Της Αναστασίας Τσιβγούλη
Αποκομμένη από τις εξελίξεις στην τεχνολογία, με ένα σύστημα παιδείας που μας γυρίζει δεκαετίες πίσω και με διεργασίες χαμηλής προστιθέμενης αξίας στην οικονομία είναι η Ελλάδα, σύμφωνα με τον διευθυντή Πληροφορικής του Media Lab στο πανεπιστήμιο MIT της Μασαχουσέτης και έναν από τους εφευρέτες του υπολογιστή των 100 δολαρίων, Μιχάλη Μπλέτσα. Ο διάσημος Έλληνας ερευνητής εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για το μέλλον της απασχόλησης στη χώρα μας που επιφυλάσσουν οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης διεθνώς, όπως ανέφερε σε πρόσφατη ομιλία του.
«Στο μέλλον η απόκτηση ενός πτυχίου δεν θα σημαίνει τίποτα, θα χρειάζεται διαρκής επιμόρφωση, αυτό ήδη το γνωρίζουν καλά οι γιατροί και οι μηχανικοί και θα χρειαστεί πολλοί να αλλάξουν 2 ή 3 επαγγέλματα στο μέλλον. Υπάρχει ένας απλός κανόνας. Αν κάνετε μια δουλειά η οποία βασίζεται στο να κοιτάξετε κάτι και να βγάλετε μια απόφαση σε ένα δυο δευτερόλεπτα, κατά πάσα πιθανότητα αυτή η δουλειά θα αυτοματοποιηθεί. Αν κάνετε μια δουλειά που δεν θέλει πολλή σκέψη και βασίζεται απλώς σε αναγνωριστική ικανότητα, σε κάποιο βαθμό επίσης θα αυτοματοποιηθεί και το ίδιο θα συμβεί και αν κάνετε μια δουλειά που δεν προσφέρει πολλή αξία» τόνισε ο κ. Μπλέτσας και αναφέρθηκε στην πρόσφατη μελέτη του Economist που μας κατατάσσει στις χώρες υψηλού κινδύνου.
Η μελέτη αυτή δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητές μας, τον προστατευτισμό στην Ελλάδα και το πιθανότερο είναι να χρησιμοποιηθούμε ως σημείο αναφοράς με την παρακολούθηση των δεικτών μας για τις υπόλοιπες χώρες. Δεν είναι πάντα για καλό μας αυτό, είμαστε τα τελευταία χρόνια πειραματόζωο και πολύ φοβάμαι ότι θα είμαστε πειραματόζωο και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Είναι δικό μας το πρόβλημα, δεν είναι της τεχνολογίας αλλά έτσι είναι δυστυχώς. Χώρες με πολύ υψηλό μορφωτικό βιοτικό επίπεδο δεν επηρεάζονται τόσο πολύ. Επηρεάζονται επίσης οι μικρές πόλεις περισσότερο από τις μεγάλες, καθώς στις μεγάλες πόλεις υπάρχουν υψηλότερες δεξιότητες και δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας», σημείωσε.
Τι είναι όμως τεχνητή νοημοσύνη; Είναι η τεχνολογία τού να φτιάχνεις έξυπνες μηχανές. Προς το παρόν οι επιστήμονες μιλούν για εκτεταμένη νοημοσύνη, καθώς δεν έχει λυθεί ακόμη ο γρίφος των δυνατοτήτων του ανθρώπινου εγκεφάλου και τα συστήματα μηχανικής μάθησης που μιμούνται ουσιαστικά το νευρικό μας σύστημα και τα οποία ο ανθρώπινος εγκέφαλος τροφοδοτεί με δεδομένα έχουν φθάσει να λειτουργούν με τρόπο που δεν μπορεί ακόμη να συλλάβει! «Εκείνο που μας τρόμαξε είναι ότι σε κάποιες εφαρμογές τα δεδομένα δεν είναι απαραίτητα. Το σκάκι κατακτήθηκε από τους υπολογιστές, όμως ο κόσμος για πολύ καιρό πίστευε ότι με το ασιατικό παιχνίδι go -η ασιατική ντάμα- δεν θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο, επειδή τα πούλια πάνω στην πλακέτα έχουν τους περισσότερους συνδυασμούς από όλα τα άτομα ύλης στο γνωστό μας σύμπαν. Παίρνοντας όμως ήδη παιγμένα παιχνίδια, εκπαιδεύοντας ένα νευρωνικό δίκτυο με αυτά τα παιχνίδια και βάζοντάς το να παίξει με τον ανθρώπινο πρωταθλητή, το alpha go που αναπτύχθηκε από την Google τον κέρδισε με σκορ 5-1!», λέει ο κ. Μπλέτσας.
