Της Νικολέττας Μουτούση
Αυτές τις μέρες κάθε πρωί δεκάδες ανήλικοι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με τις πανελλαδικές εξετάσεις. Κάθε μέρα εδώ και χρόνια, άλλοι ανήλικοι, που δεν έχουν ενδεχομένως καθίσει ποτέ στα θρανία, εξετάζονται σκληρά στον… βιοπορισμό.
Παγκοσμίως περισσότερα από 152 εκατομμύρια παιδιά εξαναγκάζονται να εργαστούν, εκ των οποίων τα μισά σε επικίνδυνες συνθήκες. Τα ρούχα που φοράμε, τα αθλητικά παπούτσια και οι μπάλες, τα κινητά τηλέφωνα συχνά είναι προϊόντα που κατασκευάστηκαν από κάποιο μικρό παιδί, το οποίο χρησιμοποιείται ως φτηνότερο εργατικό προσωπικό.
Η κατάσταση στις υποανάπτυκτες (και όχι μόνο) χώρες φέρνει παιδιά ηλικίας ακόμη και κάτω των 10 ετών να κουβαλάνε τσιμεντένια τούβλα στο κεφάλι, να απασχολούνται σε ορυχεία και λατομεία κάτω από άθλιες συνθήκες, να γίνονται «ασπίδα» για την εξουδετέρωση ναρκών.
Στην Ελλάδα, οι εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των παιδιών που εργάζονται σε περίπου 100.000. Αν και επίσημα επικαιροποιημένα στοιχεία δεν υπάρχουν, οι ειδικοί αναφέρουν ότι ο αριθμός αυτός ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα εάν συνυπολογιστούν και οι «αόρατοι» ανήλικοι εργαζόμενοι, ως βοηθοί σε σπίτια τρίτων ή βοηθοί των οικογενειών τους. Σύμφωνα, εξάλλου, με εκτιμήσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το 70% των μαθητών που σταματάνε το σχολείο εισέρχονται με κάποιο τρόπο στην αγορά εργασίας.
Η κατηγορία των Ρομά
Ιδιαίτερη αναφορά κάνουν οι ειδικοί στην κατηγορία των Ρομά, τα παιδιά των οποίων δεν προσμετρώνται πάντα στους αριθμούς της παιδικής εργασίας. Είναι όμως εδώ και χρόνια τα γνωστά «παιδιά των φαναριών», τα ανήλικα που πουλάνε λουλούδια σε διάφορα μαγαζιά ή ακόμη και αυτά που παίζουν διάφορα μουσικά όργανα στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
«Στα παιδιά που εργάζονται περιλαμβάνονται και αυτά που απασχολούνται από πολύ μικρές ηλικίες σε απόλυτα απαγορευμένες μορφές εργασίας, όπως η επαιτεία, η πορνεία και άλλες μορφές εργασίας που βλάπτουν ή θέτουν σε κίνδυνο την ψυχική και σωματική τους υγεία», είχε τονίσει ο Συνήγορος του Παιδιού στο παρελθόν.
«Επίσης τα παιδιά που εργάζονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις ή καλλιτεχνικές και διαφημιστικές δραστηριότητες, πολλές φορές μάλιστα και με καταπάτηση των προβλεπόμενων από τον νόμο όρων και συνθηκών», προσέθετε.
Κάτω των 11 ετών
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 48% των παιδιών που εργάζονται είναι ηλικίας 5 έως 11 ετών, το 28% είναι 12 έως 14 ετών και το 24% ηλικίας 15 έως 18 ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Στη συντριπτική τους πλειονότητα -σε ποσοστό 70,9%- απασχολούνται σε γεωργικές εργασίες (στην οποία η Οργάνωση περιλαμβάνει και την αλιεία, τη δασοκομία, την εκτροφή ζώων κ.ά.), ενώ το 11,9% των παιδιών εργάζεται στη βιομηχανία και το 17,2% σε διάφορες εταιρείες παροχής υπηρεσιών.
«Παιδιά ακόμη και πέντε ετών δουλεύουν εξοντωτικά ωράρια, εξορύσσοντας βράχια, χρυσάφι, διαμάντια και πολύτιμα μέταλλα στην Αφρική, στην Ασία και τη Νότια Αμερική, διατρέχοντας μόνιμο κίνδυνο να πεθάνουν λόγω εργατικού ατυχήματος, να τραυματιστούν ή να μετατραπούν σε χρονίως ασθενή» αναφέρει χαρακτηριστικά έκθεση της Unicef.
Πλούσιοι και φτωχοί
«Η παιδική εργασία κυριαρχεί στις πιο φτωχές χώρες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι αποτελεί πρόβλημα μόνον σε αυτές», αναφέρει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας. Βάσει των στοιχείων της, το ποσοστό της παιδικής εργασίας στις πιο φτωχές χώρες φτάνει το 19%, σε σύγκριση με εκείνες των κατώτερων μεσαίων εισοδημάτων (ποσοστό 9%), ανώτερων μεσαίων εισοδημάτων (ποσοστό 7%), ενώ στις πιο πλούσιες χώρες το ποσοστό κυμαίνεται μόλις στο 1%.
Ωστόσο, σύμφωνα με την Οργάνωση, 84 εκατομμύρια παιδιά που αναγκάζονται να εργάζονται (ποσοστό που αντιστοιχεί στο 56% της συνολικής παιδικής εργασίας) διαμένουν σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, ενώ 2 εκατομμύρια εργαζόμενα παιδιά διαμένουν στις λεγόμενες πλούσιες χώρες.
