Του Γαβριήλ Χ. Σερέτη
Οι περισσότεροι από μας έχουμε δει τον «Ανθρωπο της βροχής» με τον Ντάστιν Χόφμαν να δίνει ρεσιτάλ, δίπλα στον Τομ Κρουζ, και να κερδίζει εκτός από το Οσκαρ και τις καρδιές εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο. Υποδυόμενος τον Ρέιμοντ, ο οποίος, παρά τον αυτισμό του, ή πιο σωστά εξαιτίας του, αν και φοβάται την αλλαγή και λατρεύει τη ρουτίνα, έχει εξαιρετική μνήμη και εκπληκτικές μαθηματικές, υπολογιστικές ικανότητες.
Αυτό βεβαίως δεν είναι φαντασιακό εφεύρημα του Χόλιγουντ. Στις ΗΠΑ, όλοι γνωρίζουν τον Κιμ Πικ από το Σολτ Λέικ, ο οποίος, όντας αυτιστικός, συγκαταλέγεται στις 100 σπάνιες περιπτώσεις ατόμων με εξαιρετικές διανοητικές δεξιότητες. Ο Κιμ Πικ είναι σε θέση να απομνημονεύει με εντυπωσιακή ευκολία αμέτρητες ιστορικές ημερομηνίες, τοποθεσίες στον χάρτη, αλλά ακόμη και λίστες τηλεφώνων από τους καταλόγους των ΗΠΑ. Μπορεί επίσης να αποστηθίσει ολόκληρα βιβλία, με τον ίδιο τρόπο που αποθηκεύει πληροφορίες ο σκληρός δίσκος ενός υπολογιστή. Μπορεί να απομνημονεύσει 8 σελίδες ανά 53 δευτερόλεπτα, λέξη προς λέξη. Ωστόσο, ο Κιμ Πικ στην καθημερινότητά του αντιμετωπίζει προβλήματα και μετά βίας μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί.
Τις ικανότητες αυτές που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους με αυτισμό, στις διάφορες μορφές του, ανακάλυψε και η «Μέκκα της τεχνολογίας», η αμερικανική Σίλικον Βάλεϊ. Η Κοιλάδα του Πυριτίου, η οποία, ως γνωστόν, αποτελεί έδρα των μεγαλύτερων εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, απασχολώντας ειδικευμένο δυναμικό απ'' όλο τον κόσμο. Επαναφέροντας τη φημολογία -καθώς εκ των υστέρων δεν μπορεί να διασταυρωθεί το αληθές- σύμφωνα με την οποία, μεταξύ άλλων, ο Αριστοτέλης, ο Αϊνστάιν, η Μαρί Κιουρί, ο Δαρβίνος, ο Νεύτων, ο Γαλιλαίος, ο Μιχαήλ Αγγελος, ο Μότσαρτ, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, και στις μέρες μας ο Μπιλ Γκέιτς, έπασχαν από διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Επιβεβαιώνοντας, σε κάθε περίπτωση, τον ίδιο τον Χ. Ασπεργκερ, τον Γερμανό γιατρό που ανακάλυψε το γνωστό σύνδρομο, ο οποίος, πέρα από τη ρήση «η ΝΑSΑ έπρεπε να είναι καταφύγιο για ανθρώπους με αυτισμό», που του αποδίδεται, πίστευε ότι «για την επιτυχία στην επιστήμη ή στην τέχνη, μια μικρή μορφή αυτισμού είναι απαραίτητη. Μια ικανότητα να απομακρύνεται κανείς από τον καθημερινό κόσμο, από τα απλά πρακτικά και να επανεξετάζει ένα θέμα με πρωτοτυπία σαν να δημιουργεί από την αρχή παρθένους τρόπους, με όλες τις επιδεξιότητες να διοχετεύονται σε μια ειδικότητα».
Ακριβώς αυτή τη σπάνια ικανότητα, καταλυτική σε τομείς όπως η πληροφορική και τα εικαστικά, και όχι μόνο, ανακαλύπτουν ξανά, οι ηγήτορες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Μετατρέπουν ένα μειονέκτημα, για πολλούς, και σε κάθε περίπτωση για τα στερεότυπά μας, σε προτέρημα. Σε εργασιακά συμβόλαια. Και μάλιστα σε κλάδους αιχμής. Με βάση αποκλειστικά και μόνο τα εταιρικά αποτελέσματα, μακριά από «φιλανθρωπικά» κριτήρια. Και με δεδομένο ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός των αυτιστικών, οι οποίοι υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε αρκετά εκατομμύρια παγκοσμίως, αυξάνεται συνεχώς.
