Με την "Turkey Human Rights Promotion Act of 2021", τρεις Δημοκρατικοί γερουσιαστές εισηγήθηκαν την εφαρμογή της νομοθεσίας περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την Τουρκία, υπογραμμίζοντας πως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016, η κυβέρνηση της Τουρκίας έχει περιορίσει τις ελευθερίες της έκφρασης και της ειρηνικής συνύπαρξης.
Ουσιαστικά, αναλύουν πως η Άγκυρα καταπατά στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και προτείνουν συγκεκριμένες κυρώσεις απέναντι της. Το προσχέδιο νόμου που εισήχθη στην Αμερικανική Γερουσία και προβλέπει κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας είχε προταθεί από Δημοκρατικούς και το 2017 και το 2019, χωρίς να γίνει δεκτό τελικά. Τότε η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων δεν είχε επιτρέψει την ψήφιση.
Όμως, τώρα, έστω κι οριακά, η πλειοψηφία ελέγχεται από τους Δημοκρατικούς και ο Πρόεδρος είναι εκ της σαρκός των Δημοκρατικών. Οι Δημοκρατικοί γερουσιαστές ωστόσο προσβλέπουν σε ευρύτερη στήριξη. Άλλωστε η καμπάνια τους για μία απάντηση στον αυταρχικό κατήφορο της Τουρκίας θέλει να αξιοποιήσει την πίεση από τους πολίτες προς τους Ρεπουμπλικάνους, ώστε να δώσουν τη συναίνεση τους. Ο γνωστός Τούρκος μπασκετμπολίστας του NBA, Ενές Καντέρ είναι από τους πρώτους που έχουν ενταχθεί στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης των Αμερικανών.
Το ζήτημα είναι τι σκοπεύει να πράξει ο Τζο Μπάιντεν. Στην πορεία του προς τον Λευκό Οίκο, είχε αποκαλέσει «δικτάτορα» τον Ταγίπ Ερντογάν, ώστε να καταδείξει την αντίθεση του στις αυταρχικές πρακτικές του Τούρκου Προέδρου. Το 2020 άλλωστε ο Ταγίπ Ερντογάν είχε υπερβεί τα εσκαμμένα με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και τις επιθετικές ενέργειες του απέναντι στην Κύπρο. Ενδεχομένως, ο Ταγίπ Ερντογάν να πίστευε πως ο νέος Αμερικάνος πρόεδρος θα ξεχνούσε τις προεκλογικές του εξαγγελίες για αυστηρή αντιμετώπιση της τουρκικής συμπεριφοράς, αν εκλεγόταν.
Ωστόσο, η νέα διοίκηση των Ηνωμένων Πολιτειών δείχνει προσηλωμένη στην εξωτερική πολιτική αρχών, ενώ η στελέχωση της αποτελείται από υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ξεκάθαρη αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Αμερικάνο Πρόεδρο έχει δώσει ένα σαφές στίγμα πως τα πράγματα για την Τουρκία έχουν αλλάξει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εν τω μεταξύ η Τουρκία συνεχίζει τον ολισθηρό δρόμο των ποινικών διώξεων εναντίον των πολιτικών αντιπάλων της. Σήμερα κιόλας ξεκίνησε ποινική έρευνα κατά του Δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, μεγάλο νικητή απέναντι στην απόπειρα του Ερντογάν να κυριαρχήσει στην Πόλη, για προσβολή συμβόλων του κράτους, επειδή επισκέφθηκε το 2020 τον τάφο του Μωάμεθ Β' με τα χέρια πίσω από την πλάτη. Η προοπτική της ολικής απαγόρευσης του κουρδικού κόμματος HDP, που δρομολογείται στην Τουρκία, είναι όμως μία εξέλιξη που ίσως αποδειχθεί σημείο καμπής για τη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το ζήτημα αγγίζει και τις διεθνείς υποχρεώσεις που αθετεί η Τουρκία, όπως αναφέρεται στο σχέδιο νόμου. Σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστήριού Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τη βουλευτή του κουρδικού κόμματος HDP, κα Φιλίζ Κερεστέτσιογλου, όπου κι αναφέρθηκε κι ο ηγέτης του κόμματος, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, η κυβέρνηση της Τουρκίας καταπιέζει τους αντιπάλους της, περιορίζοντας την πολιτική έκφραση. Οι βουλευτές του HDP αναγνωρίζονται διεθνώς ως πολιτικοί κρατούμενοι.
Όταν φτάσει στην ολομέλεια και ψηφιστεί, η πρόταση νόμου των γερουσιαστών θα εξουσιοδοτήσει την αμερικανική διοίκηση να βοηθήσει οργανώσεις στην Τουρκία με σκοπό την απελευθέρωση κρατουμένων συνείδησης και πολιτικών κρατουμένων. Πέρα από τις κυρώσεις βέβαια, οι γερουσιαστές προσπαθούν να υιοθετηθεί μία πιο αυστηρή προσέγγιση στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, αντιστρέφοντας τη μέχρι σήμερα προσέγγιση.
Όλα τα προηγούμενα χρόνια, η Τουρκία επέδειξε αρκετές επιτυχίες στην Ουάσιγκτον με την άσκηση πίεσης για την επίτευξη των σκοπών της. Πέρα από τα ζητήματα στο εσωτερικό, αρκεί να συλλογιστεί κανείς και την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων πέρα από τα αναγνωρισμένα σύνορα, με την ανοχή των Ηνωμένων Πολιτειών στην εισβολή και κατοχή συριακού εδάφους από τουρκικά στρατεύματα ή την καταστρατήγηση του εμπάργκο όπλων και την εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη.
Σήμερα, η κατάσταση είναι διαφορετική όμως. Τα τουρκικά ερείσματα που είχαν χτιστεί με διπλωμάτες, αλλά και γύρω από την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών παρουσιάζουν ρωγμές. Χαρακτηριστική είναι η σημερινή δήλωση του Αμερικάνου Υπουργού Εξωτερικού Τόνι Μπλίνκεν στη σύνοδο των G7 στο Λονδίνο για την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από τη Λιβύη, γεγονός που δεν περνά απαρατήρητο από την Άγκυρα. Είναι ένα ακόμα σημάδι της επιρροής της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον που φθίνει.
