Του Γαβριήλ Χ. Σερέτη
Η καθημερινότητά μας είναι πλαστική. Και κοντεύει να γίνει μιας χρήσης. Από τον πρωινό καφέ σε ποτήρι πλαστικό, που ρουφάμε με καλαμάκι πλαστικό. Στο σνακ, τυλιγμένο σε πλαστικό, το γρήγορο γεύμα, συσκευασμένο σε πλαστικό, που συνοδεύουμε με ένα νερό ή αναψυκτικό σε πλαστικό, ίσως έναν δεύτερο καφέ, σε ανάλογη συσκευασία και ούτω καθ' εξής. Πλαστικά είναι πλέον και τα πάρτι των παιδιών, οι εκδρομές μας.
Ούτε λόγος για «τα μπάνια του λαού» και τους ανέμελους εκσφενδονισμούς ή «μελετημένους» ενταφιασμούς κάθε λογής πλαστικών, σε θάλασσες κι ακτές. Λαού που, παρεμπιπτόντως, κουνούσε πλαστικά σημαιάκια ενθουσιασμένος από... πλαστικές υποσχέσεις.
Αυτές οι μικρές καθημερινές μας συνήθειες ευθύνονται για το 70% του συνόλου των θαλασσίων απορριμμάτων. Με αποτέλεσμα εκατομμύρια ψάρια, ακόμα και φάλαινες, να βρίσκουν αργό θάνατο από τα πλαστικά που καταπίνουν και «φρακάρουν» στο στομάχι τους.
Στις Κυκλάδες βρέθηκε φάλαινα φυσητήρας, η οποία είχε καταπιεί περισσότερα από 100 πλαστικά αντικείμενα, κυρίως σακούλες, ακόμα κι από «κεμπαπτζίδικο» της Θεσσαλονίκης. Ανάλογα ευρήματα και σε φάλαινες στην Ισπανία, ενώ σύμφωνα με τους επιστήμονες το πλαστικό ευθύνεται για τους θανάτους τουλάχιστον 18 σπάνιων θαλάσσιων χελωνών στις θάλασσές μας.
Greenpeace
Ανάλογη είναι και η εικόνα στις παραλίες της Μεσογείου. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, το 2015, σε κάθε 100 μέτρα παραλίας, πέρα από «γόπες» και λοιπά απορρίμματα, συλλέγονται 110 καπάκια ποτηριών, 91 πλαστικά μπουκάλια, 113 καλαμάκια. Φανταστείτε τι γίνεται τρία χρόνια αργότερα, με δεδομένη την αυξητική τάση στην... πλαστικοποίηση του καφέ και την αντιστρόφως ανάλογη περιβαλλοντική μας υπευθυνότητα.
Συνήθως οι αριθμοί κουράζουν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, οφείλουν να πληγώνουν. Ερευνες όπως αυτή της ΜΚΟ Seas at Risk, που επιχειρούν με όσα στοιχεία διαθέτουν να αποτυπώσουν την κατάσταση στην Ελλάδα, αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη, χωρίς κανένα περιθώριο παρερμηνείας, πιστοποιούν ότι οι υπέργειες και κυρίως οι θαλάσσιες γειτονιές μας, τα σπίτια μας, έχουν οι μετατραπεί σε ανεξέλεγκτους ΧΥΤΑ.
Στη χώρα μας καταναλώνονται ετησίως περί τα 1,28 δισ. πλαστικά μπουκάλια νερό (επί συνόλου 45-60 δισ. πανευρωπαϊκά), περί τα 369 εκατ. πλαστικά ποτήρια και καπάκια (έναντι 14-17 δισ. πανευρωπαϊκά), 900 εκατ. καλαμάκια, μόνο από ταχυφαγεία (έναντι 46,5 δισ. σε όλη την Ευρώπη), έως 58 εκατ. πλαστικές σακούλες φαγητού (έναντι 2,4-2,6 δισ.).