Αυτό επ'' ουδενί αναιρεί τις επιστημονικές μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες περίπου 75% των παιδιών με αυτισμό, για παράδειγμα, παρουσιάζουν νοητική υστέρηση. Δεν σημαίνει κατ'' ανάγκη ότι όλοι οι αυτιστικοί είναι και ιδιοφυΐες. Επιβεβαιώνει όμως και την έρευνα που έγινε στην Ιατρική Σχολή του Στάνφορντ κι έδειξε πως ο εγκέφαλος των παιδιών με αυτισμό σε σχέση με τον εγκέφαλο των παιδιών χωρίς αυτισμό παρουσίασε ισχυρές μαθηματικές ικανότητες. Την ώρα που τα παιδιά με αυτισμό έλυναν τα προβλήματα, ο εγκέφαλός τους, με τη χρήση σαρωτή μαγνητικού τοπογράφου, έδειχνε αυξημένη δραστηριότητα στον κοιλιακό κροταφικό κνημιαίο φλοιό, μια περιοχή του εγκεφάλου η οποία είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία των προσώπων, των οπτικών αντικειμένων και των αριθμών.
Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται στην πράξη από προσωπικές ιστορίες. Και αυτό είναι το μείζον. Για παράδειγμα, ο Ε.Ρ, ο οποίος πρόσφατα προσελήφθη για πρώτη φορά, σε ηλικία 35 ετών, στην εταιρεία «Mindspark», ξεκινά κάθε πρωί για τη δουλειά με τον υπολογιστή και το μεσημεριανό του στο σακίδιο. Επαναλαμβάνει συνεχώς, μιλώντας στον εαυτό του, στη μικρότερη λεπτομέρεια, ό,τι πρέπει να κάνει προκειμένου να μην το ξεχάσει. «Τα κλειδιά μου είναι εδώ, πρέπει να στρίψω εκεί, να κλείσω την πόρτα, να διασχίσω τον δρόμο...». «Η συμπεριφορά μας στην αρχή προκαλεί έκπληξη και η αρχή είναι πολύ κρίσιμη, κυρίως στη διάρκεια της πρώτης συνέντευξης. Ο... απέναντι δεν μπορεί να καταλάβει τις ικανότητες και τα ταλέντα μας».
Ο ιδρυτής και συνιδιοκτήτης της εταιρείας, Γκ. Μπένοϊστ, μιλά για «εξειδικευμένο προσωπικό» και υπενθυμίζει ότι αυτή τη στιγμή εργάζονται πάνω από 1.000 άτομα με αυτισμό σε 40 επιχειρήσεις της Καλιφόρνιας. Και εκτιμά ότι ο στόχος για 100.000 σε δέκα χρόνια κάθε άλλο παρά ανέφικτος είναι.
Το ατού όλων αυτών των ανθρώπων είναι οι λύσεις που μπορούν να προσφέρουν στην πληροφοριακή αλυσίδα, εξαιτίας των ικανοτήτων συγκέντρωσης, υπολογισμού και απομνημόνευσης, κατά πολύ υψηλότερων από τον μέσο όρο. «Εντοπίζω ένα κενό σε ένα πρόγραμμα και λέω εδώ κάτι δεν πάει καλά. Όπως κι εκεί. Αρχίζω να το διορθώνω και ανακαλύπτω ότι δεν μπορώ να ξεκολλήσω αν δεν τα καταφέρω», εξηγεί ένας ακόμα μηχανικός με αυτισμό.
