Μόνο ως κεραυνός εν αιθρία δεν ήταν το άγγελμα της ομαδικής «απόσυρσης» της «Αγίας Τρόικας» του μισθοφορικού στρατού Βάγκνερ, δηλαδή του Γιεβγκένι Πριγκόζιν (1961) , του Ντμίτρι Ούτκιν (1970) και του Βαλέρι Τσεκάλοφ (1976).
Πριν προχωρήσουμε, αξίζει να σημειώσουμε πως οι δύο τελευταίοι, ήταν επίλεκτα στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας, γνωστή και ως Ρωσικής Στρατιωτικής Κατασκοπίας.
Η «απόσυρση» από την κυκλοφορία της «Αγίας Τρόικας» του μισθοφορικού στρατού Βάγκνερ, έχει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κράτους - μαφία, στο οποίο έχει μετατραπεί η Ρωσία υπό την ηγεσία του Βλαντίμιρ Πούτιν από το 2000 και εντεύθεν.
Υπάρχουν διάφορες εικασίες σχετικά με το περίεργο αεροπορικό ατύχημα τόσο ως προς τις αιτίες του, όσο και ως προς τον τελικό «πελάτη». Πολλοί ισχυρίζονται πως πρόκειται για μία δολοφονία - δώρο προς τον ηγεμόνα, επικαλούμενοι αντίστοιχες, όπως τις δολοφονίες της δημοσιογράφου Άννα Πολιτκόφσκαγια το 2006 και του πολιτικού Μπορίς Νεμτσόφ το 2015. Αμφότερες εκτελέστηκαν από Τσετσένους και πολλοί θεώρησαν τα συγκεκριμένα εγκλήματα ως δώρα του Καντίροφ στον προστάτη του Πούτιν. Πιθανόν να αργήσουμε πολύ να μάθουμε ή να μην μάθουμε ποτέ ποιος κρύβεται από πίσω.
Το μήνυμα
Η «απόσυρση» ωστόσο του Πριγκόζιν, δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς διάφορους οπλαρχηγούς, στρατηγούς και μυστικούς πράκτορες: κανείς δεν μπορεί να πάει να δαγκώσει το χέρι που τον ταΐζει ή όταν σηκώνεις το χέρι σου κατά του τσάρου, αυτό θεωρείται προδοσία και η προδοσία τιμωρείται με θάνατο.
Σε δεύτερο πλάνο υπάρχει και ένα άλλο, κρυφό μήνυμα: είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή η διαπιστωμένη αφοσίωση στον ηγεμόνα. Δεν συγχωρείται η παραμικρή απόκλιση, αμφισβήτηση ή άρνηση. Σε αυτή την περίπτωση ο εν αμαρτίαις περιπεσών έχει να αντιμετωπίσει ένα μοναδικό δίλημμα: ή μία σφαίρα στο σβέρκο από τους εκτελεστές της Ρωσικής Στρατιωτικής Κατασκοπίας ή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Μονά ζυγά χαμένος.
Αν γυρίσουμε λίγο πίσω, στις μέρες της ανταρσίας του Πριγκόζιν, θα δούμε πως στην πρώτη επίσημη δήλωσή του, ο Πούτιν χρησιμοποίησε την λέξη «προδότης», πράγμα που σήμαινε πως η τιμωρία θα ήταν αναπόφευκτη. Το σύστημα εξουσίας στην Ρωσίας, στηρίζεται σε άτυπες αρχές, έννοιες και πρακτικές και όχι σε παγιωμένους θεσμούς.
Μία ανταρσία ενέχει τον κίνδυνο το σύστημα εξουσίας να μετατραπεί σε ένα ακυβέρνητο χάος. Ακολούθησε μια περίοδος λίγων ημερών με την επαμφοτερίζουσα στάση τόσο της Ανακριτικής Επιτροπής υπό τον Αλεξάντρ Μπαστρίσκιν, ο οποίος το πρωί ασκούσε ποινική δίωξη και το βράδυ την ανακαλούσε, όσο και των μυστικών υπηρεσιών, κυρίως της FSB και της GRU, οι οποίες τηρούσαν σιγή ιχθύος και ασυρμάτου. Στη συνέχεια, ο βασικός κορμός των αντρών της Βάγκνερ μετακόμισε στην Λευκορωσία, ο Πριγκόζιν εμφανίστηκε στη σύνοδο κορυφής «Ρωσίας - Αφρικής», όπου φωτογραφήθηκε.
