουργία νέων, συνήθως πολύ πιο αποδοτικών. Απαραίτητο στοιχείο αποτελεί η επιτάχυνση των εξελίξεων στο πεδίο εφαρμογής με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο από αυτόν που επιτρέπει η συνήθης εξελικτική πορεία».
Ας δούμε όμως μερικά δείγματα «ανατρεπτικής» ή «αποδιοργανωτικής τεχνολογίας». Ο προσωπικός υπολογιστής (PC) κάποια στιγμή μετατόπισε τη γραφομηχανή και άλλαξε για πάντα τον τρόπο που εργαζόμαστε και επικοινωνούμε.
Το θέμα του κόστους
Ο συνδυασμός της προσιτής τιμής του λειτουργικού συστήματος των Windows για τους καταναλωτές και η φιλική προς τον χρήστη λειτουργικότητα ήταν καθοριστικής σημασίας για την ταχεία ανάπτυξη της βιομηχανίας προσωπικών υπολογιστών τη δεκαετία του 1990. Η επαναστατική διείσδυση στη ζωή των ανθρώπων ανέτρεψε τη βιομηχανία της τηλεόρασης, καθώς και πολλές άλλες δραστηριότητες.Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μετασχημάτισε τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε και τα κινητά τηλέφωνα «διατάραξαν» τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών.Τα smartphones αντικατέστησαν σε μεγάλο βαθμό τα κινητά τηλέφωνα και τα PDA και, λόγω των διαθέσιμων εφαρμογών, επίσης διαταράχθηκαν κάμερες τσέπης, MP3 players, αριθμομηχανές και συσκευές GPS. Με τη σειρά τους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχαν σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε και έχουν «διαταράξει» το τηλέφωνο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα άμεσα μηνύματα και τις καθημερινές μας συνήθειες.
Σύμφωνα με την director, του SingularityU Greece Summit, Νίκη Συροπούλου, «η πιο σημαντική αλλά και συναρπαστική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η κατανόηση πως η τεχνολογική επανάσταση θα αλλάξει δραστικά τη ζωή μας σε ατομικό, επιχειρηματικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο και θα μεταμορφώσει κυριολεκτικά την ανθρωπότητα.
Βρισκόμαστε στην αρχή μιας επανάστασης που θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ζούμε, τον τρόπο που μετακινούμαστε, εργαζόμαστε, μαθαίνουμε και σχετιζόμαστε ο ένας με τον άλλον. Η τεχνολογική πρόοδος εξελίσσεται με εκθετικό ρυθμό συγχρόνως σε πολλά τεχνολογικά πεδία, όπως η τεχνική νοημοσύνη, η ρομποτική, το διαδίκτυο των πραγμάτων ''''IoT'''', τα αυτόνομα οχήματα, η τρισδιάστατη εκτύπωση 3D, η νανοτεχνολογία, η βιοτεχνολογία για να αναφέρω μερικές. Ο συνδυασμός των τεχνολογιών αυτών αλλάζει τον φυσικό, ψηφιακό και βιολογικό κόσμο που θα ζήσουμε πολύ σύντομα. Οι τεχνολογικές εξέλιξεις ξανα-ανακατεύουν την τράπουλα και δημιουργούν κερδισμένους και χαμένους. Δημιουργούν προκλήσεις και ευκαιρίες για τον καθένα από εμάς, από την εξέλιξη της εργασίας μας, τις επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις και την κοινωνία των πολιτών. Θα δούμε συναρπαστικές εξελίξεις την επόμενη δεκαετία στη ζωή μας».
Σε μία εμπεριστατωμένη έρευνα της McKinsey, «Disruptive technologies: Advances that will transform life, business and the global economy», καταγράφονται οι τεχνολογίες που εκτιμάται ότι θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία από σήμερα ώς το 2025 και θα ανατρέψουν καθιερωμένες δομές.
Σύμφωνα με την McKinsey, οι σημαντικές τεχνολογίες μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε κλάδο και να εξελιχθούν από οποιοδήποτε επιστημονικό τομέα, αλλά έχουν τέσσερα κοινά βασικά χαρακτηριστικά: υψηλό βαθμό τεχνολογικής αλλαγής, διευρυμένο πεδίο επιρροής, μεγάλο οικονομικό αντίκτυπο και «ανατρεπτικές» ιδιότητες. Σύμφωνα με αυτά τα κριτήρια οι αναλυτές εξέτασαν πάνω από 100 τεχνολογίες, για να αποφασίσουν τις πλέον «ανατρεπτικές», που είναι μόλις δώδεκα: το mobile internet, η αυτοματοποίηση της εργασίας γνώσης, το ίντερνετ των πραγμάτων, η τεχνολογία cloud, η εξελιγμένη ρομποτική, τα αυτόνομα οχήματα, η γονιδιωματική νέας γενιάς, η αποθήκευση ενέργειας, η 3D εκτύπωση, τα προηγμένα υλικά, οι εξελιγμένες τεχνικές εξόρυξης πετρελαίου και αερίου και η ανανεώσιμη ενέργεια.