Ανάλογες ξεχωριστές ικανότητες εντοπίζουν σε άτομα με αυτισμό και κορυφαίες εταιρείες των video games αλλά και του Χόλιγουντ. Οπως για παράδειγμα η «Exceptional minds», η οποία εξειδικεύεται στα οπτικά εφέ και στο animation για ταινίες που δεν χρειάζονται συστάσεις, όπως «Ο πόλεμος των άστρων», «Θωρ» και σειρές όπως το «Παιχνίδι του στέμματος» («Game of Thrones»). Αντικείμενα που προϋποθέτουν αίσθηση μεγάλης ακρίβειας, λεπτομέρειας, υπομονής αλλά, κυρίως, δημιουργικότητας. Δουλειά, ώρες επί ωρών, πάνω στο ίδιο σχέδιο, στο ίδιο σενάριο, στην ίδια ιστορία. Και άτομα με αυτιστικές διαταραχές, «κλεισμένα στον κόσμο τους», γνωρίζουν ίσως καλύτερα από τον καθένα να εστιάζουν, να πετυχαίνουν τον στόχο τους, «μέχρι τέλους».
Φυσικά, τα πράγματα δεν είναι τόσο... χολιγουντιανά, ακόμα και στην κοιτίδα του «american dream». Υπάρχουν χιλιάδες αυτιστικοί που ξημεροβραδιάζονται στις συνεντεύξεις, χωρίς αποτέλεσμα. Όπως ο Κ.Π., ο οποίος αν και πτυχιούχος της Πολυτεχνικής Σχολής της Καλιφόρνιας, δηλώνει ηθικά απογοητευμένος. Αν και δεν υπάρχουν επίσημες στατιστικές, υπολογίζεται ότι 80% των ενήλικων αυτιστικών στις ΗΠΑ παραμένουν άνεργοι. Οσο υψηλότερος του μέσου όρου είναι ο δείκτης ευφυΐας τους, άλλο τόσο είναι και το ποσοστό της εργασιακής απόρριψης.
Τεχνολογικοί γίγαντες, ωστόσο, επιμένουν. Η υπεύθυνη προσβασιμότητας της «Microsoft», Τζ. Λέι-Φλόρι, υπογραμμίζει ότι ο κόσμος του αυτισμού αποτελεί μια «ανεκμετάλλευτη πηγή ταλέντου», μια «δύναμη της φύσης». Εκπλήσσει. Ιδίως όταν ο συνομιλητής της ανακαλύπτει ότι η ίδια είναι κωφή και πραγματικά... κρέμεται από τα χείλη των άλλων. Ιδίως όταν μαθαίνεις ότι «κρύβεται» πίσω από το νέο πληροφοριακό πρόγραμμα προσλήψεων της εταιρείας, το οποίο, πέρα από τον «πιασάρικο» τίτλο «Πρόκληση των Ζαχαρωτών», όλοι συμφωνούν ότι βοηθά να αναδειχθούν τα ταλέντα των αυτιστικών. Χάρη στην αντικατάσταση της κλασικής συνέντευξης, που έδινε βάρος στα κοινωνικά προσόντα, από μια πολυήμερη διαδικασία στην οποία ο υποψήφιος «αφήνεται» ελεύθερος στον χώρο προκειμένου να επιλύσει ένα πρόβλημα, να επιτελέσει ένα έργο. Ανάλογες τακτικές ακολουθεί και ο ανταγωνισμός. Στον οποίο πρωτοστατούν η J.P. Morgan, η Ford, η Ernst & Young, η SAP. Η οποία προσέλαβε άτομο με αυτισμό ακόμα και στο τμήμα των κυβερνοεπιθέσεων.
Οτιδήποτε δεν είναι ίδιο με εμάς δεν είναι απαραιτήτως εχθρικό. Είναι απλώς και ουσιαστικώς διαφορετικό, λέει ένα γνωστό σλόγκαν. Το εκτός πλαισίου ή «out of the box», όπως θα ακούσετε να λένε οι γκουρού της επικοινωνίας και της διαφήμισης. Οι ομοιότητες μας φέρνουν πιο κοντά, αλλά είναι οι διαφορές μας που μας κάνουν υπέροχους. Σ'' έναν κόσμο που απαρτίζεται από περιπτώσεις, όπως είχε πει ο Βίτγκενσταϊν. Ή, αν προτιμάτε, τη σκέψη ότι, ίσως, αν η επιστήμη εξαφάνιζε αυτά τα διαφορετικά γονίδια, ο κόσμος θα κυριευόταν από λογιστές. Οχι τους αριθμομνήμονες, τους άλλους.