Είναι σημαντικό ότι τα στοιχεία αυτά προέρχονται από αναγωγές στον πληθυσμό της κάθε χώρας. Φανταστείτε πού ανέρχονται αυτά τα νούμερα όταν κανείς προσθέσει τους εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα. Η Green Peace, σε δική της έρευνα, με στοιχεία από αλυσίδες πώλησης καφέ, ανέδειξε ότι μόνο στην Ελλάδα, ως... πλαστικοί μερακλήδες, χρησιμοποιούμε περισσότερα από ένα εκατομμύριο πλαστικά ποτήρια μιας χρήσης την ημέρα.
Όπως ίσως θα διαβάσατε στον «Φιλελεύθερο» της προηγούμενης εβδομάδας, η ευαισθησία και η ανάληψη πρωτοβουλιών δεν είναι παντού η ίδια. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, πέρα από τη δημόσια συζήτηση για τη χρήση πλαστικών δισκίων και μαχαιροπίρουνων στα σχολικά γεύματα, ήδη έχει ανακοινωθεί η απαγόρευση, από 1/1/2020, της πώλησης αντίστοιχων πλαστικών (ποτήρια, πιάτα, μαχαιροπίρουνα) σε σουπερμάρκετ.
Ανάλογες πρωτοβουλίες ανέλαβε ο Δήμος Μονάχου που απαγορεύει τη χρήση ποτηριών ή μπουκαλιών μιας χρήσης σε οποιαδήποτε μεγάλη εκδήλωση πραγματοποιείται από τον δήμο ή σε χώρο του δήμου (ανάμεσα στις οποίες και η παγκοσμίως γνωστή Oktoberfest).
Η Κοπεγχάγη, όπου ο εκεί δήμος εγκατέστησε 60 πηγές πόσιμου νερού για να ενθαρρύνει τη χρήση μπουκαλιών πολλαπλών χρήσεων. Για να μη μιλήσουμε για τη Νορβηγία όπου, από το 1994, έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα χρηματικής πριμοδότησης για την επιστροφή μπουκαλιών και κουτιών, με αποτέλεσμα την ανάκτηση του 95% των συσκευασιών του είδους.
Τώρα, η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει νέους κανόνες για τον περιορισμό των πλαστικών προϊόντων, κυρίως αυτών μιας χρήσης, όπως τα μαχαιροπίρουνα, καλαμάκια, πιάτα, μπατονέτες αλλά και μερικώς τα ποτήρια και μπουκάλια. Στις σχετικές δηλώσεις που συνόδευσαν την ανακοίνωση υπογραμμίστηκε το γεγονός ότι τα απορρίμματα που προκαλούνται συχνά καταλήγουν στο πιάτο μας, αλλά και στον οργανισμό μας, ενώ ανυπολόγιστες είναι οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το οικοσύστημα από τα μικροπλαστικά που περιέχονται στον αέρα, στο νερό και στα τρόφιμα.
Αντίθετα από τη διαδεδομένη πεποίθηση, τονίστηκε παράλληλα ότι η επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος, μπορεί να προσφέρει νέες ευκαιρίες για καινοτομία, ανταγωνιστικότητα, αλλά και δημιουργία θέσεων εργασίας.
Οι κανόνες που προτείνουν οι Βρυξέλλες
Οι νέοι κανόνες που προτείνονται θα επιφέρουν:
• Απαγόρευση πλαστικών προϊόντων όταν υπάρχουν εναλλακτικά, άμεσα διαθέσιμα και οικονομικά προσιτά. Η απαγόρευση θα ισχύσει για μπατονέτες, μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια και αναδευτήρες και καλαμάκια στήριξης μπαλονιών από πλαστικό, τα οποία θα πρέπει να κατασκευάζονται αποκλειστικά από πιο βιώσιμα υλικά. Πλαστικά δοχεία αναψυκτικών μιας χρήσης θα επιτρέπονται στην αγορά μόνο εφόσον το πώμα ή το καπάκι τους δεν αποσπάται. Θα απαιτείται σχετική επισήμανση για τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προϊόντος.
• Τα κράτη - μέλη θα πρέπει να καθορίσουν εθνικούς στόχους μείωσης, προσφέροντας εναλλακτικά προϊόντα στα σημεία πώλησης, ή διασφαλίζοντας ότι τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης θα επιβαρύνονται από κάποιο τέλος. Και θα υποχρεούνται να συλλέγουν το 90% των πλαστικών δοχείων για ποτά από το 2025, π.χ. μέσω συστημάτων εγγύησης και επιστροφής.
