Ηχηρές απουσίες και χαμηλές προσδοκίες χαρακτηρίζουν την COP29 που διεξάγεται αναπόφευκτα υπό τη σκιά της επανόδου Τραμπ και της δρομολογούμενης (νέας) εξόδου των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, αλλά και με φόντο τη ρητορική του Αζέρου προέδρου, Ιλχάμ Αλίγιεφ, που έχει έλθει να βαρύνει την ατμόσφαιρα και να υπονομεύσει τη σύνοδο που φιλοξενεί η ίδια του η χώρα.
Η χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών για τη θωράκισή τους έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι το βασικό διακύβευμα της φετινής Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν. Παρά τις προηγούμενες εκκλήσεις για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα που έγιναν στην COP28, η ατζέντα της φετινής διάσκεψης δεν αγγίζει ευθέως το ζήτημα.
Είναι εξ ορισμού εξαιρετικά δύσκολη η επίτευξη συναίνεσης μεταξύ σχεδόν 200 χωρών για τα σχέδια δράσης που αφορούν στη μείωση των εκπομπών των αερίων που συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη. Και δεν βοηθά ούτε ότι οι μεγάλοι ρυπαντές είναι απόντες σε επίπεδο ηγετών, ούτε και η έναρξη που επιφύλαξε ο Αζέρος πρόεδρος με ένα κρεσέντο κατηγοριών κατά της Δύσης αλλά και μία «ωδή» στα ορυκτά καύσιμα.
Ο Ιλχάμ Αλίγιεφ, τον οποίο τα δυτικά μέσα ενημέρωσης χαρακτηρίζουν αυταρχικό ηγέτη ενός «πετρελαιοκράτους», επιτέθηκε από το βήμα της διάσκεψης κατά των δυτικών κυβερνήσεων που αγοράζουν το αζέρικο φυσικό αέριο και μετά «του κάνουν κήρυγμα» για το περιβάλλον.
«Δυστυχώς, τα δύο μέτρα και δύο σταθμά, η συνήθεια να κάνουμε κηρύγματα σε άλλες χώρες και η πολιτική υποκρισία έγιναν ένα είδος modus operandi για ορισμένους πολιτικούς, κρατικά ελεγχόμενες ΜΚΟ και μέσα ενημέρωσης ψευδών ειδήσεων σε ορισμένες δυτικές χώρες», δήλωσε ο Αλίγιεφ. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, συνέχισε, είναι «δώρο Θεού» -όπως και κάθε άλλος φυσικός πόρος.
Οι εναρκτήριες ομιλίες στις ετήσιες διασκέψεις COP για το Κλίμα σπάνια διέπονται από τόση «ειλικρίνεια», τόσο ηχηρές πολιτικές επιθέσεις, και τόσο ανοιχτή υπεράσπιση των ορυκτών καυσίμων -πολλώ δε μάλλον από την ίδια τη χώρα που φιλοξενεί τη διάσκεψη, έρχεται να σχολιάσει το Politico. Επιπλέον, ανώτερος Αζέρος αξιωματούχος φαίνεται ότι χρησιμοποίησε το ρόλο της χώρας του στη σύνοδο της COP29 για να οργανώσει μια συνάντηση προκειμένου να συζητήσει πιθανές συμφωνίες για ορυκτά καύσιμα.
Σε μία μυστική ηχογράφηση που μετέδωσε το BBC ακούγεται ο επικεφαλής της ομάδας της COP29 του Αζερμπαϊτζάν, Ελνούρ Σολτάνοφ, να συζητά «επενδυτικές ευκαιρίες» στην κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου Socar με έναν άνδρα που παριστάνει τον δυνητικό επενδυτή. Εκτός από διευθύνων σύμβουλος της COP29, ο Σολτάνοφ είναι επίσης αναπληρωτής υπουργός Ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Socar. Το Αζερμπαϊτζάν σχεδιάζει να αυξήσει την παραγωγή φυσικού αερίου έως και κατά το ένα τρίτο κατά την επόμενη δεκαετία.
