Μπορεί ο κ. Τσίπρας να επιμένει πως χάρη στη Συμφωνία των Πρεσπών μπήκε τέλος στους εθνικισμούς στα Βαλκάνια, ωστόσο το νέο πρόβλημα που έχει προκύψει στα Σκόπια έχει καθαρά εθνοτικά χαρακτηριστικά. Αν και τα κόμματα είχαν συμφωνήσει στις νέες ταυτότητες να αναγράφεται η εθνική καταγωγή, η ΕΕ ξεκαθάρισε πως κάτι τέτοιο δεν είναι αποδεκτό.
Ο Ζόραν Ζάεφ είχε αποδεχθεί την αναγραφή, σε μια ακόμη προσπάθεια να ικανοποιήσει τα αλβανικά κόμματα τα οποία στηρίζουν την κυβέρνηση, πλην όμως ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας της ΕΕ Ντέιβιντ Γκηρ υπενθύμισε ότι στα επίσημα έγγραφα δεν επιτρέπονται αναφορές δια των οποίων αποκαλύπτονται προσωπικά δεδομένα.
Προς το παρόν, τα θέματα αυτά ρυθμίζονται από το εθνικό δίκαιο των κρατών-μελών, ωστόσο από τον προσεχή Αύγουστο όσες χώρες έχουν τέτοιες ρυθμίσεις θα υποχρεωθούν να τις απαρνηθούν.
Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για χώρες όπως η γειτονική, που φιλοδοξούν να ενταχθούν στην ευρωπαϊκή οικογένεια, καθώς τέτοιες συμπεριφορές θα τύχουν αξιολόγησης κατά την ενταξιακή διαδικασία.
Στα Σκόπια, η κυβέρνηση έχει καταθέσει νομοσχέδιο για την αναγραφή στις ταυτότητες της εθνικής καταγωγής των πολιτών της, ενώ έχει ήδη ψηφιστεί ο νόμος για την απογραφή – δύο ζητήματα που αποτελούν αγκάθια και συνδέονται μεταξύ τους.
Πάντως, ο Ζόραν Ζάεφ ήδη έχει αρχίσει να ανακρούει πρύμναν, ενώ ο προερχόμενος από το κόμμα του πρόεδρος Στέβο Πενταρόφσκι είχε ήδη εκφράσει τη διαφωνία του και μάλιστα δημόσια. Υπογραμμίζοντας πάντως πως αν το νομοσχέδιο για τις ταυτότητες ψηφιστεί, ο ίδιος θα το κύρωνε χωρίς αναπομπή στο κοινοβούλιο.
Όλα τα κόμματα όμως, πλην του αριστερού «Λέβιτσα», είχαν διαφωνήσει – το καθένα για τους δικούς του λόγους. Οι Αλβανοί θέλουν να διαφοροποιηθούν και να υπερτονίζουν την εθνική τους καταγωγή, ενώ το VMRO μέσω της διαφοροποίησης επιδιώκει να υπογραμμίσει την «μακεδονικότητα» των οπαδών του.
Το νομοσχέδιο δεν στάθηκε δυνατόν να συζητηθεί, καθώς το «Λέβιτσα» είχε καταθέσει 1.200 τροπολογίες.
Η φωτιά που σιγοκαίει
Με δεδομένο ότι η –κατά δήλωση– αναγραφή της εθνικής καταγωγής είναι βέβαιο ότι θα αναζωπύρωνε τα παλιά πάθη, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι τέτοιες απαιτήσεις αποδεικνύουν πως η φωτιά του εμφυλίου εξακολουθεί να σιγοκαίει.
Τώρα, ο Ζόραν Ζάεφ προσπαθεί να πείσει ότι στις ταυτότητες πρέπει να αναγράφεται «πολίτης της Βόρειας Μακεδονίας» και παρέλκει οτιδήποτε άλλο, καθώς, όπως επαναλαμβάνει, το θέμα της «μακεδονικής» ταυτότητας και της «μακεδονικής» γλώσσας έχει διασφαλιστεί από την Συμφωνία των Πρεσπών.
Δημοσίως ο Ζάεφ άλλοτε υποστηρίζει πως με τη Συμφωνία των Πρεσπών έγινε αποδεκτή εθνική ταυτότητα και άλλοτε πως ο όρος «μακεδονικός» συνδέεται με κρατική ταυτότητα.