Από το 1874 υπάρχουν καταγραφές στις οποίες αποτυπώνεται και προωθείται η εργασία ανηλίκων. «Οι παίδες δεν επλάσθησαν απλώς προς το παίζειν, αλλ'' ενωρίς πρέπει να κερδίσωσιν τον επιούσιον αυτών άρτον» σημειώνεται σε δημοσίευμα στην «Οικονομική Επιθεώρησις» την εποχή εκείνη.
Από τα καπνοχώραφα, όπου τα παιδιά βοηθούσαν στις εργασίες, μέχρι τα «λουστράκια», που κατέκλυζαν τις πλατείες, αλλά και μικρά κορίτσια τα οποία μοίραζαν αθλητικές εφημερίδες έξω από γήπεδα, η παιδική εργασία στην Ελλάδα ανθούσε.
Μετά ήρθε η ώρα της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας. Σύμφωνα με άλλα στοιχεία, τη δεκαετία του 1920 «οι κάτω των 18 ετών αποτελούσαν το 25,95% της εργατικής δύναμης στη βιομηχανία και βιοτεχνία, με ποσοστά που κυμαίνονταν από 49,13% στη ραφή ενδυμάτων έως 9,87% στην παραγωγή ενέργειας. Το 1928, η συμμετοχή των ανηλίκων ανέβηκε στο 30,48%, ενώ στην απογραφή του 1930, σε σύνολο 261.057 εργαζομένων σε βιομηχανικές επιχειρήσεις, βρέθηκαν 11.096 παιδιά κάτω των 14 ετών, εκ των οποίων τα 2.833 κορίτσια και 70.617 έφηβοι, 15-19 ετών, εκ των οποίων 21.605 ήταν κοπέλες. Ο μεγαλύτερος βιομηχανικός κλάδος με παράδοση στην παιδική εργασία ήταν η κλωστοϋφαντουργία. Το 1928, στα νηματουργεία του Πειραιά εργάζονταν 4.000 παιδιά».
Το φαινόμενο της παιδικής εργασίας μπορεί να παρουσιάζει ύφεση τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω και των αυστηρότερων όρων που έχουν τεθεί μέσα από διεθνείς και άλλες συμβάσεις, η οικονομική όμως κρίση δεν έχει βοηθήσει στην εξάλειψή του.
Και δεν αποτελεί, βέβαια, μόνον ελληνικό φαινόμενο στον δυτικό κόσμο. Στην Ισπανία υπήρξαν αναφορές τα προηγούμενα έτη για παράνομη απασχόληση 200.000 παιδιών. Στην Ιταλία και ιδιαίτερα στον Νότο εντοπίζονται 60.000 παιδιά-εργάτες, ενώ ακόμη και σε περιοχές της Ελβετίας έχει επιτραπεί η εργασία σε ανηλίκους άνω των 13 ετών, όπως έγινε και στη Μεγάλη Βρετανία.
Αριθμοί που σοκάρουν
* 152 εκατομμύρια παιδιά εργάζονται παγκοσμίως
* 73 εκατομμύρια σε επικίνδυνες εργασίες
* 58% είναι ανήλικα αγόρια
* 42% είναι ανήλικα κορίτσια
Οι ασυνόδευτοι πρόσφυγες
Καμπανάκι κινδύνου σημαίνουν όλο και περισσότερες οργανώσεις, καθώς στον… κλάδο της παιδικής εργασίας υπεισέρχονται τα τελευταία χρόνια και οι ασυνόδευτοι πρόσφυγες και μετανάστες που φτάνουν στη χώρα.
«Η πλειονότητα των παιδιών αυτών έχει έρθει στη χώρα μας μέσα από δίκτυα παράνομης διακίνησης ανθρώπων. Οι ελλείψεις του συστήματος παιδικής προστασίας στη χώρα μας έχουν οδηγήσει τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά σε συνθήκες πολύ δύσκολης επιβίωσης, με αποτέλεσμα πάρα πολλά να βρίσκονται σε καθεστώς εργασιακής εκμετάλλευσης» τονίζει η ΑΡΣΙΣ, που διοργανώνει αύριο σχετική εκδήλωση.
Οπως αναφέρει η ΑΡΣΙΣ, οι ελλείψεις σε σχέση με την πρόσβαση των παιδιών αυτών στη στέγη, στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και σε κάθε θεσμό προστασίας και πρόνοιας είναι τεράστιες. Επισημαίνει μάλιστα ότι συχνά τα παιδιά αυτά προέρχονται από χώρες που δεν θεωρούνται «χώρες ασύλου» και το σύστημα απονομής ασύλου τούς αρνείται τη χορήγηση καθεστώτος διεθνούς προστασίας σε αυτή τη βάση.
«Η φτώχεια είναι ένας σημαντικός παράγοντας, αλλά υπάρχουν και άλλες αιτίες που γεννούν την παιδική εργασία, όπως είναι η πολιτική και οικονομική αστάθεια, οι ανισότητες, η μετανάστευση, η εκμετάλλευση, οι πολιτιστικές πρακτικές, η έλλειψη εργασίας, η έλλειψη εκπαίδευσης» επισημαίνεται χαρακτηριστικά σε έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας.
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο 12ης Ιουνίου
