Της Μαριάννας Σκυλακάκη
Προ ημερών, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ) ζήτησε από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να επαναπροβάλουν ενημερωτικό υλικό που είχε ετοιμάσει με οδηγίες για την πρόληψη και την προστασία από πυρκαγιές. Συγκεκριμένα, τα ΜΜΕ κλήθηκαν «να προβάλλουν συχνότερα και ιδίως σε ζώνες υψηλής τηλεθέασης» τέσσερα βίντεο, «με σκοπό την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και την εκ μέρους των πολιτών λήψη όλων των απαραίτητων προληπτικών μέτρων».
Η κινητοποίηση δεν θα φέρει πίσω τις παραπάνω από 90 ψυχές που χάθηκαν στην Ανατολική Αττική, όμως, δεδομένου ότι το καλοκαίρι ακόμη δεν έχει τελειώσει και ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο νέων πυρκαγιών, τίθεται το εξής ερώτημα: αν κάποιος διάβαζε ή έβλεπε εγκαίρως τις σχετικές οδηγίες, θα ήταν ικανές να σώσουν τη ζωή του; Πέρα από τα βίντεο, στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας είναι αναρτημένο τρισέλιδο, αναλυτικότερο έντυπο οδηγιών. Οπως θα διαπιστώσετε και εσείς αν αποπειραθείτε να διορθώσετε την «άγνοιά» σας με τη βοήθεια της ΓΓΠΠ, η διαδικασία της εκκένωσης εμφανίζεται ως τελευταία προτεραιότητα και μόνο αν υπάρξει σαφής σχετική οδηγία από τις αρχές -κάτι που κατά την τραγωδία στο Μάτι δεν ήρθε ποτέ.
«Να θυμάσαι ότι το πιο σημαντικό είναι η ζωή σου», ακούμε τον εκφωνητή να λέει σ'' ένα από τα βίντεο της ΓΓΠΠ. Ομως, αν διαβάσει κανείς προσεκτικά τις «Οδηγίες Προστασίας από Δασικές Πυρκαγιές» στο έντυπο της Γενικής Γραμματείας, στην ενότητα «Αν η πυρκαγιά πλησιάζει στο σπίτι μας» καλούμαστε να κάνουμε 9 πράγματα -μεταξύ των οποίων να «διατηρούμε την ψυχραιμία μας»- πριν σκεφτούμε καν αν η εκκένωση είναι μια καλή επιλογή.
Αντ' αυτού, καλούμαστε να μεταφέρουμε τα εύφλεκτα, κλείνουμε τις διόδους στο σπίτι και τις παροχές φυσικού αερίου και υγρών καυσίμων, μαζεύουμε τέντες, ανοίγουμε την πόρτα του κήπου, τα φώτα του σπιτιού και τοποθετούμε μια σκάλα «στην εξωτερική πλευρά του σπιτιού, αντίθετα από την κατεύθυνση της πυρκαγιάς» για να διευκολύνουμε την πρόσβαση της Πυροσβεστικής. Τέλος, «συνδέουμε τους σωλήνες ποτίσματος και τους απλώνουμε ώστε να καλύπτεται η περίμετρος του σπιτιού».
Αναφορά για εκκένωση; Ουδεμία. Από τα συμφραζόμενα δε, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, προκύπτει ότι η προτροπή της αρμόδιας για την ασφάλειά μας Γενικής Γραμματείας είναι να ταμπουρωθούμε.
«Δεν εγκαταλείπουμε το κτίριο, εκτός αν...»
Η επόμενη ακριβώς ενότητα, «Αν η πυρκαγιά έχει φτάσει στο σπίτι μας» ξεκινάει προειδοποιητικά: «Δεν εγκαταλείπουμε το κτίριο, εκτός αν η διαφυγή μας είναι πλήρως εξασφαλισμένη». Συνεχίζει με την οδηγία να μην μπούμε στο αυτοκίνητό μας, καθώς η πιθανότητα επιβίωσής μας μέσα σε αυτό θα είναι μικρότερη.