Ο οικοδεσπότης Ιλχάμ Αλίγιεφ άνοιξε «μέτωπο» ειδικά με τη Γαλλία, κατηγορώντας τη για «εγκλήματα» και «παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» σε υπερπόντια εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Νέας Καληδονίας στον Νότιο Ειρηνικό, όπου 13 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί φέτος σε διαδηλώσεις που ξέσπασαν τον Μάιο με αφορμή την αμφισβητούμενη εκλογική μεταρρύθμιση. Θέματα, άσχετα δηλαδή με την COP29. Το αποτέλεσμα ήταν, η Γαλλίδα υπουργός Περιβάλλοντος, Αγκνέ Πανιέ-Ρουνασέρ, να ανακοινώσει ότι δε θα μεταβεί στο Μπακού.
«Τα λόγια του προέδρου Αλίγιεφ εναντίον της Γαλλίας και της Ευρώπης είναι απαράδεκτα» είπε η Γαλλίδα υπουργός, προσθέτοντας ότι «το Αζερμπαϊτζάν εργαλειοποιεί τον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής για την αναξιοπρεπή προσωπική του ατζέντα». Από πλευράς του, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε πως «αυτές οι απαράδεκτες δηλώσεις κινδυνεύουν να υπονομεύσουν τους ζωτικούς στόχους της διάσκεψης για το κλίμα και την αξιοπιστία της προεδρίας του Αζερμπαϊτζάν στην COP29».
Ουδεμία σχέση με την ατζέντα της COP29 είχαν και δηλώσεις από επικεφαλής κρατών, όπως ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που άδραξε την ευκαιρία να βρίσκεται στο βήμα μίας μεγάλης παγκόσμιας διοργάνωσης για να επαναλάβει τη γνωστή ρητορική του κατά του Ισραήλ.
Ούτε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ούτε και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς ήταν φέτος εκεί. Απούσα και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα, που θα φιλοξενήσει την COP30, ήταν επίσης απών. Εν τω μεταξύ, τρεις ημέρες μετά την έναρξη της συνόδου, οι Αργεντινοί διαπραγματευτές κλήθηκαν από την κυβέρνηση του προέδρου, Χαβιέρ Μιλέι, να επιστρέψουν στο Μπουένος Άιρες. Δε δόθηκε εξήγηση, αλλά ο Αργεντινός πρόεδρος -που έχει χαρακτηρίσει στο παρελθόν την κλιματική κρίση «σοσιαλιστικό ψέμα»- είχε επικοινωνήσει με τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, την προηγούμενη ημέρα.
Τι μέλλει γενέσθαι με τον Τραμπ
Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες προετοιμάζονται για τη νέα θητεία Τραμπ, ένα από τα μεγάλα ερωτήματα είναι η πολιτική του για το κλίμα. Λιγότερο από έξι μήνες αφότου ανέλαβε καθήκοντα το 2017, ο Τραμπ απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα -τη διεθνή συμφωνία του 2015 που υπογράφηκε από σχεδόν όλες τις χώρες με τη δέσμευση να εργαστούν για τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας και άλλων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ο Τζο Μπάιντεν επανέφερε τις ΗΠΑ στη συμφωνία την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του το 2021.
Εκτός από την έξοδο από τη Συμφωνία του Παρισιού και πάλι, ο Τραμπ θα μπορούσε να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες και από τη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή. Η συνθήκη του 1992, που υπεγράφη στο Ρίο ντε Ζανέριο (Πρωτόκολλο του Ρίο), αποτελεί το θεμέλιο για τις διεθνείς συνομιλίες για το κλίμα. Η αποχώρηση από τη συνθήκη θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατη για μια μελλοντική κυβέρνηση την εκ νέου προσχώρηση σε αυτήν, καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τη συγκατάθεση των δύο τρίτων της Γερουσίας.