«Ήταν ένα τεράστιο σοκ, κανένας δεν περίμενε ότι μπορούσε να γίνει αυτό, αλλά είπαμε τελικά ότι είναι μια ακόμη εφαρμογή της μηχανικής μάθησης. Στη συνέχεια οι δημιουργοί του alpha go δοκίμασαν δύο συστήματα χωρίς δεδομένα, να παίζουν το ένα ενάντια στο άλλο. Το έκαναν αυτό και η επόμενη έκδοση, το alpha go zero, ήταν ένα σύστημα που εκπαίδευσε τον εαυτό του σε μια διεργασία η οποία θεωρείτο μέχρι πρότινος αποκλειστικό προνόμιο των ανθρώπων και κατατρόπωσε τον ανθρώπινο πρωταθλητή. 6-0 σε πολύ λιγότερο χρόνο…», προσθέτει. «Έκτισε μόνο του τη γνώση το μηχάνημα! Αυτό τρόμαξε λίγο τον κόσμο. Εδώ και πολύ καιρό ψάχνουμε να δούμε πώς δουλεύει πραγματικά αυτός ο μηχανισμός. Θέλαμε να πιστεύουμε ότι κάθε επίπεδο αυτού του δικτύου όταν τρέχει να αναγνωρίσει μια εικόνα ασχολείται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της εικόνας ολοένα και πιο περίπλοκα με βάση τη δικιά μας σκέψη. Τελικά όμως φαίνεται ότι το κάνει με ένα τελείως δικό του τρόπο με στατιστικά, μαθηματικά που δεν μπορούμε προς το παρόν να καταλάβουμε με το δικό μας μυαλό», καταλήγει ο κ. Μπλέτσας.
Νέοι τρόποι σκέψης
Ποιο θα είναι το μέλλον της απασχόλησης και μέχρι πού θα φθάσουν οι μηχανές αυτές να αντικαθιστούν τον άνθρωπο; Στα Scientific cafe που ξεκίνησαν στην Αθήνα με πρωτοβουλία της kmop, o αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Πολιτικής επιστήμης και Διεθνών σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Πύρρος Παπαδημητρίου, ανέπτυξε πρόσφατα τις δικές του σκέψεις σε ένα ακροατήριο που έθεσε κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον των επαγγελμάτων που ενδέχεται να υποκατασταθούν από ρομπότ.
«Το πιθανότερο είναι ότι πολλά από αυτά που μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά στο δημοτικό θα τους είναι άχρηστα έπειτα από 40 χρόνια. Παραδοσιακά η ζωή χωριζόταν στην περίοδο της εκπαίδευσης και της απασχόλησης. Τώρα πλέον το ζήτημα της δια βίου εκπαίδευσης γίνεται όλο και περισσότερο επιτακτικό. Η εκπαίδευση θα αφορά λιγότερο να μάθει κανείς συγκεκριμένες γνώσεις αλλά περισσότερο νέους τρόπους για να σκέπτεται. Είναι ξεκάθαρο, ότι ποια μορφή θα έχει η απασχόληση ύστερα από κάποιες δεκαετίες είναι ένα πολύ περίπλοκο ζήτημα, που θα εξαρτηθεί από ένα μεγάλο αριθμό τεχνολογικών αλλαγών, που ακόμη δεν μπορούμε να προβλέψουμε και από την ιδεολογία και τις αντιλήψεις που τελικά θα επικρατήσουν. Οι αντιλήψεις της κοινωνίας για το τι είναι περισσότερο ή λιγότερο σωστό θα επηρεάσουν και τους νόμους και τους κανονισμούς που τελικά θα καθιερωθούν», σημείωσε.
Επιστημονική φαντασία
«Μπερδεύουμε την επιστήμη με την επιστημονική φαντασία. Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι οι εξολοθρευτές δεν έρχονται για τους ανθρώπους, δεν μας κυνηγάει κανείς για το άμεσο μέλλον» δήλωσε ο κ. Μπλέτσας, εξηγώντας ότι για να δουλέψουν αυτά τα συστήματα μηχανικής μάθησης πρέπει να τα εκπαιδεύσει ο άνθρωπος. «Για παράδειγμα, το image net της Google, το σύστημα αναγνώρισης εικόνων που έχει ξεπεράσει τον άνθρωπο, αναγνώριζε τους Αφροαμερικανούς σαν γορίλες! Οι ανθρώπινες πολώσεις έχουν πολύ σοβαρότερες επιπτώσεις από αυτό σε άλλες εφαρμογές, όπως π.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου υπάρχει σύστημα που επεξεργάζεται τις μικροπαραβάσεις και διαλέγει πώς θα χειριστεί τον παραβάτη. Αποφασίζει αν θα τον περάσει σε κάποια σύντομη διαδικασία και θα τον απαλλάξει με τη μορφή κάποιας κοινωνικής υπηρεσίας ή θα τον στείλουν στο δικαστικό σύστημα. Όμως αποδείχθηκε ότι η εφαρμογή αυτή έστελνε τους πλούσιους εύκολα έξω και τους φτωχούς κατευθείαν μέσα στο σύστημα το νομικό» τονίζει ο κ. Μπλέτσας. «Στις ΗΠΑ αρχίζει τώρα σύστημα που εξετάζει υποθέσεις καταδίκων για το αν είναι υποψήφιοι απονομής χάριτος, αν θα μειωθεί η ποινή ή πρέπει να μείνουν στη φυλακή. Είναι σαφές ότι θα γίνουν λάθη, όμως δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν πρέπει να εφαρμοστεί διότι θα δώσει σε περισσότερους ανθρώπους τελικά και σε μικρότερο διάστημα την ευκαιρία να πάρουν χάρη γρηγορότερα», λέει.