• Οι κατασκευαστές θα συμμετέχουν στο κόστος της διαχείρισης αποβλήτων και του καθαρισμού, καθώς και των μέτρων ευαισθητοποίησης για δοχεία, συσκευασίες και περιτυλίγματα τροφίμων (π.χ. τσιπς και ζαχαρωτά), δοχεία και κύπελλα για ποτά, προϊόντα καπνού με φίλτρο (π.χ. αποτσίγαρα), υγρά μαντιλάκια, μπαλόνια και λεπτές πλαστικές σακούλες. Θα δοθούν επίσης κίνητρα για την ανάπτυξη λιγότερο ρυπογόνων εναλλακτικών λύσεων για τα προϊόντα αυτά.
Το πρόβλημα στην Ελλάδα
Πέρα από το τεράστιο ζήτημα της αληθινής, ουσιαστικής, περιβαλλοντικής μας εκπαίδευσης, της έλλειψης σχετικών υποδομών, κυρίως δε της τήρησης τόσο από την πλευρά του πολίτη όσο και από την πλευρά της Πολιτείας των προβλεπόμενων διαδικασιών, παράγοντες της ελληνικής βιομηχανίας πλαστικών, που απασχολεί περί τα 20 χιλιάδες άτομα -και πάνω από 30 χιλιάδες αν προστεθούν και οι εμπλεκόμενοι σε όλα τα επίπεδα- υπογραμμίζουν την επιδότηση, με σημαντικά ποσά, των εξαγωγών προς την Ευρώπη που λαμβάνουν από τις κυβερνήσεις τους κινεζικές και τουρκικές εταιρείες.
Επισημαίνουν πως στη χώρα μας η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στο γεγονός ότι είτε δεν έχουν δημιουργηθεί οι απαραίτητες μονάδες ανακύκλωσης, ώστε να υπάρχει επάρκεια ανακυκλωμένων υλικών, είτε δεν λειτουργούν σωστά. Η δημιουργία τέτοιων μονάδων ήταν και παραμένει συμβατική υποχρέωση της Ελλάδας έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει αθετηθεί. Σημειώνουν ακόμα τη σημασία της «δεύτερης ζωής» του κάθε πλαστικού, η χρήση του οποίου μπορεί να αλλάξει, κατόπιν σχετικών διαδικασιών, στο πλαίσιο μιας… κυκλικής οικονομίας.
Δεν φτάνει μόνο η ανακύκλωση
Με δήλωσή του στον «Φιλελεύθερο» ο Άλκης Καφετζής, υπεύθυνος εκστρατείας για το θαλάσσιο περιβάλλον της Greenpeace Ελλάς, υπογράμμισε:
«Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για την προληπτική αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης είναι ένα θετικό βήμα. Η ευρωπαϊκή κοινότητα φαίνεται ότι έχει καταλάβει ότι είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί αυτό το τεράστιο ζήτημα μόνο μέσω της ανακύκλωσης.
Πλέον, η μπάλα βρίσκεται στα μέλη του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και τις κυβερνήσεις της Ε.Ε., που οφείλουν να θέσουν συγκεκριμένους στόχους μείωσης του πλαστικού μιας χρήσης και να εφαρμόσουν αποτελεσματικά, κατά το δυνατόν αμεσότερα αυτά τα μέτρα. Θα παρακολουθούμε με προσοχή τις εξελίξεις, όπως βέβαια και τις αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης».
Στην οργάνωση προτείνουν τρεις απλούς τρόπους για να μειωθεί η χρήση πλαστικού. Πέρα από τη δική μας επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα για ψώνια, την επόμενη φορά που θα θελήσουμε να πάρουμε καφέ ή οποιοδήποτε άλλο ρόφημα «για έξω», να έχουμε μαζί μας ένα ποτήρι πολλαπλών χρήσεων ή ανάλογο μπουκαλάκι για να ξεδιψάσουμε.
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 1ης Ιουνίου