Το μέλλον του καπιταλισμού
Οπως μας λέει ο Πύρρος Παπαδημητρίου, καθηγητής Διεθνών Οικονομικών, στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, «Η ανατρεπτική ή αποδιοργανωτική τεχνολογία αποτελεί ίσως το βασικότερο επιχείρημα ότι ο καπιταλισμός μπορεί να έχει μέλλον στην ψηφιακή εποχή. Σήμερα, ο ανταγωνισμός, διαχρονικός πυλώνας του καπιταλισμού, φαίνεται να περιορίζεται από το γεγονός ότι τα περισσότερα αγαθά παράγονται κάτω από συνθήκες αυξανόμενων οικονομιών κλίμακας. Παράλληλα, καθώς η κατασκευή του αρχετύπου απαιτεί υψηλές επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία, οι μεγάλες επιχειρήσεις αποκτούν συγκριτικό πλεονέκτημα, που ώς ένα βαθμό τους επιτρέπει να γίνουν ακόμη μεγαλύτερες. Ευτυχώς οι επιχειρήσεις ανατρεπτικής τεχνολογίας συχνά ανατρέπουν τα δεδομένα. Ως αποτέλεσμα οι ηγέτιδες επιχειρήσεις σε μία γενιά, σπάνια, τουλάχιστον έως τώρα, καταφέρνουν να διατηρήσουν τη θέση τους στην επόμενη γενιά. Η Kodak, η Polaroid και άλλες παραδοσιακά κυρίαρχες επιχειρήσεις αποδεικνύουν το επιχείρημα. Απομένει να δούμε αν η κινητικότητα αυτή θα διατηρηθεί στο μέλλον που η τεχνική νοημοσύνη θα αναλάβει ένα όλο και μεγαλύτερο τμήμα της ατομικής και επιχειρηματικής καθημερινότητας».
Eν τω μεταξύ, όλο και περισσότερες εταιρείες άρχισαν να αναζητούν «ευκαιρίες καινοτομίας» στην ανατρεπτική τεχνολογία, κινήσεις που θα τους επέτρεπαν να ξεπεράσουν τους αντιπάλους τους. Αυτό συμβαίνει επειδή όλο και περισσότεροι από αυτούς πιστεύουν ότι πρέπει να ηγηθούν στην αγορά που τους ενδιαφέρει, ανατρέποντας τα δεδομένα με μοχλό επικράτησης μία νέα αποδιοργανωτική για την παλιά μέθοδο χρήσης. Ξέρουν ότι μόνο μια μεγάλη δραματική αλλαγή θα τους δώσει νέες δυνατότητες και θα τους ανοίξει νέους δρόμους για τις νεοφυείς δραστηριότητές τους. Η συνηθισμένη δουλειά απλώς δεν πρόκειται να το κάνει.
Ο Κλέιτον Εμ. Κρίστενσεν προτείνει ότι ο καλύτερος τρόπος για τους μεγάλους οργανισμούς να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες της επαναστατικής καινοτομίας και της ανατρεπτικής τεχνολογίας είναι να δημιουργήσουν (ή να αγοράσουν) ξεχωριστούς «spin-off οργανισμούς» που να διαθέτουν ευελιξία για καινοτόμες επινοήσεις και χώρο για να βασιστούν πάνω τους νέες ανακαλύψεις και χρήσεις.
«Ιδέα» και «Πείραμα»
Ο Δημήτριος Κατσούρης, ένας από τους πιο δραστήριους founders στην Ελλάδα (MentalityX), πιο προσεκτικός με την έννοια της «disruptive technology», παρατηρεί ότι συχνά οι όροι που υιοθετούνται σε μια βιομηχανία γίνονται θύματα της δικής τους επιτυχίας· η «disruptive technology» (=ρηξικέλευθη τεχνολογία) είναι ένας τέτοιος όρος που πρέπει να ειπωθεί ότι έχει προσλάβει ένα πολύ ευρύτερο νόημα και χρησιμοποιείται απερίσκεπτα στην κοινή γλώσσα από τους σημερινούς παράγοντες της βιομηχανίας.
Ενα νόημα που σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει καμία σχέση με τον όρο που επινόησε αρχικά ο Κρίστενσεν, ο οποίος σήμερα υποστηρίζει ότι, δεδομένου ότι disruptive (ρηξικέλευθη) ήταν η χρήση της τεχνολογίας από τις εταιρείες και σπάνια η ίδια η τεχνολογία, θα πρέπει να μιλάμε για «disruptive καινοτομία» και όχι για «disruptive technology» (ρηξικέλευθη τεχνολογία). Τούτου λεχθέντος, αυτά που μπορούμε να πούμε για τη σχέση μεταξύ της disruptive technology και της καινοτομίας είναι τα εξής: Η disruptive technology και η καινοτομία μοιράζονται τις ίδιες ρίζες, και οι δύο έχουν γεννηθεί στη χώρα «Ιδέα» και στην πόλη «Πείραμα».Τόσο η disruptive technology όσο και η καινοτομία έχουν πολύ ευρύτερο πεδίο δράσης και εφαρμογής απ'' ό,τι στον επιχειρηματικό χώρο, και, τέλος, η disruptive technology είναι, μεταξύ άλλων, καινοτόμος - η καινοτομία όμως δεν είναι πάντοτε disruptive (επαναστατική).
* Αναδημοσίευση από Φιλελεύθερο 11 Ιουνίου