Να υποθέσουμε ότι η διαφυγή είναι προτιμότερη με τα πόδια; Αδιευκρίνιστο. Στην προηγούμενη ενότητα δε -όταν η πυρκαγιά πλησίαζε- έπρεπε ή δεν έπρεπε να μπούμε σ'' ένα αυτοκίνητο και να φύγουμε μακριά; Οι οδηγίες το αφήνουν κι αυτό αδιευκρίνιστο. Και όμως, με υπερηφάνεια ο αρχηγός της αστυνομίας είπε στην έκτακτη συνέντευξη Τύπου στον απόηχο των πρόσφατων φονικών πυρκαγιών ότι «έφυγαν αν όχι χιλιάδες, εκατοντάδες αυτοκίνητα από την περιοχή. Από τη θάλασσα διασώθηκαν 1.500 άτομα. Οι υπόλοιποι πώς έφυγαν; Από τους δρόμους. Οσοι επέλεξαν εγκαίρως να κινηθούν προς τη λεωφόρο Μαραθώνος, κινήθηκαν χωρίς πρόβλημα».
Για την περίπτωση τώρα που αποφασίσουμε να παραμείνουμε στο σπίτι μας -μέχρι τώρα δεν έχει αναφερθεί κάποιο άλλο ενδεχόμενο- ακολουθούν κάποιες χρήσιμες οδηγίες για την προφύλαξή μας. Αν είναι ξύλινο, καλούμαστε να αναζητήσουμε καταφύγιο σε κτιστό σπίτι. Μόνο ως τελευταίο σημείο αναφέρεται στην ενότητα αυτή των οδηγιών το ενδεχόμενο εκκένωσης, με την ακόλουθη διατύπωση: «Αν διαταχθεί εκκένωση της περιοχής, ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες των αρχών και τις διαδρομές που θα μας δοθούν».
Βέβαια, στην περίπτωση της Ανατολικής Αττικής, σύμφωνα με την ίδια την περιφερειακή σύμβουλο, εντεταλμένη για την Πολιτική Προστασία της Περιφέρειας, Ιωάννα Τσούπρα: «Η Περιφέρεια και οι δήμοι ουδέποτε έλαβαν εισήγηση ή εντολή για οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών». Οι ευθύνες για το αν δόθηκε και σε ποιον εντολή εκκένωσης εξακολουθούν να κινούνται σαν μπαλάκι του πινγκ πονγκ και φαίνεται ότι θα διαλευκανθούν, αν διαλευκανθούν, μόνο από δικαστική έρευνα.
Η αμερικανική μέθοδος
Αντιλαμβάνεται κανείς τις δυσκολίες που συνεπάγεται μια εκκένωση. Κατανοεί ακόμη τα πολεοδομικού χαρακτήρα εμπόδια που τη μετατρέπουν σε πρόκληση για πολλές περιοχές της χώρας μας, καθώς και τα προβλήματα που πιθανώς δημιουργηθούν από το μποτιλιάρισμα κατά την προσπάθεια διαφυγής. Καταλαβαίνει επίσης ότι υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που αρνούνται να εκκενώσουν ακόμη και όταν η διαταγή είναι σαφής, αλλά και ότι, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να είναι πράγματι προτιμότερο να προσπαθήσει κάποιος να διασωθεί κλεισμένος σπίτι του. Αυτά βέβαια δεν είναι αποκλειστικά «προνόμια» της χώρας μας. Ομως, μια ματιά στις αντίστοιχες οδηγίες μιας σειράς άλλων χωρών φανερώνει ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η εκκένωση είναι εντελώς διαφορετικός.
Πάρτε για παράδειγμα τις οδηγίες που δίνει για τις δασικές πυρκαγιές η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστάσεων Εκτάκτου Ανάγκης (FEMA) των ΗΠΑ. Το πρώτο πράγμα που αναφέρεται ως οδηγία κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς, σε αντίστοιχο έντυπο με αυτό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, είναι: «Ακούστε τους αξιωματούχους εκτάκτου ανάγκης εάν λένε ότι πρέπει να εκκενώσετε». Η καμπάνια «Ready» του υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας στην Αμερική ξεκινά την ενημέρωση τονίζοντας: Εκκενώστε άμεσα αν οι αρχές σας πουν να το κάνετε».
