Του Γαβριήλ Χ. Σερέτη
Ο ουρανός του Λονδίνου την Κυριακή 3 Ιουνίου γέμισε με πολύχρωμα αερόστατα, στο πλαίσιο της ετήσιας ρεγκάτας που διοργανώνει ο δήμος της πόλης. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν την ευκαιρία να δουν στολισμένα, με κάθε λογής θέματα, «μπαλόνια» να περνούν πάνω από το παλάτι του Μπάκιγχαμ, το Κοινοβούλιο, τον Πύργο και το Μάτι του Λονδίνου. Σε μια εκδήλωση που, πέραν της μαζικής συμμετοχής των επίγειων θαυμαστών, όπως είναι φυσικό, σε τίποτε δεν έμοιαζε με αυτή που έλαβε χώρα ακριβώς 235 χρόνια πριν, στις 4 Ιουνίου του 1783, όταν οι αδελφοί Μονγκολφιέ, έχοντας αρχίσει τα πειράματα από την εφηβεία τους, πραγματοποίησαν την πρώτη δημόσια επίδειξη της «μονγκολφιέρας», ενός μη επανδρωμένου αερόστατου, που κατάφερε να φτάσει σε ύψος 500 μ.
Οι «πρόγονοι» των αερόστατων βρίσκονταν στους «καπνοβάτες» των Μυσών, ενός αρχαίου λαού στη Μικρά Ασία, στα ιπτάμενα φανάρια για στρατιωτικά σήματα των Κινέζων της εποχής των Τριών Βασιλείων, στα «οχήματα» σαν αντεστραμμένη πυραμίδα ή ασπίδα, τα οποία, σύμφωνα με τον θρύλο, απογείωναν, με τη βοήθεια θερμού αέρα, οι Ινκας για να μεταφέρουν τους νεκρούς τους στους θεούς. Στις «μηχανές» του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Και βεβαίως στον Ιούλιο Βερν, ο οποίος, δέκα χρόνια πριν από τους αδελφούς Μονγκολφιέ, παθιασμένος και με την αεροναυτική, ίδρυσε το 1862 μαζί με έναν φίλο του μια «Εταιρεία για την έρευνα της αεροπλοΐας». Ενώ έγραφε το μυθιστόρημα «Πέντε εβδομάδες με αερόστατο», που αμέσως γνώρισε τεράστια επιτυχία. Ισως γιατί είχαν αρχίσει, θεωρητικά τουλάχιστον, να τραντάζονται τα θεμέλια των θεοκρατικών κοινωνιών, στις οποίες η πτήση αποτελούσε ύβρη που προκαλούσε την μήνιν των θεών. Αντίληψη που, μαζί με το ρίσκο, έφτασε ώς τις μέρες των Μονγκολφιέ, όπως πιστοποιεί η συμμετοχή ενός κόκορα, μιας πάπιας κι ενός αρνιού στα πρώτα πειράματα «επανδρωμένης» πτήσης. Πρόγονοι κι αυτά της σοβιετικής αδέσποτης σκυλίτσας, της Λάικα, που θυσιάστηκε αργότερα στο Διάστημα.
Το αερόστατο αποτελεί την απλούστερη πτητική μηχανή. Βασισμένο στην αρχή της άνωσης του Αρχιμήδη στην αεροστατική. Καθώς το αέριο συμπεριφέρεται ως ρευστό και κατά τη μηχανική των ρευστών, στην αεροστατική συμβαίνει ό,τι και στην υδροστατική. Ενα αρχικά υφασμάτινο μπαλόνι, γεμάτο με αέριο ελαφρύτερο και συνολική κατασκευή λιγότερο πυκνή από την περιβάλλουσα ατμόσφαιρα. Παρότι ένα αερόστατο δεν έχει γενικά προωθητικό σύστημα (αν έχει είναι αερόπλοιο), είναι δυνατός ένας βαθμός ελέγχου της κατεύθυνσης, αφού μπορεί να το κάνει κανείς να ανεβεί ή να κατεβεί, ρυθμίζοντας έτσι το υψόμετρο πτήσης, ψάχνοντας να βρει άνεμο κατάλληλης διεύθυνσης. Εκεί οφείλονται και τα ατυχήματα που κατά καιρούς σημειώνονται, με πιο πρόσφατο αυτό στην Κοιλάδα των Κυνηγών στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, όπου τέσσερα άτομα οδηγήθηκαν στο νοσοκομείο. Και δυστυχώς, τα δυστυχήματα, όπως ο θάνατος τουρίστα στο Λούξορ της Αιγύπτου πριν από πέντε μήνες.