Αυτό φαίνεται ότι προκαλεί και τις νέες εσωτερικές διαφωνίες, καθώς οι Αλβανοί δέχθηκαν την γενίκευση του όρου «μακεδονικός», προκειμένου να λυθεί το θέμα με την ΕΕ, πλην όμως ήταν βέβαιο ότι θα απαιτούσαν ρυθμίσεις που θα υπονόμευαν αυτήν την διευθέτηση.
Σύμφωνα με πρόσφατη ραδιοφωνική συνέντευξη του αρχηγού του VMRO Κρίστιαν Μίτσκοσκι, το SDSM, το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του Ζάεφ, είχε υποσχεθεί στο αλβανικό κόμμα BESA, που διαθέτει πέντε έδρες στη Βουλή και στηρίζει την κυβέρνηση (μαζί με το μεγάλο αλβανικό κόμμα, το DUI), ότι στις ταυτότητες θα αναγραφόταν η εθνική καταγωγή, σύμφωνα με την επιθυμία κάθε πολίτη.
Αυτό προφανώς θα δημιουργούσε και άλλα προβλήματα, καθώς, από την άλλη πλευρά, στις ταυτότητες θα αναγραφόταν και «μακεδονική» εθνική καταγωγή. Στη συνέντευξή του ο Μίτσκοσκι ήταν σαφής: Το κόμμα του επιθυμεί την καταγραφή των «Μακεδόνων» και ζητά αναβολή της εφαρμογής χρήσης της ονομασίας «Βόρεια Μακεδονία».
Ο Μίτσκοσκι κατηγορεί τώρα τον Ζόραν Ζάεφ πως το μικρό κόμμα «Λέβιτσα» προσπαθεί να τον διευκολύνει, παρακωλύοντας με τις τροπολογίες την ψήφιση του νομοσχεδίου.
Υπενθυμίζει επίσης το VMRO πως ο κ. Ζάεφ έχει επανειλημμένα αναφερθεί σε πολλές εθνότητες –ανάμεσά τους και τουρκική, βοσνιακή, ρομά κλπ.– θέλοντας έτσι να αποδείξει πως έχει υποκύψει στις αλβανικές πιέσεις.
Αλλαγή ταυτότητας λόγω… διορισμών!
Και δεν είναι μόνο αυτές οι πιέσεις. Τον περασμένο Οκτώβριο ο πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αρτάν Γκρούμπι, αναφέρθηκε σε μια συμφωνία μεταξύ των δύο βασικών κυβερνητικών εταίρων, του SDSM και του DUI. Όπως είπε, η συμφωνία περιλαμβάνει προσφορά επιχορηγήσεων σε ιδιωτικές εταιρίες, προκειμένου να προσλαμβάνουν υπαλλήλους από διαφορετικές εθνότητες.
Το γεγονός είχε προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις έναν μήνα νωρίτερα όταν ο Γκρούμπι είχε πρωτοπαρουσιάσει την «ιδέα» του, καθώς θεωρήθηκε ότι μια τέτοια πρόνοια σκοπό είχε να ευνοήσει τους Αλβανούς.
Έτσι, διόρθωσε την ιδέα του, λέγοντας ότι οι επιχορηγήσεις θα φορούσαν όλες τις εθνότητες, κάτι που έχει κατ’ αρχήν συμφωνηθεί μεταξύ των κομμάτων, χωρίς ακόμη να εξειδικευτεί. Το μέτρο θα αφορούσε ειδικά τις εταιρίες όπου μέτοχος είναι το κράτος και όπως είπε ο Γκρούμπι θα εφαρμοζόταν και σε πόλεις όπου κυριαρχούν οι Αλβανοί και υπάρχουν άλλες μειονότητες.
Το ζήτημα συνδέθηκε και με μια «εθνοτική επιδημία», καθώς παρουσιάστηκαν περιπτώσεις πολιτών μελών του SDSM που δήλωναν αλβανικής καταγωγής για να διορίζονται στο Δημόσιο.
Το γεγονός αποκαλύφθηκε μέσω της επιθεώρησης της υπηρεσίας που επιβλέπει τον αγροτικό τομέα, όπου διαπιστώθηκε ότι ως Αλβανοί εγγράφονταν πολίτες σλαβομακεδονικής ή βλαχικής προέλευσης, όπως προέκυπτε από τα ονόματά τους.
