Του Γιώργου Παυλόπουλου
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Donald Trump, οι αιματηρές διαδηλώσεις σε 50 πόλεις του Ιράν αποτελούν μια πρώτης τάξης ευκαιρία προκειμένου να επαναλάβουν τις κατηγορίες τους για αυταρχισμό και αντιδημοκρατική πολιτική που ασκεί η κυβέρνηση της χώρας των 80 και πλέον εκατ. κατοίκων και το θεοκρατικό καθεστώς που την στηρίζει. Επαναδιατυπώνοντας, παράλληλα, το αίτημα ανατροπής τους από τα μέσα, από ένα κίνημα που – όπως λένε επισήμως – θα χρησιμοποιήσει ειρηνικά μέσα και θα έχει τη στήριξη της Ουάσινγκτον.
Για την Τεχεράνη, οι δηλώσεις αυτές αποτέλεσαν ακριβώς την απόδειξη που ζητούσε για να στοιχειοθετήσει το επιχείρημα που εξαρχής είχε αποφασίσει να προβάλλει: Ότι όσα συμβαίνουν από την περασμένη Παρασκευή – τα οποία, τη στιγμή που γράφονταν αυτό το κείμενο, είχαν στοιχίσει τη ζωή σε 12 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου ενός (του πρώτου) αστυνομικού – είναι πρωτίστως αποτέλεσμα «ξένου (δηλαδή αμερικανικού και, δευτερευόντως, ισραηλινού) δακτύλου» που επεμβαίνει στα εσωτερικά της χώρας.
Το παραπάνω «μοντέλο», που χρησιμοποιείται πλέον κατά κόρον σε διάφορες χώρες, σε Ανατολή και Δύση, κάθε φορά που εκδηλώνονται κοινωνικές αναταράξεις ή... καταγράφονται ανεπιθύμητες πολιτικές εξελίξεις, μπορεί να είναι βολικό για τις εκατέρωθεν πολιτικές επιδιώξεις και για αρκετά ΜΜΕ, όμως συνήθως συγκαλύπτει τα πραγματικά αίτια, αλλά και τη διάσταση των όσων συμβαίνουν.
Ναι, είναι γεγονός ότι οι Αμερικανοί θα ήθελαν όσο τίποτε να δουν μια αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν. Έτσι, άλλωστε, θα πετύχαιναν με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: Αφενός, θα άλλαζαν ριζικά τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς στη Μέση Ανατολή διαλύοντας τον «άξονα» Ρωσίας-Ιράν-Τουρκίας και ικανοποιώντας τους συμμάχους τους στην περιοχή. Και αφετέρου, θα έπαιρναν τη μεγάλη ρεβάνς για την ταπείνωση που υπέστησαν το 1979, με την ανατροπή του Σάχη, η οποία έφερε τα πάνω-κάτω στα σχέδιά τους για την περιοχή.
Ναι, είναι επίσης γεγονός ότι θα βόλευε εξαιρετικά την κυβέρνηση και τους αγιατολάδες του Ιράν κάθε στοιχείο που θα αποδείκνυε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν ο «Μεγάλος Σατανάς», που έχει στόχο όχι απλώς την ακύρωση της συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα, αλλά τελικά η βίαιη αλλαγή του συστήματος εξουσίας στη χώρα. Διότι έτσι θα κατάφερναν να συσπειρώσουν τον λαό απέναντι στην εξωτερική απειλή, συγκαλύπτοντας τα μεγάλα εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν σε διάφορα επίπεδα.
Όμως, οι πρώτοι (οι Αμερικανοί) γνωρίζουν ότι το Ιράν δεν είναι εύκολη λεία, καθώς δεν μοιάζει ούτε με το Ιράκ, ούτε με τη Συρία ούτε με οποιαδήποτε άλλη χώρα της περιοχής. Η μακρά του ιστορία, ο ισχυρός πολιτισμός του, καθώς και η εθνική και θρησκευτική ομοιογένεια της κοινωνίας του (το 90-95% είναι σιΐτες και έχουν περσική καταγωγή), καθιστούν τα σενάρια του διαμελισμού και του εσωτερικού αντάρτικου από την πλευρά μειονοτήτων εξαιρετικά αδύναμα.
Την ίδια στιγμή, οι δεύτεροι (δηλαδή το καθεστώς του Ιράν) έχουν πλήρη επίγνωση ότι τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα δεν μπορούν ες αεί να περνούν σε υποδεέστερη μοίρα, στο όνομα της έξωθεν απειλής και του κακώς εννοούμενου πατριωτισμού. Η υψηλή ανεργία, η οποία αγγίζει το 30% στις τάξεις των νέων που αντιπροσωπεύουν το 40% του πληθυσμού της χώρας, ο πληθωρισμός που έχει αρχίσει να τραβάει πάλι την ανηφόρα (πάνω από 10%) προκαλώντας επώδυνες αυξήσεις σε είδη πρώτης ανάγκης, σε συνδυασμό με το έλλειμμα δημοκρατίας και την ανάμιξη στα πολεμικά μέτωπα της Μέσης Ανατολής που προκαλούν αιμορραγία σε κεφάλαια και ανθρώπινες ζωές, συγκροτούν ένα μείγμα που μπορεί να αποδειχθεί εκρηκτικό.
Για την ώρα, βεβαίως, τα πράγματα είναι αρκετά συγκεχυμένα και όλοι εμφανίζονται επιφυλακτικοί. Από την πλευρά των διαδηλωτών, υπάρχει ένας κατακερματισμός αιτημάτων – από τις αυξήσεις των μισθών και τα μέτρα για την ανεργία μέχρι την επιστροφή του σάχη – ενώ δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη ένα ενιαίο κέντρο που θα τους κατευθύνει, ούτε έχουν αναδειχθεί ηγετικές προσωπικότητες. Κυβέρνηση και καθεστώς, επίσης, αποφεύγουν να επέμβουν με πλήρη ισχύ, βγάζοντας στους δρόμους ανοιχτά τους Φρουρούς της Επανάστασης, τους παραστρατιωτικούς και τις μυστικές υπηρεσίες, που είχαν «τσακίσει» το κίνημα του 2009, το οποίο ξέσπασε μετά τις κατηγορίες για νοθεία στις τότε προεδρικές εκλογές. Έχουν περιοριστεί δε μόνο σε μία μαζική επίδειξη δύναμης των οπαδών τους, το περασμένο Σάββατο.
Αναμφίβολα, η παρουσία στην προεδρία της χώρας του θεωρούμενου ως μετριοπαθή και διαλλακτικού Hassan Rouhani, ο οποίος έχει έρθει αρκετές φορές σε (ελεγχόμενη) κόντρα με το «βαθύ κράτος», αποτελεί ένα ισχυρό όπλο στην προσπάθεια εκτόνωσης της κρίσης χωρίς μια γενικευμένη σύγκρουση και μια μεγάλη αιματοχυσία. Ωστόσο, αυτό μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή, εάν το καθεστώς καταλάβει ότι απειλείται πραγματικά ή εάν οι «έξω» αποφασίσουν να αναμιχθούν πιο ωμά ή, ακόμη χειρότερα, να επέμβουν ανοιχτά.
AP Photo/Ebrahim Noroozi