Ο Τραμπ έχει προαναγγείλει την αύξηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα λάβει μέτρα για την ενίσχυση της βιομηχανίας υδρογονανθράκων ανοίγοντας περισσότερες ομοσπονδιακές εκτάσεις για γεωτρήσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παράγουν ήδη περισσότερο αργό πετρέλαιο από οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Η χρηματοδότηση
Το βασικό ζητούμενο της 29ης Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα και την Κλιματική Αλλαγή (COP29) είναι να εξασφαλιστούν ουσιαστικές οικονομικές δεσμεύσεις από τις πλούσιες χώρες για τη στήριξη των αναπτυσσόμενων κρατών στις προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και τις καταστροφές που προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η σύνοδος του Μπακού γι' αυτό και αναφέρεται ως «Finance COP», καθώς οι συμμετέχουσες χώρες θα θέσουν φέτος έναν νέο παγκόσμιο στόχο για τη χρηματοδότηση δράσεων κατά της κλιματικής αλλαγής. Οι συζητήσεις επικεντρώνονται σε διάθεση πάνω από 2 τρισ. δολαρίων ετησίως έως το 2030 για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η χρηματοδότηση αυτή είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων που περιγράφονται στη Συμφωνία του Παρισιού.
Μόνο με πυρηνική ενέργεια «βγαίνουν» οι στόχοι
Όσον αφορά την πυρηνική ενέργεια, το έτερο κεφάλαιο που απασχολεί πλέον τη διεθνή κοινότητα καθώς χωρίς αυτήν δεν είναι εφικτοί οι στόχοι για το κλίμα, σε εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν η Προεδρία της COP 29, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), οι ΗΠΑ και η Παγκόσμια Πυρηνική Ένωση (WNA), έξι ακόμη χώρες προσχώρησαν στη δήλωση για τον τριπλασιασμό της πυρηνικής ενέργειας έως το 2050. Μια αρχική ομάδα 22 χωρών υπέγραψε τη δήλωση πέρυσι, στην COP 28 στο Ντουμπάι.
Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι σχεδιάζουν να αναπτύξουν πυρηνική ισχύ 200 GWe μέχρι το 2050. Η πυρηνική είναι η μοναδική «καθαρή ενέργεια» για την οποία μπορεί πιθανώς να πειστεί ο Τραμπ. Το Καζακστάν προωθεί τις εξαγωγές ουρανίου, η Τσεχία τις υπηρεσίες που θα μπορούσε να παρέχει σε άλλες χώρες, ενώ η Πολωνία χαρακτήρισε την πυρηνική ενέργεια ως «το μέλλον» και η Σλοβακία θα εφαρμόσει προγράμματα για μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR) και την ανακύκλωση χρησιμοποιημένων καυσίμων. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι, υποστήριξε τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας ως εναλλακτική λύση στα ορυκτά καύσιμα, δεδομένης της απουσίας άλλων πρακτικών επιλογών. «Επί του παρόντος δεν υπάρχει καμία ενιαία εναλλακτική λύση στα ορυκτά καύσιμα. Πρέπει να έχουμε μια ρεαλιστική παγκόσμια προοπτική» δήλωσε η ίδια.
Κατά την προετοιμασία της COP 29, ο επικεφαλής της ΙΑΕΑ, Ραφαέλ Γκρόσι, σημείωσε ότι στην περυσινή COP 28 στο Ντουμπάι οι χώρες συμφώνησαν για πρώτη φορά ότι η πυρηνική ενέργεια, μαζί με άλλες πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα, πρέπει να αποτελέσει μέρος της λύσης. «Τώρα, στην COP 29 στο Μπακού, ο κόσμος πρέπει να συζητήσει συγκεκριμένα βήματα για να περάσει η πυρηνική ενέργεια από τη συναίνεση στην κατασκευή». Όπως διευκρίνισε, «μεταξύ 2017-2023 ο κόσμος ξόδεψε περίπου 50 δισ. δολάρια για την πυρηνική ενέργεια κάθε χρόνο. Ο τριπλασιασμός της παγκόσμιας πυρηνικής ικανότητας έως το 2050 θα απαιτούσε ετήσιες επενδύσεις ύψους περίπου 150 δισ. δολαρίων. Αυτό ακούγεται πολύ. Αλλά είναι μόλις το ένα δέκατο των όσων απαιτούνται κάθε χρόνο για τον τριπλασιασμό της δυναμικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030».
