Το βασικότερο δομικό χαρακτηριστικό ενός σύγχρονου κοινωνικού Κράτους είναι η πραγματική διασφάλιση της άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες του, συμπεριλαμβανομένων και των πιο ευάλωτων, ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους επιλογές. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι συμπολίτες μας, που βρίσκονται σε εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες. Ένας σημαντικός αριθμός ουσιοεξαρτημένων ατόμων ζει στο δρόμο ή διαμένει σε ακατάλληλες συνθήκες, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι αυτοί να βρίσκονται σε ακραία κατάσταση προσωπικής και οικονομικής επισφάλειας. Πέραν της προφανούς υλικής αποστέρησης, οι άστεγοι ουσιοεξαρτημένοι συμπολίτες μας, αλλά και η πλειονότητα των χρηστών εν γένει, χρειάζονται ενίσχυση της πρόσβασης τους σε υπηρεσίες υγείας και σε κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς επίσης και διεξόδους κοινωνικής επανένταξης και αποδοχής.
Κομβική θέση στον άξονα της κοινωνικής πολιτικής της Κυβέρνησης, κατέχει η υποστήριξη και ενδυνάμωση των ευάλωτων αυτών πληθυσμιακών ομάδων, με το σχεδιασμό των αναγκαίων πολιτικών και την ανάπτυξη των κατάλληλων μεθόδων και εργαλείων για τη διαφύλαξη της υγείας τους και την ομαλή κοινωνική τους ενσωμάτωση.
Στην κατεύθυνση αυτή, λειτουργώντας δυνητικά και ως προστάδιο ένταξης σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα, συντελεί η καινοτόμα μέθοδος της ίδρυσης και λειτουργίας χώρων εποπτευόμενης χρήσης υπό αυστηρά προκαθορισμένες προϋποθέσεις.
Όλα ξεκίνησαν το βράδυ των Χριστουγέννων του 2018, όταν ο σημερινός Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε στην Πλατεία Βάθης με άτομα που ακολουθούν ή έχουν ολοκληρώσει πρόγραμμα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά. Στη συνάντηση τονίστηκε από τους συμμετέχοντες η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα ενός τέτοιου χώρου και ο Πρωθυπουργός δεσμεύτηκε για την υλοποίηση της πρότασης. Έτσι, με τις αναγκαίες νομοθετικές παρεμβάσεις, διαμορφώθηκε ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο για την ίδρυση και λειτουργία Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ). Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, οι ΧΕΧ λειτουργούν κατόπιν άδειας από τον Υπουργό Υγείας και μπορεί να είναι είτε σταθεροί είτε κινητοί, με στόχο τη μείωση της βλάβης των χρηστών και των αρνητικών συνεπειών που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών, υπό την εποπτεία εκπαιδευμένου προσωπικού και την τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας. Από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών προκαλείται υψηλός βαθμός διακινδύνευσης της υγείας, ακόμη και της ζωής του χρήστη, ενώ ένας τέτοιος χώρος παρέχει το μέγιστο εφικτό βαθμό ασφάλειας κατά τη χρήση και την παραμονή των ατόμων εκεί. Δεν περιορίζεται αποκλειστικά στην παροχή της δυνατότητας ασφαλούς χρήσης, αλλά συνιστά ένα πλέγμα υπηρεσιών συμβουλευτικής και κοινωνικής υποστήριξης, που με τη βούληση και συνεργασία του λήπτη, μπορεί να τον υποστηρίξουν στην απεξάρτηση, να τον απεγκλωβίσουν από την κοινωνική απομόνωση και να τον οδηγήσουν στο δρόμο της κοινωνικής επανένταξης. Ειδικότερα, μεταξύ των βασικότερων στόχων λειτουργίας των ΧΕΧ αναφέρονται ενδεικτικά οι εξής:
Η προαγωγή της ατομικής υγείας και ασφάλειας των χρηστών, η προστασία της δημόσιας υγείας, η μείωση των μεταδοτικών νόσων μεταξύ των χρηστών, η πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση για την αντιμετώπιση υπερδοσολογίας, η προώθηση της διασύνδεσης των ληπτών των υπηρεσιών με δομές υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και προγράμματα θεραπείας, και η προαγωγή της κοινωνικής ένταξης. Στο χώρο χορηγούνται μόνο τα υλικά ασφαλούς χρήσης, ενώ οι ουσίες έχουν αποκτηθεί από το άτομο πριν την είσοδο του σε αυτόν. Στόχος είναι η καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης, προκειμένου τα εκπαιδευμένα στελέχη των ΧΕΧ να αποτελέσουν την πύλη διασύνδεσης του ευάλωτου αυτού πληθυσμού με υπηρεσίες ιατρικής φροντίδας και προγράμματα αντιμετώπισης της εξάρτησης, καθώς και με δομές στέγασης και φιλοξενίας.
Τις μέρες αυτές ξεκίνησε τη λειτουργία του ο πρώτος ΧΕΧ το”Steki 46”, που στεγάζεται σε κτίριο του ΟΚΑΝΑ στo κέντρο της Αθήνας και εκτός από τη δυνατότητα ασφαλούς χρήσης παρέχει στους ωφελούμενους σίτιση και ρουχισμό. Είναι ένας ιδιαίτερα προσεγμένος χώρος, που σκοπός μας είναι ν’ αποτελέσει πρότυπο για τη δημιουργία και άλλων ανάλογων χώρων, όπου οι χρήστες δε θα αντιμετωπίζονται με προκατάληψη και επικριτική διάθεση, αλλά με κατανόηση και σεβασμό. Το “steki 46” θα ενταχθεί στο ευρύ δίκτυο των ΧΕΧ της Ευρώπης και θα διασυνδεθεί επιστημονικά μέσω του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την Παρακολούθηση των Ναρκωτικών και των ουσιοεξαρτήσεων, ώστε να υπάρχει συνεχής ανατροφοδότηση σχετικά με τα προβλήματα που ανακύπτουν και τις βέλτιστες πρακτικές που μπορούν να εφαρμοστούν.
Ο πολυδιάστατος ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, θα συμβάλλει καταλυτικά στη μείωση της βλάβης των ουσιοεξαρτημένων ατόμων, αποτελώντας παράλληλα μια ισχυρή γέφυρα προς την κοινωνική τους επανένταξη και δυνητικά τη θεραπεία τους. Επειδή για εμάς το θεμελιώδες δικαίωμα της προστασίας της υγείας έχει απόλυτη αξία, διασφαλίζουμε τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες ιατρικής φροντίδας σε όλους, χωρίς επικρίσεις, διακρίσεις, εκπτώσεις και αποκλεισμούς.
Η δημιουργία των ΧΕΧ εντάσσεται σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο συμπεριληπτικών πολιτικών που σχεδιάζουμε και υλοποιούμε για την ολιστική υποστήριξη των ουσιοεξαρτημένων ατόμων και των κοινωνικά περιθωριοποιημένων ατόμων που τελούν σε συνθήκες έλλειψης στέγης. Η πλήρης άρση του κοινωνικού αποκλεισμού θα επιτευχθεί με τη δημιουργία σταθερών και επαρκών υπηρεσιών και συνεκτικών υποστηρικτικών δικτύων που θα δώσουν το εφαλτήριο στους ευάλωτους συμπολίτες μας να ενταχθούν ενεργά, ομαλά και ισότιμα σ’ έναν κοινωνικό ιστό που είναι σχεδιασμένος για όλους, μας χωράει και μας χρειάζεται όλους.
* Ο κ. Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
