Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης που είχα, στις καλοκαιρινές διακοπές μου, με φίλους και συναδέλφους από τον χώρο, μου τέθηκε το ερώτημα εάν πιστεύω πως η Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ, ή την Δύση γενικότερα, σε ανάπτυξη τεχνολογίας και καινοτομιών. Η απάντηση μου ήτανε κατηγορηματικά όχι.
Όχι, μέχρι να αλλάξει την πολιτική της και οικονομική της δομή. Στο πλαίσιο της απάντησης μου ανέπτυξα τα επιχειρήματα σχετικά με αυτή την εικόνα που έχω σχηματίσει, κάτι το οποίο θα επιχειρήσω να κάνω και σε αυτό το άρθρο.
Πριν περίπου 10 χρόνια είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ ως τεχνικός σύμβουλος ανώτατα στελέχη μεγάλης Ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας. Το αντικείμενο των υπηρεσιών ήταν η επόμενη γενιά αυτοματισμός, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και cybersecurity. Στα πλαίσια της συνεργασίας αυτής επισκέφτηκα τα περισσότερα εργοστάσια παραγωγής αυτοκινήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, Ευρώπη και βέβαια Κίνα.
Για τα επόμενα δύο χρόνια υλοποιήσαμε τεχνολογικές λύσεις οι οποίες θεωρήθηκαν πρωτοποριακές, πλήρως αυτοματοποιημένες και καθιστούν την συγκεκριμένη εταιρεία ως μία από τις κορυφαίες σε ποιότητα βιομηχανία αυτοκινήτων.
Αν και συζητήθηκαν πολλά γύρω από την τεχνολογία θα σταθώ σε δύο πολύ συγκεκριμένα θέματα.
Το πρώτο είναι η ανάπτυξη μελλοντικής τεχνολογίας και καινοτομιών. “Σπύρο,” μου είπε ανώτατο στέλεχος, “δεν με ενδιαφέρει εάν οι Κινέζοι πάρουν την πιο πρόσφατη σειρά αυτοκινήτων μου, την αντιγράψουν, και την βγάλουν σε δίκη τους έκδοση. Το ξέρουμε ότι το κάνουν. Το αναμένουμε ότι θα το κάνουν. Αυτό που θέλουμε να προστατέψουμε είναι την ανάπτυξη τεχνολογίας που κάνουμε για τα αυτοκίνητα που θα παράγουμε τα επόμενα 25 χρόνια. Σχεδιάζουμε σήμερα τις επόμενες 3-4 γενιές αυτοκινήτων. Αυτό είναι που θέλουν αυτοί να μου κλέψουν κι εγώ να προστατέψω.” Με απλά λόγια, λοιπόν, δεν απασχολεί μία εταιρεία αν θα της αντιγράψουν την τεχνολογία σήμερα, αλλά να προστατέψουν την καινοτομία και την τεχνολογία του μέλλοντος. Αυτό είναι το πρώτο επτασφράγιστο μυστικό των εταιρειών που παράγουν και αναπτύσσουν τεχνολογία.
“Δεύτερον,” συνέχισε ο ίδιος, “είναι η διασφάλιση της παραγωγής μου. Έχω τη δυνατότητα να παράγω ένα αυτοκίνητο το λεπτό παγκοσμίως. (Σ.σ.: συγκεκριμένα είπε ένα VIN ανά λεπτό). Υπάρχουν Ιαπωνικές εταιρείες που παράγουν τρία αυτοκίνητα το λεπτό, και, συνολικά, όλοι μας παράγουμε τα ποιοτικότερα αυτοκίνητα, τα οποία πωλούνται σε όλο τον κόσμο. Οι Κινέζοι δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν τόσο ποιοτικό αυτοκίνητο, τόσο γρήγορα. Η γραμμή παραγωγής και τα ποιοτικά κριτήρια που χρησιμοποιούμε είναι το δεύτερο επτασφράγιστο μυστικό που θέλουμε να διασφαλίσουμε. Γι’ αυτό επενδύουμε στον αυτοματισμό, στην ψηφιοποίηση και τεχνολογικό μετασχηματισμό της εταιρεία μας, ώστε να μειώσουμε το ρίσκο του ανθρώπινου παράγοντα από την γραμμή παραγωγής μας.” Με λίγα λόγια δεν είναι μόνο το χαμηλό κόστος παραγωγής, όπου η Κίνα φημίζεται ως χώρα με χαμηλό εργατικό κόστος, αλλά είναι η ταχύτητα παραγωγής με τα αυστηρότερα κριτήρια ποιότητας. Και σε αυτόν τον κλάδο η Κίνα δεν έχει φτάσει τα δεδομένα της Δύσης.
Ας δούμε όμως και μερικά παραδείγματα, πέραν της δικής μου προσωπικής εμπειρίας.