Μονόδρομος η πρόοδος
Η πρόοδος είναι μονόδρομος όσες κι αν είναι οι ενστάσεις λένε οι επιστήμονες και το στοίχημα στις εξελίξεις που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη είναι να επανεξετάσει ο άνθρωπος το λειτουργικό σύστημα μέσα στο οποίο ζει. Οι κορυφαίοι επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης έχουν υπογράψει διακήρυξη στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι θα ήταν μεγάλο λάθος με όλα τα αυτόματα οπτικά συστήματα που υπάρχουν να αφήσουν τη σκανδάλη στον έλεγχο της τεχνητής νοημοσύνης. «Το 1840, το 67% του πληθυσμού απασχολούνταν στη γεωργία. Τώρα στη γεωργία απασχολείται λιγότερο από 2%. Το 1948 το 70% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ δημιουργούνταν από την πραγματική παραγωγή. Τώρα το 70% δημιουργείται από τις υπηρεσίες. Η απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Είναι γνωστές οι διαμαρτυρίες μιας ομάδας εργαζομένων στην κλωστοϋφαντουργία -των γνωστών ως λουδιστών και της κίνησής τους Luddite protest- στις αρχές του 19ου αιώνα (1811-1814) εναντίον της μηχανοποίησης της βιομηχανίας. Τα επιχειρήματά τους αποδείχθηκαν ασφαλώς εσφαλμένα και η μηχανοποίηση της περιόδου εκείνης ενίσχυσε πολύ την παραγωγικότητα και δημιούργησε τεράστιο νέο πλούτο στις κοινωνίες. Μακροπρόθεσμα, οι λουδιστές αποδείχθηκαν λάθος και η μόνη αρνητική επίπτωση της μηχανοποίησης αφορούσε τις ίδιες τις ζωές των εργαζομένων, που ενδεχομένως έμειναν άνεργοι ή αναγκάστηκαν να επανακαταρτιστούν», αναφέρει ο κ. Παπαδημητρίου.
Δια χειρός του διευθύνοντα της Mercedes
Πριν από λίγους μήνες ο διευθύνων σύμβουλος της Mercedes έγραφε:
- Γιατροί στο μέλλον δεν θα χρειάζονται - Watson, Trikorder που είναι μία συσκευή που λειτουργεί με το κινητό και μέσω 54 βιοδεικτών θα εντοπίζουν σχεδόν οποιαδήποτε ασθένεια.
- Νομικοί δεν θα χρειάζονται - Από το ΙΒΜ Watson μπορείτε ήδη σε δευτερόλεπτα να πάρετε συμβουλές.
- Οδηγοί για αυτοκίνητα δεν θα χρειάζονται λόγω… Tesla. Θα μειωθεί ο αριθμός των αυτοκινήτων, οι θέσεις στάθμευσης θα γίνουν πάρκα και τα ατυχήματα θα περιοριστούν δραστικά.
- Τρισδιάστατη εκτύπωση. Η τιμή του φτηνότερου εκτυπωτή σε 10 χρόνια μειώθηκε από 18.000 σε 400. Σε λίγα χρόνια θα μπορείτε να αποκτήσετε μέσω αυτής της διαδικασίας τα καλύτερα παπούτσια, προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες του ποδιού σας. Μέχρι το 2027 εκτιμάται ότι το 10% των προϊόντων θα παράγεται μέσω αυτής της διαδικασίας.
- Υπάρχει μια εφαρμογή που ονομάζεται «moodies» η οποία μπορεί ήδη να πει σε τι διάθεση είστε. Μέχρι το 2020 θα υπάρχουν apps που μπορούν να πουν από τις εκφράσεις του προσώπου σας, αν λέτε ψέματα. Φανταστείτε μια πολιτική συζήτηση όπου θα μπορεί να αναγνωρίζεται εάν λένε αλήθεια ή ψέματα οι ομιλητές.
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 18ης Ιουνίου
