Η χαραμάδα αισιοδοξίας που άνοιξε με την ανακοίνωση της Μόσχας ότι κάποιες μονάδες του ρωσικού στρατού αποχωρούν από τη συνοριακή γραμμή με την Ουκρανία φαίνεται να έκλεισε σε λίγες ώρες. Το ερώτημα του τι εξυπηρετούσε αυτή η κίνηση έχει μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Αυτό που τελικά έχει σημασία είναι ότι όλες αυτές τις εβδομάδες της κρίσης οι δύο πλευρές δεν έχουν ακόμη βρει σημείο επαφής που θα μπορούσε να είναι η αφετηρία μιας ουσιαστικής διαπραγμάτευσης.
Οι θέσεις της Μόσχας παραμένουν μαξιμαλιστικές. Απαιτεί την άνευ όρων υποταγή του Κιέβου και την αποδοχή της Δύσης ότι ο χώρος αυτός είναι προνομιακός χώρος για τα ρωσικά συμφέροντα ασφάλειας. Τα περιθώρια το πλαίσιο αυτό να γίνει αποδεκτό είναι ελάχιστα. Δεν υπάρχει κυβέρνηση στην Ουκρανία που θα αποφάσιζε να ενταφιάσει την έστω και μια αμφίβολη ευρωατλαντική προοπτική. Μόνο ένα καθεστώς φιλορωσικό σαν και αυτά που κατέρρευσαν στο παρελθόν όταν προσπάθησαν να βάλουν την Ουκρανία σε ρωσική τροχιά θα μπορούσε να προωθήσει μια τέτοια ρύθμιση, αλλά αυτό προϋποθέτει μια Ουκρανία πολύ λιγότερο δημοκρατική απ’ ότι σήμερα.
Θα μπορούσε μια συμφωνία να οικοδομηθεί γύρω από την αναγνώριση της διευρυμένης αυτονομίας των Ντόνετσκ και Λουχάνσκ; Αν όλες οι πλευρές επιθυμούν την αποκλιμάκωση μια τέτοια συμφωνία θα ήταν ένας καλός τακτικός συμβιβασμός. Όμως, δεν θα αντιμετώπιζε το ζήτημα. Και το ζήτημα είναι η ρωσική στρατηγική επιδίωξη να αναθεωρηθεί το σημερινό status quo ασφάλειας και αυτή η επιδίωξη είναι γεωστρατηγικού χαρακτήρα.
Οι προοπτικές βιώσιμης διευθέτησης, λοιπόν, είναι μάλλον ισχνές. Η ρωσική πολιτική έχει ως βασικό χαρακτηριστικό τη χρήση βίας και την απειλή χρήσης βίας. Χωρίς αυτό, η Μόσχα δεν έχει άλλον αποτελεσματικό μοχλό διπλωματικής ή οικονομικής ή ακόμη και ενεργειακής πίεσης. Και ο χρόνος δεν δουλεύει υπέρ της. Η αναδίπλωση αν υπάρξει θα είναι προσωρινή. Η Δύση από την πλευρά της οφείλει να παρουσιάσει ένα πακέτο τέτοιο που να είναι ελκυστικό για την επαναφορά της Ρωσίας σε ένα πλαίσιο που να προωθεί τη σταθεροποίηση των προσδοκιών της Μόσχας. Αυτό το πλαίσιο δεν μπορεί να περιλαμβάνει τη συμμετοχή της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ στο ορατό μέλλον. Μέχρι τότε οι ρωσικές δυνάμεις θα παραμείνουν με το δάχτυλο στη σκανδάλη.
* O Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Διευθυντής του ΙΔΙΣ