Υπάρχουν βεβαίως και τα αερόστατα υπερπίεσης, τα οποία έχουν ένα σκληρό και ανελαστικό φάκελο που γεμίζεται με ελαφρύ αέριο με μια πίεση υψηλότερη από την εξωτερική ατμοσφαιρική και μετά σφραγίζεται. Το αερόστατο υπερπίεσης δεν μπορεί να αλλάξει μέγεθος σημαντικά και έτσι διατηρεί γενικά ένα σταθερό όγκο, προσφέροντας αντοχή πτήσης μέχρι και μήνες. Τέτοια αερόστατα χρησιμοποιούνται ως πτητικά σκάφη για να μεταφέρουν επιστημονικό εξοπλισμό (όπως τα μετεωρολογικά αερόστατα) ή φθάνουν σε υψόμετρο κοντά στο κατώφλι του Διαστήματος για να πάρουν μετρήσεις ή φωτογραφίες από τη Γη.
Για την ιστορία, επίσης, ο πρώτος γύρος του κόσμου, χωρίς διακοπή, με αερόστατο πραγματοποιήθηκε μόλις το 1999, από τον Ελβετό ψυχίατρο Μπ. Πικάρ (εγγονό του Αύγουστου Πικάρ, του πρώτου που έφτασε στη στρατόσφαιρα με αερόστατο, αλλά και στα μεγαλύτερα βάθη των ωκεανών με βαθυσκάφη που ο ίδιος εφηύρε). Ενώ το χειρότερο δυστύχημα με αερόστατο σημειώθηκε το 2013 στο Λούξορ της Αιγύπτου, όταν 19 άνθρωποι, από τους 21 επιβαίνοντες, έχασαν τη ζωή τους.
Nέα γενιά ατμοσφαιρικών αερόστατων-«κατασκόπων»
Τα αερόστατα χρησιμοποιήθηκαν και για στρατιωτική χρήση, με την «πρώτη» να θεωρείται η μάχη του Φλερύς, έντεκα χρόνια μετά την παρθενική των Μονγκολφιέ, όταν το Γαλλικό Αεροστατικό Σώμα επιχείρησε να κατασκοπεύσει τις κινήσεις του εχθρού. Πέντε χρόνια μετά αποσύρθηκε, λόγω... κόστους. Ακολούθησε ο Αμερικανικός Εμφύλιος, όπου, λόγω του εμπάργκο, κατασκευάστηκαν αερόστατα ακόμα και από πολύχρωμα μετάξινα φορέματα που θυσίασαν υπέρ πατρίδος κυρίες της εποχής. Και φυσικά, οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι, με χαρακτηριστικές επιχειρήσεις την ιαπωνική, με χιλιάδες εμπρηστικά αερόστατα με ήλιο κατά των ΗΠΑ και του Καναδά, αλλά και αυτή των Βρετανών (Επιχείρηση Αουτγουορντ) εναντίον των ναζί.
Τώρα, στις ΗΠΑ, αναπτύσσεται μια νέα γενιά ατμοσφαιρικών αερόστατων-«κατασκόπων», με στόχο, όπως λέγεται επισήμως, ο αμερικανικός στρατός να εντοπίζει καλύτερα εμπόρους ναρκωτικών και φαινόμενα πειρατείας. Με σχετικά χαμηλό κόστος, τα εν λόγω αερόστατα, κινούμενα στη στρατόσφαιρα, δηλαδή σε υψόμετρο 10 έως 46 χιλιομέτρων, θα είναι εξοπλισμένα με όργανα παρατήρησης και κάμερες υψηλής ανάλυσης. Για εικόνες από οποιοδήποτε σημείο της Γης, σε εικοσιτετράωρη βάση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εχοντας δυνατότητες ανάλογες με αυτές των δορυφόρων, όμως με υποπολλαπλάσιο κόστος, καθώς μια αποστολή θα κοστίζει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια τον μήνα, έναντι εκατομμυρίων για τις δορυφορικές - και, σε κάθε περίπτωση, ικανών για να εντοπιστεί τι ακριβώς κουβαλάει ένα φορτηγάκι. Διατηρώντας, παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και τους ισχυρούς ανέμους, σχετικά σταθερή θέση και πορεία, εξαιτίας όχι μόνο των υλικών και της τεχνολογίας των αλγόριθμων που χρησιμοποιείται, αλλά κυρίως του επίγειου τηλεχειρισμού.