Volvo
Η εξαγορά της Volvo από κινεζική εταιρία το 2010, που όμως δεν περιλάμβανε το κέντρο ανάπτυξης της μέχρι τότε μητρικής εταιρείας Ford, έχει αρχίσει να δείχνει έντονα προβλήματα (πηγή). Από τη μία, η Volvo θέλει να διατηρήσει το κέντρο ερευνών και ανάπτυξης εντός Σουηδίας, διατηρώντας την αρχική συμφωνία που είχε επιτευχθεί, για ανεξάρτητη λειτουργία της εταιρείας. Από την άλλη, η κινεζική εταιρία, όπου ανήκει η Volvo, θέλει να την απορροφήσει πλήρως και να μεταφέρει όλη την παραγωγή εντός Κίνας, με σκοπό να μεταφέρουν και το κέντρο ανάπτυξης. Οι επόμενοι μήνες αναμένονται με τριβές μεταξύ των δύο πλευρών, ενώ το συνδικάτο των μηχανικών Volvo απειλεί με μαζική αποχώρηση.
Εμπορικά αεροπλάνα
Η κινεζική κρατική εταιρεία για την παρασκευή εμπορικών αεροπλάνων, δημιουργήθηκε το 2008 και μέχρι σήμερα έχει σχεδιάσει και φέρεις σε παραγωγή μόλις ένα εμπορικό αεροπλάνο το οποίο φαίνεται να έχει μερική αποδοχή μόνο εντός της Κίνας. Πέραν αυτού η Παρασκευή του αεροπλάνου φαίνεται πέρασε τα 40 κύματα καθώς καθυστέρησε τουλάχιστον έξι χρόνια, ενώ ακόμα δεν έχει λάβει άδεια για πτήσεις. Επίσης, το πάγωμα των εμπορικών συνεργασιών που έγινε με την Κίνα κατά τη διάρκεια της προηγούμενης πενταετίας, έφερε ακόμα μεγαλύτερες προκλήσεις στην παραγωγή των αεροπλάνων. Πιο συγκεκριμένα τεχνολογίες από την General Electric, Honeywell, ABB και άλλες εταιρείες της Δύσης, δεν μπορούν να πουλήσουν την απαραίτητη τεχνολογία για την παραγωγή αεροπλάνων. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα σήμερα απέχει αρκετά χρόνια από την ολοκληρωμένη ανάπτυξη και παραγωγή εμπορικών αεροπλάνων τύπου Boeing ή Airbus, με χρήσης δικής της τεχνολογίας.
Ιατρική τεχνολογία
Με βάση το World Index of Healthcare Innovation, του 2021, ο πίνακας των κορυφαίων δεν περιλαμβάνει την Κίνα, ενώ στις κορυφαίες δέκα, μόλις η Ταιβάν και Σιγκαπούρη, είναι χώρες εκτός Δύσης. Τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την σύγκριση είναι ποιοτικά χαρακτηριστικά, επιλογή από ασθενείς, η επιστήμη και η τεχνολογία που χρησιμοποιείται και τέλος η εμπορική και οικονομική βιωσιμότητα της τεχνολογίας. Ακόμα ένας κλάδος που η Κίνα αδυνατεί να ακολουθήσει την Δύση σε καινοτομίες.
Αγροτεχνολογία
Θα περίμενε κανείς πως η νούμερο ένα χώρα σε αγροτική παραγωγή, η Κίνα, θα είχε αναπτύξει καινοτόμες λύσεις στον χώρο της αγροτικής τεχνολογίας. Παρόλα αυτά στις κορυφαίες εταιρείες του χώρου αυτού, δεν υπάρχει ούτε μία κινεζική εταιρία που να αναφέρεται. Και σε αυτόν τον κλάδο η Δύση έχει να παρουσιάσει τις κορυφαίες εταιρείες καινοτομιών, κυρίως προερχόμενες από Ηνωμένες Πολιτείες, Ελβετία, Γερμανία Καναδά και Ηνωμένο Βασίλειο.
Γιατί η Δύση θα είναι πάντα η κορυφαία δύναμη καινοτομιών!
Πρώτον, είναι το φιλελεύθερο οικονομικό και επιχειρηματικό πλαίσιο της Δύσης. Δηλαδή η ελευθερία που δίνεται στον καθένα να αναπτύξει μία καινοτομία, μία ιδέα, μία τεχνολογική λύση ή εξέλιξη λύσης με σκοπό τα οικονομικά οφέλη του ίδιου. Ο επόμενος Steve Jobs, ο επόμενος Henry Ford, ο επόμενος Γεώργιος Παπανικολάου, έχει τη ελευθερία να αναπτύξει μια ιδέα, μία καινοτομία και να την προσφέρει όπως ο ίδιος επιθυμεί στον κόσμο. Είτε με δημιουργία δικής του επιχείρησης, είτε μέσω μίας υπάρχουσας επιχείρησης, είτε άμεση προσφορά προς τον κόσμο, αυτό είναι κυρίως αποτέλεσμα των συστημάτων που έχουν αναπτυχθεί στον δυτικό κόσμο.
