Σχεδόν εξήντα χρόνια μετά, η αριστουργηματική μαύρη κωμωδία του Στάνλει Κιούμπρικ «Dr Strangelove – Ή πώς έμαθα να πάψω να ανησυχώ και ν’ αγαπώ τη βόμβα» έχει μια πιθανότητα να βγει προφητική – από την ανάποδη.
Στην ταινία ο ταξίαρχος της αεροπορίας Τζακ Ρίπερ (το όνομα δεν είναι τυχαίο) αποφασίζει να καθαρίσει ο ίδιος τον πλανήτη από το κομμουνιστικό μίασμα εξαπολύοντας αιφνιδιαστική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση. Όπως εξηγεί στους ανωτέρους του:
– «Με το θέλημα του Θεού, θα νικήσουμε στην ειρήνη και την ελευθερία από τον φόβο και στην αληθινή υγεία μέσα από την καθαρότητα και την ουσία των φυσικών μας υγρών. Ο Θεός να μας ευλογεί όλους».
Το διάγγελμα που απηύθυνε ο σημερινός ένοικος του Κρεμλίνου στο εγχώριο κοινό του την Τετάρτη θυμίζει ανατριχιαστικά το παραλήρημα του διαταραγμένου Αμερικανού ταξίαρχου Τζακ Ρίππερ στην ταινία του 1964:
– «Φυσικά, αυτοί (οι Δυτικοί) θα προσπαθήσουν να στοιχηματίσουν στη λεγόμενη πέμπτη φάλαγγα, τους προδότες … Και ένας είναι ο στόχος τους – η καταστροφή της Ρωσίας».
Στη συνέχεια, κάλεσε τους Ρώσους να ξεχωρίσουν «τους αληθινούς πατριώτες από τα καθάρματα και τους προδότες» και να τους φτύσουν «σαν μυγάκι» που κατά λάθος τρυπώνει στο στόμα μας.
Και επειδή δεν αφήνει τίποτα στην τύχη, ο Πούτιν μάλλον θα αναλάβει ο ίδιος να αποκαθάρει τα μιάσματα γύρω του. Άλλωστε, όπως δήλωσε, «μια τέτοια φυσική και αναγκαία αυτοκάθαρση της κοινωνίας θα έχει ως μοναδικό αποτέλεσμα να δυναμώσει τη χώρα».
Οι δηλώσεις αυτές αποτελούν ένδειξη ακραίας ανασφάλειας. Η Ρωσία έχει βιώσει τα κύματα εκκαθαρίσεων του Στάλιν, ιδίως στη δεκαετία του 1930, όταν εξόντωσε εκατοντάδες χιλιάδες συντρόφους του στο κομμουνιστικό κόμμα με βασική κατηγορία ότι είχαν μετατραπεί σε όργανα του (δυτικού) ιμπεριαλισμού.
Σήμερα ο Πούτιν έχει κατά νου όσους αμφισβητούν τη μονοκρατορία του και επιθυμούν τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Ξεκίνησε, όμως, την κάθαρση με τη σύλληψη ενός από το περιβάλλον του, τον υποδιοικητή της Ρωσικής Εθνοφρουράς.
Οι ομοιότητες με τον Στάλιν δεν σταματούν στην αυτοκάθαρση/εκκαθάριση. Η περιπέτειά του στην Ουκρανία θυμίζει από πολλές απόψεις τη σοβιετική επίθεση στη Φινλανδία. Τον Νοέμβριο του 1939, ο Στάλιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην πολύ ασθενέστερη γειτονική χώρα. Ήταν ένα πόλεμος που ουδέποτε κηρύχτηκε επίσημα. Αντίθετα, η Μόσχα ισχυρίστηκε ότι επρόκειτο για επιχείρηση με ανθρωπιστικό χαρακτήρα (οι ομοιότητες και πάλι ανατριχιαστικές).
Ωστόσο, υπάρχει και μια θεμελιώδης διαφορά στη συμπεριφορά των δύο ηγετών. Ο Στάλιν κινούνταν σχεδόν πάντα εκ του ασφαλούς. Στην περίπτωση της Φινλανδίας, γνώριζε ότι οι μόνοι που μπορούσαν να αντιδράσουν, οι Αγγλογάλλοι, ήταν μακριά και πολύ απασχολημένοι στο μέτωπο με τη Γερμανία.
Αντίθετα, ο Πούτιν αποφάσισε να ρισκάρει τη δημιουργία ενός μεγάλου αντιρωσικού συνασπισμού. Προφανώς, υπολόγιζε ότι ο στρατός του θα είχε «καθαρίσει τη δουλειά» προτού η Δύση προλάβει να αντιδράσει. Και σε αυτό έπεσε έξω: Όπως και ο Στάλιν το 1939, έτσι και ο Πούτιν αφενός υπερτίμησε τις στρατιωτικές δυνατότητες της χώρας του και, αφετέρου, υποτίμησε τη θέληση για αντίσταση του αντιπάλου.
Τώρα, όπως συνήθως συμβαίνει με όσους ασκούν ανεξέλεγκτη εξουσία, επιχειρεί να μεταβιβάσει την ευθύνη για την κακή τροπή των πραγμάτων σε «προδότες». Έτσι, εξαγγέλλει την αυτοκάθαρση της Ρωσίας από τα δυτικά μιάσματα – παραβλέποντας, βέβαια, το γεγονός ότι ο ίδιος και ο περίγυρός του έχουν φροντίσει να στείλουν ερωμένες, παιδιά και κεφάλαια στην ασφάλεια της τρισκατάρατης Δύσης.
Παρά τις ομοιότητες, θεωρώ ότι ο Πούτιν δεν είναι Στάλιν, διότι, σε αντίθεση με τον «πατερούλη», ο σημερινός ένοικος του Κρεμλίνου παίρνει ρίσκα. Και δυστυχώς, κρίνοντας από τις τελευταίες εμφανίσεις του, αρχίζει να θυμίζει επικίνδυνα τον παρανοϊκό Τζακ Ρίπερ.
* Ο Γιάννης Στεφανίδης είναι καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του Α.Π.Θ