Την ίδια ώρα, το Τελ Αβίβ, ανακοίνωσε ότι δημιούργησε αερόστατο που κινείται με ηλιακή ενέργεια και έχει την ικανότητα να ανιχνεύει υπόηχους. Ηχους σε πολύ χαμηλές συχνότητες, κάτω από 20 Χερτς, που δεν πιάνει το ανθρώπινο αυτί. Τα πέντε υπερσύγχρονα αερόστατα θα μπορούν να φτάσουν σε διπλάσιο ύψος από τα αεροσκάφη και «αναίμακτα» θα εντοπίζουν τους παραμικρούς ήχους, ακόμα κι από την έκρηξη μιας μικρής βόμβας. Πόσο μάλλον μιας πυρηνικής δοκιμής ακόμα και σε «ελεγχόμενο χώρο». Οπως, επίσης, και σεισμών, ακόμα και στην Αφροδίτη. Κι αυτή είναι η άλλη πλευρά. Καθώς, με αυτού του είδους τα αερόστατα επιχειρεί ήδη η ΝASA για διαστημικές επιστημονικές παρατηρήσεις.
Πάνω από 10.000 τουρίστες στην Καππαδοκία
Με τη γειτονική Καππαδοκία να κρατά τα «σκήπτρα», στην ευρύτερη περιοχή, στην Ελλάδα οι τολμηροί που θέλουν να επιχειρήσουν μια πτήση μπορούν να απευθυνθούν σε εταιρείες που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση τέτοιων «εκδρομών», στη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική, τα Μετέωρα, την Καλαμάτα.
Στα τουριστικά αερόστατα μπορούν να ανεβούν, ανάλογα με το μέγεθός τους, από τέσσερα έως τριάντα άτομα. Η βόλτα, αέρα επιτρέποντος, διαρκεί περίπου 1,5 ώρα και κοστίζει, σύμφωνα με πληροφορίες, 150 ευρώ το άτομο. Οι τιμές λέγεται ότι είναι ανάλογες της Τουρκίας, προ της κρίσης στη λίρα βεβαίως, και σε κάθε περίπτωση καλύτερες από αυτές σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία, όπου η Τοσκάνη βρίσκεται στο επίκεντρο της συγκεκριμένης τουριστικής βιομηχανίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Καππαδοκία, παρά τα ατυχήματα που έχουν σημειωθεί, με αποτέλεσμα μόνο πέρυσι να βρουν το θάνατο δύο άνθρωποι και να τραυματιστούν 50, ο αριθμός των τουριστών που απολαμβάνει μια βόλτα με αερόστατο υπερβαίνει τις 10.000 σε καθημερινή βάση. Με αποτέλεσμα στον συγκεκριμένο τομέα να απασχολούνται πάνω από 20.000 εργαζόμενοι, περί τις 2.000 πιλότοι, άλλοι τόσοι οδηγοί λεωφορείων, ξεναγοί κ.λπ.
Οπως δήλωσε πρόσφατα στο Πρακτορείο Αναντολού ο πρόεδρος της τοπικής Ενωσης Τουριστικών Επιχειρήσεων, η δραστηριότητα με τα αερόστατα αποφέρει στην οικονομία της Καππαδοκίας σχεδόν 40 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, καθώς ζουν την εμπειρία περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι. Με τις τάσεις να είναι αυξητικές, κυρίως για τουρίστες από την Ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία και την Απω Ανατολή. Οπως πιστοποιεί και η συνεχής ίδρυση εξειδικευμένων γραφείων που έρχονται να προστεθούν στα 25 που ήδη λειτουργούν.