Είναι αυτό που θέλει να πετύχει ο άνθρωπος με μία καινοτόμα ιδέα είτε είναι μία μηχανικός, ένας ιατρός, μία επιστήμονας, ένας απλός αγρότης που εργάζεται στη φάρμα του, μια γυναίκα που ήθελε να βελτιώσει τη ζωή υπηρετικού προσωπικού. Το να απολαμβάνει κάποιος τα αποτελέσματα των καινοτομιών του, είτε είναι υλική αναγνώριση, είτε ηθική, είναι αυτό που κάνει τον κόσμο ανταγωνιστικό και επιδιώκει να κάνει το επόμενο μεγάλο βήμα για τον ίδιο και την ανθρωπότητα.
Αντίθετα, η δημιουργία με σκοπό την εκμετάλλευση της ιδέας από μία ανώτερη πολιτική αρχή, όπως αυτό συμβαίνει στην Κίνα, δεν λειτουργεί καταλυτικά για την δημιουργία καινοτομιών Έτσι περιορίζονται στην απλή αντιγραφή, στην κατασκοπεία (corporate espionage) και, βέβαια, στην εξαγορά εταιρειών της Δύσης, με σκοπό την απόκτηση τεχνολογικής βάσης. Ακόμα κι αν αποκτήσουν μια τέτοια εταιρεία, η περαιτέρω εξέλιξη προϊόντων και καινοτομιών γίνεται είτε με πολύ αργά βήματα, ή καθόλου.
Δεύτερον είναι η μακριά από περιορισμούς σκέψη που αναπτύσσεται στις νέες γενιές, στον χώρο εκπαίδευσης, από τις μικρές τάξεις του δημοτικού μέχρι τα πανεπιστήμια. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια καλλιεργούν το μοντέλο της ελεύθερης σκέψης, του πειραματισμού, ενώ παρέχουν πληθώρα από πληροφορίες, απεριόριστη βιβλιογραφία, και πόρους για την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων και ιδεών. Σε συνεργασία μάλιστα με κορυφαίες εταιρείες, οι οποίες χρηματοδοτούν πανεπιστημιακά και εκπαιδευτικά ερευνητικά προγράμματα, φέρνουν τεράστια αποτελέσματα σε όλους τους κλάδους.
Μαθητές και φοιτητές που τους δίνεται η δυνατότητα από νωρίς, να ασχοληθούν με ανάπτυξη τεχνολογιών και καινοτόμων λύσεων, συνήθως απορροφούνται από τις ίδιες τις εταιρείες, με πολύ καλές απολαβές, και οφέλη. Τους παρέχεται μόνιμη παραμονή στις χώρες, ενώ δεν τους εμποδίζεται η μεταπήδηση από μία εταιρεία σε άλλη, όπως συχνά συμβαίνει σε εταιρείες κυρίως της Ανατολής.
Είναι γεγονός, πως τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ποσοστό ξένων φοιτητών, κυρίως από Κίνα και Ινδία, έχει αυξηθεί κατακόρυφα σε σχέση με τους εγχώριους πολίτες. Είναι φοιτητές και μαθητές οι οποίοι δημιουργούν την επόμενη γενιά επιστημόνων και καταλαμβάνουν νέες θέσεις στις εταιρείες. Στα χρόνια που έχω γνωρίσει και συνεργαστεί με φοιτητές, έχω καταλάβει πως ο κύριος σκοπός τους είναι να παραμείνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γαλλία, Γερμανία και αλλού, χώρες με τις πιο εξελιγμένες εταιρείες όλων των κλάδων, αποφεύγοντας να γυρίσουνε στις ανελαστικές, μη ελεύθερες χώρες τους.
Η Κίνα μπορεί;
Κατά την άποψή μου, όχι με τις παρούσες συνθήκες και αδυνατώ να φανταστώ πως αυτό θα αλλάξει σύντομα. Πρώτον, ο εμπορικός πόλεμος και η διχοτόμηση Ανατολής-Δύσης, των τελευταίων χρόνων, δεν επιτρέπει την πώληση εξελιγμένης και εξειδικευμένης τεχνολογίας στην Κίνα, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολη ούτε η απλή αντιγραφή ή αυτό που ονομάζεται reverse engineering.
Δεύτερον, όσο το επιχειρηματικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της Κίνας καθορίζεται από την Γενική Γραμματεία ενός κόμματος, το οποίο είναι αυταρχικό, χωρίς ελευθερίες για τους πολίτες και επιχειρηματίες, δεν θα δοθεί ποτέ η ευκαιρία δημιουργίας εταιρειών με σκοπό την δημιουργία καινοτόμων λύσεων.
Μπορεί, λοιπόν, η Κίνα να είναι η χώρα όπου στεγάζονται εταιρείες από τη Δύση, μπορεί να έχει χαμηλό κόστος παραγωγής, μπορεί να είναι η χώρα όπου σχεδόν τα πάντα είναι… Made in China, στον χώρο των καινοτομιών και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, δεν βρίσκεται στον χάρτη.
* Ο Σπύρος Λιώλης είναι μέλος του Forbes Technology Council και Σύμβουλος Τεχνολογίας σε μεγάλα funds, που εξειδικεύονται σε επενδύσεις ψηφιακής καινοτομίας.