Και όλα αυτά επειδή με βάση την Συμφωνία της Αχρίδας του 2001 και τις συνταγματικές αλλαγές που ακολούθησαν, η δημόσια διοίκηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη της την εθνοτική προέλευση των υπό πρόσληψη υπαλλήλων.
Ένας από αυτούς που αποκαλύφθηκε πως δήλωσε Αλβανός για να προσληφθεί ήταν ο Γιάνε Τράικοφ, επικεφαλής της οργάνωσης του SDSM στο Νεγκοτίνο. Ένας άλλος, με το επίθετο Γκογκόλ, όνομα που παραπέμπει στην βλαχική προέλευση, ήταν δραστήριο στέλεχος του SDSM κατά την «Πολύχρωμη Επανάσταση» του 2015.
Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα όσον αφορά στην ενίσχυση των εθνοτικών διεκδικήσεων στη γειτονική χώρα και του διαμοιρασμού αξιωμάτων και διοικήσεων μεταξύ των εταίρων είναι οι Σιδηρόδρομοι, η διοίκηση των οποίων έχει ανατεθεί στους Αλβανούς. Επικεφαλής του οργανισμού έχει τοποθετηθεί ο Αλβανός Φεστίμ Χαλίλι, ενώ Αλβανός είναι και ο προερχόμενος από το DUI υφυπουργός Μεταφορών, Μπεκίμ Ρετζέπι. Τώρα, προτεραιότητα δίνεται στον λεγόμενο Διάδρομο 8 που θα συνδέει τα Σκόπια με την Αλβανία.
Μέσα σ’ όλα έχει προκύψει και το θέμα της απογραφής. Στις 25 Ιανουαρίου, με το κοινοβούλιο να έχει ανάψει το πράσινο φως, ο πρόεδρος Πενταρόφσκι υπέγραψε το διάταγμα προκειμένου να διεξαχθεί απογραφή πληθυσμού, νοικοκυριών και κατοικιών το 2021.
Η απογραφή αναζωπυρώνει τα πάθη
Το κοινοβούλιο αποφάσισε με 62 ψήφους υπέρ –αντικατοπτρίζει την πλειοψηφία στη Βουλή των 120 μελών– με το VMRO να απέχει από την ψηφοφορία και να δηλώνει ότι δεν θα αποδεχθεί τα αποτελέσματα της απογραφής, που πρόκειται να διεξαχθεί από την 1η ως την 21η Απριλίου.
Το VMRO κατηγορεί τον κυβερνητικό συνασπισμό ότι αποσκοπεί να αλλοιώσει δημογραφικά τη χώρα, ενώ υποστηρίζει πως η διαδικασία θα αποτελέσει κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Ήδη, στελέχη του κόμματος καλούν τον κόσμο να μην δέχονται τους απογραφείς στα σπίτια τους λόγω του κινδύνου μετάδοσης του κορονοϊού.
Από την πλευρά του, το SDSM κατηγορεί το VMRO ότι επιδιώκει την πολιτικοποίηση της διαδικασίας. Η οποία, όμως, είναι πολιτικοποιημένη εδώ και είκοσι χρόνια, δηλαδή μετά τον εμφύλιο.
Η τελευταία απογραφή πραγματοποιήθηκε το 2002, ενώ το 2011 η διαδικασία σταμάτησε λόγω των σοβαρών διαφωνιών μεταξύ των Σλάβων και των Αλβανών που μετείχαν στην επιτροπή η οποία είχε την ευθύνη της διαδικασίας.
Βάσει της απογραφής του 2002, ο πληθυσμός ανερχόταν σε 2.020.000 πολίτες. Τότε, το 64,18% είχαν δηλώσει «Μακεδόνες», το 25,17% Αλβανοί, το 3,85% Τούρκοι, το 2,66% Ρομά, το 1,8% Σέρβοι, το 0,85% Βόσνιοι, το 0,5% Βλάχοι, ενώ 1% ήταν τα μέλη άλλων εθνοτήτων.
Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, με τον τρόπο που διαμοιράζεται η εξουσία στα Σκόπια, όλοι φοβούνται μήπως τα ποσοστά έχουν αλλάξει, καθώς οποιαδήποτε αλλαγή θα οδηγήσει σε νέες εθνοτικές αντιδράσεις και διεκδικήσεις.
Με λίγα λόγια, ο εθνικισμός είναι παρών και δείχνει τα δόντια του…
