Ριζική επανεξέταση χρειάζεται το μοντέλο της ενεργειακής αγοράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς το ενεργειακό σύστημα θα βασίζεται όλο και περισσότερο στις ΑΠΕ, με το μέσο κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος να βαίνει μειούμενο, όπως αναφέρει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα. Το target model της ηλεκτρικής αγοράς που έχουμε σήμερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα νέα χαρακτηριστικά που επιφέρει η αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ.
Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ), εκτός από την ανεπάρκεια του τρέχοντος μοντέλου της ηλεκτρικής αγοράς, διαπιστώνει, επίσης, ότι σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα θα είναι συνεχής η τάση μείωσης του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω της συμβολής των ΑΠΕ. Βέβαια, η ανάπτυξη των ΑΠΕ επιφέρει και μια αύξηση του κόστους για τα δίκτυα και τα αποθηκευτικά μέσα, λόγω των αναγκαίων επενδύσεων στους τομείς αυτούς. Το ανά μονάδα όμως κόστος για τα δίκτυα μειώνεται λόγω της αυξημένης διακινούμενης ενέργειας.
Όπως τονίζεται στο ΕΣΕΚ, η δομή του κόστους της ηλεκτροπαραγωγής μετατοπίζεται σταθερά από μεταβλητό κόστος σε πάγιο κόστος για τα απασχολούμενα κεφάλαια και τη συντήρηση των εξοπλισμών, ενώ το μεταβλητό κόστος τείνει προς ένα ελάχιστο ποσοστό επί του συνόλου μακροχρόνια. Συνολικά όμως, αναμένεται συνεχής τάση μείωσης του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Η ανεπάρκεια του target model
Το τρέχον target model, λοιπόν, κρίνεται ανεπαρκές να εντοπίσει και να αναδείξει με τον αποτελεσματικότερο τρόπο το πραγματικό κόστος. Δεν αντικατοπτρίζει τα κόστη μιας αγοράς που δεν θα βασίζεται στο κόστος καυσίμου αλλά στο κόστος υποδομών. Το τρέχον μοντέλο επικεντρώνεται στο σταδιακά αυξανόμενο (incremental) κόστος κάθε τεχνολογίας βάσει του μεταβλητού κόστους, κυρίως δηλαδή του κόστους καυσίμου της. Η προσέγγιση αυτή σε περιβάλλον με πολύ χαμηλά μεταβλητά κόστη καθίσταται αναποτελεσματική και πιθανότατα θα οδηγήσει σε μια ριζική επανεξέταση του μοντέλου αγοράς ηλεκτρισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Επιπλέον, επισημαίνεται, ότι η μεγαλύτερη έμφαση σε σταθερά κόστη, πέραν της μείωσης των τιμών, αναμένεται να προσδώσει και το χαρακτηριστικό της μεγαλύτερης σταθερότητας και προβλεψιμότητας στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Αποσυνδεδεμένη από το κόστος καυσίμου, που συχνά υπόκειται σε μεγάλες διακυμάνσεις και διεθνείς αναταράξεις, η τιμή του ηλεκτρισμού θα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από λιγότερο ευμετάβλητους και πιο προβλέψιμους οικονομικούς παράγοντες όπως το κόστος εξοπλισμού, η αποδοτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας αλλά και το κόστος χρήματος.
Η μετατροπή δε αυτή θα έχει ως επικουρικό αποτέλεσμα και τη, σαφώς, πιο περιορισμένη δυνατότητα για δημιουργία έκτακτων και απροσδόκητων κερδών για τους ηλεκτροπαραγωγούς με αφορμή ξαφνικές και ραγδαίες κλιμακώσεις του κόστους καυσίμου.
Εκτός, λοιπόν, από μεσο-μακροπρόθεσμη μείωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, η ενεργειακή μετάβαση επιφέρει πιο προβλέψιμη αλλά και πιο ανθεκτική αγορά.
Οι mega επενδύσεις για την ενεργειακή μετάβαση
Μεταξύ άλλων, το Εθνικό Σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα αναφέρει τις mega επενδύσεις που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προστασία του κλίματος. Ο συνολικός προϋπολογισμός τους φτάνει τα 94,1 δισ. ευρώ, τα οποία θα… οδηγήσουν σε χαμηλότερο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας μελλοντικά.
Το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων θα πραγματοποιηθεί ως το 2030 και προορίζονται για την υιοθέτηση σημαντικών αναβαθμίσεων ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς, τελικής χρήσης ύψους 65,3 δισ. €, ήτοι το 69% από το συνολικό προϋπολογισμό. Τα υπόλιπα 28.8 δισ. € θα δαπανηθούν την ίδια περίοδο για τη διάδοση των τεχνολογιών ΑΠΕ και των εναλλακτικών καυσίμων στον τομέα της ενέργειας, της επέκτασης και ενίσχυσης των δικτύων καθώς και των σταθμών αποθήκευσης.
Αναλυτικά το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ για την περίοδο 2025 – 2030 προβλέπει:
- 13.5 δισ. ευρώ σε επενδύσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών και την αναβάθμιση των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης
- 2,5 δισ. ευρώ σε επενδύσεις βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα
- 1,7 δισ. ευρώ σε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας στο βιομηχανικό τομέα
- 44 δισ. ευρώ στις μεταφορές από τα οποία τα 12,6 δις ευρώ θα δαπανηθούν για τις ανάγκες της ηλεκτροκίνησης.
- 549 εκατ. ευρώ για υποδομές φόρτισης στις οδικές μεταφορές
- 3,6 δισ. ευρώ επενδύσεις για την ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας (μπαταρίες και αντλησιοταμιευτικά)
- 9,9 δισ. ευρώ επενδύσεις σε δίκτυα ηλεκτρισμού
- 760 εκατ. ευρώ για τον τομέα εναλλακτικών και κλιματικών ουδέτερων υγρών και αέριων καυσίμων που θα περιλαμβάνουν την παραγωγή βιομεθανίου, τη πρώτη παραγωγή προηγμένων υγρών βιοκαυσίμων για τον τομέα των μεταφορών καθώς και την εγκατάσταση των πρώτων εμπορικών μονάδων παραγωγής πράσινου υδρογόνου, κυρίως για παραγωγή ανανεώσιμων συνθετικών καυσίμων στα διυλιστήρια (συνθετική κηροζίνη, συνθετική μεθανόλη)
- 1 δισ. ευρώ για τα προγράμματα δέσμευσης και αποθήκευσης ή χρήσης CO2
- 1,2 δισ. ευρώ για επενδύσεις στο τομέα αποθήκευσης CO2.