Όλα αυτά εξέπεμπαν ένα θολό μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση, πολλοί άρχισαν να μιλούν για έλλειψη βούλησης της ηγεσίας, αδυναμία επιβολής και την ανάγκη μεγάλων και ριζικών αλλαγών.
Ωστόσο, η πτώση του αεροπλάνου του Πριγκόζιν, επανέφερε στην επιφάνεια την παλιά, καλά, δοκιμασμένη αρχή του μαφιόζικου συστήματος εξουσίας στην Ρωσία: τους δικούς μας τα πάντα, στους εχθρούς ό,τι πει ο νόμος». Η ερμηνεία αυτής της φράσης, φυσικά, γινόταν με τον πιο διασταλτικό τρόπο.
Για να είμαστε, όμως, δίκαιοι, ο Πριγκόζιν δεν διέπραξε το θανάσιμο αμάρτημα της προδοσίας, ακόμη και με την κλασσική ερμηνεία αυτής της λέξης. Δεν πέρασε με το μέρος του εχθρού, δηλαδή δεν έθεσε τις υπηρεσίες του στον γεωπολιτικό αντίπαλο του Κρεμλίνου.
Ο Πριγκόζιν δεν ανήκε στην κατηγορία των ανθρώπων, τους οποίους έχει καταδικάσει σε θάνατο το σύστημα Πούτιν είτε γιατί εγκατέλειψαν το πολιτικό σύστημα της Ρωσίας και κατέφυγαν στη Δύση, είτε γιατί ήταν ηγετικές μορφές της αντιπολίτευσης, η οποία, φυσικά, στο μυαλό των στελεχών του κρατικού ρωσικού μηχανισμού, δουλεύει κατά παραγγελία των δυτικών κυβερνήσεων είτε είναι η Ουκρανία, η οποία πρόδωσε την Μόσχα για τη Δύση.
Ο Πριγκόζιν δεν πέρασε με το μέρος του εχθρού, εκείνο που προσπάθησε να κάνει είναι να ασκήσει πίεση στο σύστημα εκ των έσω, μα προκάλεσε διχασμός και ανταρσία, ωφελώντας αντικειμενικά τον εχθρό. Έτσι, έγινε προδότης. Η τιμωρία του ήταν αναπόφευκτη, απλά χρειαζόταν λίγος χρόνος τόσο για να αποφασιστεί το είδος και ο χρόνος εκτέλεσής της, όσο και για ρυθμιστούν διάφορες μεταβατικές καταστάσεις σε σχέση με τους 20.000 άντρες της Βάγκνερ. Προφανώς ότι έγιναν όλες οι διευθετήσεις, η παρουσία του πλέον ήταν άχρηστη και εκεί τελείωσε η άμμος της κλεψύδρας της ζωής του.
Κανένας αυταρχικός ηγέτης δεν διακινδυνεύει μεγάλες αλλαγές στο στράτευμα, ιδιαίτερα εν καιρώ πολέμου. Έτσι, εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται πως η τιμωρία του πατριώτη - στασιαστή ήταν ο θάνατος, μόνο που αυτός έπρεπε να έλθει την κατάλληλη στιγμή. Αρχικά, έκλεισαν την Media Holding εταιρεία του Πριγκόζιν, στη συνέχεια, ένα μέρος των αντρών της Βάγκνερ μετακόμισε στην Λευκορωσία, μα το μεγαλύτερο μέρος μεταφέρθηκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Άμυνας. Λίγες ώρες πριν τον θάνατό του, ο Πριγκόζιν εμφανίστηκε σε ένα βίντεο, κάπου από την Αφρική, αφήνοντας να εννοηθεί πως εκεί θα εξέτιε την ποινή του, αναλαμβάνοντας μία νέα αποστολή.