Στην αντίστοιχη σελίδα του Τμήματος Δασοκομίας και Πυροπροστασίας της Καλιφόρνιας -η οποία έχει πληγεί από ολέθριες δασικές πυρκαγιές την τελευταία χρονιά- αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Δώστε στην οικογένειά σας την καλύτερη πιθανότητα να επιβιώσει από μια πυρκαγιά με το να είστε έτοιμοι να φύγετε και να εκκενώσετε νωρίς». Τα δε βήματα προετοιμασίας του σπιτιού επισημαίνεται ότι ακολουθούνται μόνο όταν «ο χρόνος το επιτρέπει». Η προτεραιότητα είναι η εκκένωση, ενώ σαφείς οδηγίες δίνονται και για τον ασφαλέστερο τρόπο πραγματοποίησής της. «Καλυφθείτε για να προστατευθείτε από τη θερμότητα και τα ιπτάμενα κάρβουνα. Φορέστε μακρύ παντελόνι, πουκάμισο με μακριά μανίκια, βαριά παπούτσια/μπότες, καπέλο, μια στεγνή μπαντάνα για κάλυψη του προσώπου και γυαλιά». Αντιθέτως, στην περίπτωση των οδηγιών της ΓΓΠΠ δεν γίνεται καμία αναφορά στον τρόπο προφύλαξης κατά τη διάρκεια μιας πιθανής εκκένωσης.
«Δεν χρειάζεται να περιμένετε για μια διαταγή», επισημαίνουν οι «New York Times» σε ρεπορτάζ τους τον περασμένο Δεκέμβριο, με αφορμή τις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια. Αν το σπίτι σας απειλείται από φωτιά και είστε σε θέση να φύγετε, «δεν χρειάζεται να περιμένετε προειδοποιήσεις», τονίζει η Εϊμι Μπάστμαν, εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής του Λος Αντζελες, επισημαίνοντας ότι «η ιστορία έχει δείξει ότι αυτοί που φεύγουν νωρίτερα συχνά τα καταφέρνουν καλύτερα».
«Φύγετε όσο το δυνατόν νωρίτερα, προτού σας ζητηθεί να εκκενώσετε», προτρέπει o Εθνικός Σύλλογος Πυροπροστασίας της Αμερικής. «Εάν το απαιτούν οι αρχές ή πιστεύετε ότι η ασφάλειά σας κινδυνεύει, εκκενώστε το σπίτι σας», αναφέρουν οι αρχές του Κεμπέκ στον Καναδά σε αντίστοιχη ενημερωτική ιστοσελίδα. «Η ανάπτυξη ενός σχεδίου επιβίωσης δασικής πυρκαγιάς θα σας βοηθήσει να λάβετε τη σημαντική απόφαση για το αν θέλετε να μείνετε και να υπερασπιστείτε ενεργά το σπίτι σας ή να φύγετε νωρίς», αναφέρει η Πυροσβεστική Υπηρεσία της Νότιας Αυστραλίας. Τα παραδείγματα συνεχίζονται.
Εξασφαλίζοντας το ελάχιστο
Σε μια κανονική χώρα, ύστερα από μια μεγάλη καταστροφή έρχεται η δύσκολη ώρα του εντοπισμού και του καταμερισμού των ευθυνών, καθώς και η διαπίστωση του τι μπορεί να γίνει καλύτερα. Ποιο δεδομένο μοιάζει να έχει αλλάξει στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας; Η κλιματική αλλαγή θα τις κάνει συχνότερες, λιγότερο προβλέψιμες και πιο δύσκολα διαχειρίσιμες. Υπό τις συνθήκες αυτές, ας συμφωνήσουμε ότι το κυριότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα θρηνούμε θύματα.
Για να γίνει αυτό πρέπει σαφώς ο κόσμος να μάθει ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιβιώσει από μια δασική πυρκαγιά, είναι όμως προφανές ότι αυτό με κανέναν τρόπο δεν διασφαλίζεται από τις οδηγίες που δίνει σήμερα η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ο κεντρικός στόχος των οποίων μοιάζει να αφορά περισσότερο την προστασία των σπιτιών, παρά τη διάσωση των ανθρώπων. Δεδομένου μάλιστα ότι η μέχρι στιγμής αυτοψία στην πρόσφατη πυρκαγιά δείχνει ότι από τα 3.505 κτίρια που ελέγχθηκαν, τα 998 χαρακτηρίστηκαν «κόκκινα», η κατεύθυνση που απορρέει από τις οδηγίες, προτρέποντας τους ανθρώπους να μείνουν σχεδόν σε κάθε περίπτωση σπίτι τους, τις καθιστά ακατάλληλες για πυρκαγιές πολύ μεγάλης έντασης, σε περιοχές με σπίτια κτισμένα μέσα στα πεύκα, όπως συνέβη στο Μάτι και συμβαίνει και σε πολλές περιοχές της χώρας.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 7 Αυγούστου.
