Του Γιάννη Μαντζίκου
Τι κι αν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έσφιξε τη θηλιά στην οικονομία του Ιράν; Τι κι αν τον περασμένο Δεκέμβριο και Ιανουάριο η αποτυχία της κυβέρνησης Ροχανί να ελέγξει τη μεγάλη άνοδο των τιμών οδήγησε στο ξέσπασμα διαδηλώσεων σε όλη τη χώρα και στη βίαιη καταστολή τους με καταγεγραμμένους 25 θανάτους και τουλάχιστον 5.000 συλλήψεις; Όλα αυτά τα «κακά μαντάτα» δεν φαίνεται να κάνουν να τρέμει το θρησκευτικό κατεστημένο της χώρας, οι μουλάδες. Και ο λόγος είναι η μυστική αυτοκρατορία τους, η περίφημη Σετάντ.
Η Σετάντ, ή τα «Κεντρικά» στα φαρσί (την επίσημη δηλαδή ιρανική γλώσσα), αντιπροσωπεύει την οικονομική αυτοκρατορία του Ιράν, την οποία ελάχιστοι γνωρίζουν. Η αξία της αποτιμάται σε πάνω από 100 δισ. δολάρια, ποσό που είναι σαφώς μεγαλύτερο από την αξία της συνολικής περιουσίας του πάλαι ποτέ Σάχη. H αρχή έγινε λίγο πριν από τον θάνατο του μεγάλου Αγιατολάχ Χομεϊνί, ο οποίος υπέγραψε την ιδρυτική πράξη της Σετάντ: το έργο της επρόκειτο να διαρκέσει δύο μόνο χρόνια, αλλά σήμερα, σχεδόν 30 χρόνια μετά, η Σετάντ όχι μόνο δεν έχει διαλυθεί, αλλά έχει γίνει ένας πανίσχυρος οικονομικός κολοσσός με πάνω από 500 υπαλλήλους.
Από τη φιλανθρωπία στο real estate
Ο αρχικός σκοπός της Σετάντ ήταν να κρατικοποιούνται οικόπεδα ή διαμερίσματα, ιδιοκτησίες δηλαδή Ιρανών οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει τη χώρα μετά την επανάσταση του 1979 και κατόπιν να δίνονται στους οικονομικά αδύνατους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, όμως, η Σετάντ προχωρούσε σε αναγκαστικές κατασχέσεις γης για εθνικούς σκοπούς ή στην εθνικοποίηση εταιρειών, χωρίς καμία αποζημίωση στους ιδιοκτήτες τους, με τα έσοδα να περνούν απευθείας στον οργανισμό. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις Ιρανών που ζουν στην Αμερική και θεωρούσαν ότι είχαν ακίνητη περιουσία στη χώρα καταγωγής τους, αλλά ξαφνικά μάθαιναν ότι θα έπρεπε να πάρουν επίσημη επιβεβαίωση από τη Σετάντ για την ιδιοκτησία τους. Το πολυπόθητο έγγραφο για τέτοια ακίνητα γίνεται μέσω ατζέντηδων οι οποίοι δρουν εκ μέρους της Σετάντ και στην οποία οι ιδιοκτήτες κάτοικοι εξωτερικού πληρώνουν ακόμα και σήμερα μια μορφή λύτρων προκειμένου να απελευθερωθεί το ακίνητό τους. Φυσικά, ούτε λόγος για δικαστική διαιτησία...
Είναι δύσκολο (ή εύκολο) να φανταστεί κανείς, πως στο όνομα της θεοκρατικής επανάστασης ανώτατοι λειτουργοί ακολουθούν μεθόδους της ιταλοαμερικανικής μαφίας της Νέας Υόρκης. Και πολλά από αυτά τα ακίνητα-φιλέτα βγαίνουν στον πλειστηριασμό, αποφέροντας έτσι έσοδα στη Σετάντ με μηδενικό κόστος. Έτσι, η αξία μόνο του real estate της Σετάντ υπολογίζεται σήμερα στα 52 δισ. δολάρια, ήτοι 40% πάνω από τα ετήσια έσοδα της χώρας από την πώληση πετρελαίου πριν από την άρση των κυρώσεων το 2015.