Κλασσική μαφιόζικη μέθοδος. Ο αμαρτωλός συγχωρείται από τον ηγεμόνα, υποβαθμίζεται στην ιεραρχία, του ανατίθεται νέα αποστολή και ίσως, αποκτά και πάλι μια οικειότητα με το μεγάλο αφεντικό. Ακολουθεί η τελετουργική εκτέλεση, έτσι όπως την είδαμε στις ταινίες «Ο Νονός».
Ιστορικά ανάλογα, μπορούμε να συναντήσουμε κατά τη διάρκεια των σταλινικών εκκαθαρίσεων, όταν πρωτοκλασσάτα στελέχη του κόμματος έπεφταν σε δυσμένεια, στη συνέχεια υποβαθμίζονταν ιεραρχικά και στο τέλος ακολουθούσε η δημόσια δίκη με τις ομολογίες τους για διάφορα επινοημένα από την εισαγγελία εγκλήματα. Η εκτέλεσή τους ήταν απλά η κάθαρση της τραγωδίας.
Ένα από τα λάθη του Πριγκόζιν, ήταν το βίντεο με το οποίο καλούσε τους απλούς πολίτες να συνταχθούν με το μέρος του. Παρά το γεγονός πως η ανταρσία του κράτησε περίπου 20 ώρες, η συμμετοχή πολιτών σε εκδηλώσεις συμπαράστασης, ιδίως στο Ροστόφ, θορύβησε το Κρεμλίνο κι ανάγκαζε τον ίδιο τον Πούτιν να βγει στους δρόμους, εγκαταλείποντας την απομόνωσή τους, προκειμένου να αντιστρέψει την κακή εικόνα.
Η «πατριωτική αντιπολίτευση»
Ο θάνατος, όμως, του Πριγκόζιν, μπορεί να δημιουργήσει εξίσου προβλήματα με την ατιμωρησία του. Ο Πριγκόζιν, ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες της Ρωσίας τον καιρό του πολέμου. Ήδη, η πλειονότητα εκείνων που στηρίζουν ενεργά τον πόλεμο, αλλά ανήκουν στην αντίπερα όχθη από την ελίτ που κυβερνάει, τον θρηνούν και παράλληλα, δεν διστάζουν να πουν πως εκτελέστηκε με άνωθεν εντολή.
Αυτό εύκολα μπορεί να το διαπιστώσει κανείς, γιατί είναι η πρώτη φορά που δολοφονείται κάποιος εντός της Ρωσίας και η επίσημη, προπαγανδιστική μηχανή δεν αναφέρει ούτε τις ουκρανικές, ούτε τις δυτικές μυστικές υπηρεσίες, όπως έκανε για παράδειγμα με τη δολοφονία της κόρης του Αλεξάντρ Ντούγκιν. Βέβαια, αν επισήμως ισχυριζόταν κάποιος πως φταίνε αυτές οι μυστικές υπηρεσίες, θα ήταν σαν να παραδεχόταν πως είναι παντοδύναμες, πράγμα που θα προκαλούσε ακόμη μεγαλύτερη ρωγμή στην δημόσια εικόνα του καθεστώτος.
Ο διχασμός που προκάλεσε ο Πριγκόζιν στο «πατριωτικό μέτωπο», το οποίο τάσσεται υπέρ του πολέμου μέχρις εσχάτων στην Ουκρανία, βαθαίνει ακόμη περισσότερο, αν λάβουμε υπόψη μας, αφενός την δυσμένεια στην οποία έχει πέσει ο στρατηγός Σουροβίκιν, ο οποίος απαλλάχτηκε των καθηκόντων του ως επικεφαλής των Αεροπορικών - Διαστημικών Δυνάμεων, αλλά και η προφυλάκιση του καταζητούμενου από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, Ίγκορ Γκίρκιν. Δεν θα ήταν άστοχος, ο ισχυρισμός πως το μήνυμα που εκπέμπεται είναι πολύ ξεκάθαρο και ισχυρό: κανείς δεν μπορεί να πάει αντίθετα στην πολιτική που χαράσσεται στο Κρεμλίνο.