Και από το real estate στα φαρμακευτικά...
Από το 2000 περίπου η Σετάντ άρχισε να υιοθετεί τα διεθνή καπιταλιστικά πρότυπα και έτσι προχώρησε στην ίδρυση της επενδυτικής εταιρείας Tabir και της τράπεζας Parsian Bank. Το αξιοσημείωτο είναι ότι παρά τις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν, η Σετάντ τα κατάφερνε μια χαρά: το 2009 π.χ. απέκτησε μέσω εταιρείας - βιτρίνα τον έλεγχο της μεγαλύτερης εταιρείας τηλεπικοινωνιών της χώρας, της TCI, η οποία είναι μονοπώλιο και δεν επηρεάζεται από το καθεστώς των δυτικών κυρώσεων. Και το 2010 ήρθε το απόκτημα-διαμάντι στο στέμμα της Σετάντ, η εξαγορά της επενδυτικής εταιρείας Rey Investment Co: πρόκειται για μια εταιρεία πετρελαίου, κατασκευών και άλλων δραστηριοτήτων, την αξία της οποίας το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ υπολογίζει στα 40 δισ. δολάρια. Σήμερα η Rey Investment Co, ιδιοκτήτρια του Ιδρύματος «Σάχη Αμπντουλαζίμ» (το οποίο, όπως όλα τα θρησκευτικά ιδρύματα στο Ιράν, απολαμβάνει καθεστώτος πλήρους φοροαπαλλαγής) διαφημίζεται ως ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος της BMW στο Ιράν.
Τις ίδιες πρακτικές που ακολούθησε στο real estate, η Σετάντ τις εφάρμοσε και στα μετοχικά κεφάλαια εταιρειών. Με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της Σιρίν Ρεγκαμπί, μιας δασκάλας που ζει στην Καλιφόρνια. Η Ρεγκαμπί, σύμφωνα με το Reuters, είχε αγοράσει μετοχές της εταιρείας Fars & Khuzestan Cement Co, της μεγαλύτερης δηλαδή εταιρείας τσιμέντου της χώρας, πριν από την επανάσταση του 1979. Η οικογένεια της Ρεγκαμπί έφυγε από το Ιράν λίγο μετά το 1979 και για πολλά χρόνια δεν είχε καμιά ενημέρωση, όταν ο άνδρας της Ρεγκαμπί έμαθε ότι όποιες μετοχές υπήρχαν μεταφέρθηκαν σε ένα ίδρυμα που είχε συστήσει η Σετάντ ειδικά για τις περιπτώσεις «ορφανών μετοχών» - μετοχές που σήμερα αποτιμώνται σε 100 εκατ. δολάρια.
Η επέκταση της Σετάντ δεν σταματά όμως εκεί. Τα τελευταία πέντε χρόνια μέσω του ιδρύματος Barakat ανακοίνωσε επενδύσεις ύψους ενός δισ. δολαρίων στον τομέα της νανοτεχνολογίας και των φαρμακοβιομηχανιών, που φτάνουν έως την Ελβετία. Σχετικά πρόσφατο δημοσίευμα του Reuters για το θέμα ανέφερε, μάλιστα, ότι η Σετάντ κατέχει ποσοστό περίπου 50% στην ελβετική φαρμακευτική Stragen.
Με βάση τα παραπάνω φαίνεται ότι όποιες κι αν είναι οι κυρώσεις που θα επιβάλει ο Ντόναλντ Τραμπ στην ιρανική οικονομία, η αυτοκρατορία και η ισχύς του «βαθέος κράτους» έχουν αφενός «πολύ λίπος» να κάψουν και αφετέρου χρησιμοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τον μεγάλο σατανά για το Ιράν: τον καπιταλισμό.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο της 23ης Μαΐου.