Από τη στιγμή που στην Ρωσία, μέσω απηνών διώξεων δεν υπάρχει πια δημοκρατική και αντιπολεμική αντιπολίτευση, βασικός εχθρός του πολέμου στην Ρωσία είναι οι «άχρωμοι γραφειοκράτες» του κρατικού μηχανισμού, οι οποίοι συνεχίζουν να ζουν σαν να μην συμβαίνει τίποτα και οι μαχητικοί μιλιταριστές που κηρύττουν τον ολοκληρωτικό πόλεμο. Τα δύο αυτά στρατόπεδα το μόνο που κάνουν είναι να υποδεικνύουν το ένα το άλλο ως βασικό εχθρό του συστήματος εξουσίας.
Έτσι, η ανταρσία του Πριγκόζιν, έδωσε την ευκαιρία στον Πούτιν, να ορίσει ποιος είναι ο χειρότερος εχθρός του στην παρούσα φάση του πολέμου. Επέλεξε την λεγόμενη «πατριωτική αντιπολίτευση», η οποία τον στηρίζει μεν στα λόγια, μα μονίμως μεμψιμοιρεί για τις αποτυχίες στα μέτωπα του πολέμου, τα λάθη της ηγεσίας σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής και, το κυριότερο, κατάφερε να αποκτήσει δημοφιλία μεταξύ των απλών πολιτών.
Γαλουχημένος στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, ο Πούτιν δεν δίστασε να ξεπεράσει το ηθικό όριο και να διατάξει διώξεις εναντίον των δικών του ανθρώπων, οι οποίοι στηρίζονται από την «πατριωτική αντιπολίτευση». Αν δεν το έκανε, θα προκαλούσε αμηχανία σε αυτή την πλειοψηφική τάση της ρωσικής κοινωνίας, η οποία θα αναρωτιόταν «αν ο Πούτιν είναι, όντως ο Πούτιν» που γνώριζαν.
Βέβαια, στην ρωσική ιστορία, έχουμε πολλά παραδείγματα, όταν θεωρούνταν εύκολο να διώξεις τους εχθρούς, μα γενναιότητα οι διώξεις κατά των δικών σου ανθρώπων. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα, ήταν ο Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος σχεδίασε και υλοποίηση την Μεγάλη Τρομοκρατία 1936 - 1938, εξοντώνοντας, κατά κύριο λόγο τη γενιά με την οποία ανέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία το κόμμα των Μπολσεβίκων.
Η περίοδος των Ταραχών
Πολλοί διατυπώνουν την άποψη / ευχή, πως ένας πιθανός θάνατος ή αποστρατεία του Πούτιν, θα οδηγήσει την Ρωσία σε μια «περίοδο Ταραχών» (1598 - 1613) , ανάλογη με εκείνη που ακολούθησε το θάνατο του Ιβάν Δ’ του Τρομερού (1584), όταν οι Βογιάροι της εποχής, διεκδικούσαν ο καθένας για λογαριασμό του το θρόνο της Ηγεμονίας της Μοσχοβίας και κατ’ επέκταση του νεοσύστατου ρωσικού, συγκεντρωτικού κράτους.
Είναι πολύ πιθανός ένας πόλεμος μεταξύ των διαφόρων φατριών της σημερινής ρωσικής ελίτ. Παραμένει, ωστόσο, άγνωστος, ο βαθμός επιρροής στη λήψη των αποφάσεων, τόσο των μυστικών υπηρεσιών με επικεφαλής τον πανίσχυρο γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας Νικολάι Πάτρουσεφ, όσο και του στρατιωτικού - βιομηχανικού συμπλέγματος, το οποίο προς το παρόν εκπροσωπούν ο υπουργός Άμυνας Σοϊγκού και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, Βαλέρι Γκεράσιμοφ.
Υποψίες για τις μελλοντικές εξελίξεις, ίσως μας δώσουν οι μεταθέσεις και οι αποστρατείες τόσο από το στράτευμα, όσο και από τις μυστικές υπηρεσίες, μα αυτό είναι ένα ζήτημα, για το οποίο πληροφορίες θα έχουμε στο μέλλον.
