Σύμφωνα με την αυστριακή θεωρία των επιχειρηματικών κύκλων (ABCT) η τεχνητή μείωση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα οδηγεί σε εσφαλμένη κατανομή των πόρων, καθώς πολλές επιχειρήσεις αναλαμβάνουν διάφορα επενδυτικά σχέδια που - πριν από την τεχνητή μείωση των επιτοκίων δεν θεωρούνταν βιώσιμα.
Αυτή η κακή κατανομή των πόρων περιγράφεται συνήθως αρχικά ως έκρηξη οικονομικής ανάπτυξης (boom). Κατά κανόνα, οι επιχειρηματίες ανακαλύπτουν το λάθος τους όταν η κεντρική τράπεζα αντιστρέψει τη στάση της, γεγονός το οποίο με τη σειρά του οδηγεί στην διακοπή της πιστωτικής επέκτασης και σε επακόλουθη οικονομική αποτυχία. (bust). Λαμβάνοντας υπ' όψη την ABCT, μπορεί ως εκ τούτου κάποιος να συμπεράνει πως η τεχνητή μείωση των επιτοκίων θέτει μια παγίδα για τους επιχειρηματίες δελεάζοντας τους να προβούν σε μη βιώσιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η αναποτελεσματικότητα αυτών των επενδύσεων αποκαλύπτεται μόνον όταν η κεντρική τράπεζα σφίγγει την στάση της ανεβάζοντας τα επιτόκια.
Οι επικριτές της ABCT υποστηρίζουν πως αυτός δεν είναι λόγος ώστε οι επιχειρηματίες να πέφτουν ξανά και ξανά θύματα της τεχνητής μείωσης των επιτοκίων. Μπορούν να διδαχτούν από την εμπειρία και να μην πέφτουν στην παγίδα που δημιουργεί αυτή η νομισματική πολιτική της κεντρικής τράπεζας. Οι σωστές προσδοκίες εκ μέρους των επιχειρηματιών, θα αναιρέσουν ή θα εξουδετερώσουν την όλη διαδικασία του κύκλου boom-bust που τίθεται σε κίνηση από την τεχνητή μείωση των επιτοκίων. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τους επικριτές, η ABCT δεν είναι σοβαρός διεκδικητής ορθής επεξήγησης των σύγχρονων φαινομένων του οικονομικού κύκλου. Σύμφωνα με έναν εξέχοντα κριτικό, τον Gordon Tullock:
“Κάποιος θα υποθέσει πως οι άνθρωποι των επιχειρήσεων θα μπορούσαν να παραπλανηθούν μια η δύο φορές από την διαδικασία της μείωσης των επιτοκίων και να μην προβλέψουν την μετέπειτα αύξηση τους. Όμως φαίνεται απίθανο πως αυτό μπορεί να συμβαίνει συνεχώς. Συνήθως ο Rothbard και άλλοι Αυστριακοί ισχυρίζονται πως οι επιχειρηματίες είναι καλά ενημερωμένοι και παίρνουν σωστές αποφάσεις. Τουλάχιστον, θα υπέθετε κανείς, πως ένας καλά ενημερωμένος επιχειρηματίας που ενδιαφέρεται για τα σημαντικά θέματα που αφορούν την επιχείρηση θα έχει διαβάσει von Mises και Rothbard και, κατά συνέπεια, θα είναι σε θέση να προβλέψει την κυβερνητική δράση.”
Ακόμα και ο ίδιος ο von Mises είχε παραδεχτεί πως είναι δυνατόν, κάποια στιγμή στο μέλλον, οι επιχειρηματίες να σταματήσουν να ανταποκρίνονται στην χαλαρή νομισματική πολιτική εμποδίζοντας έτσι την διαδικασία του επιχειρηματικού κύκλου boom-bust. Στην απάντησή του προς Lachmann (Economica - Αύγουστος 1943) ο von Mises έγραψε:
“Μπορεί στο μέλλον οι επιχειρηματίες να αντιδρούν διαφορετικά στην πιστωτική επέκταση από ό, τι έκαναν στο παρελθόν. Μπορεί να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν το εύκολο χρήμα για την επέκταση των δραστηριοτήτων τους, επειδή θα έχουν κατά νου το αναπόφευκτο τέλος της επίπλαστης ανάπτυξης. Μερικά σημάδια προμηνύουν μια τέτοια αλλαγή. Αλλά είναι πολύ νωρίς για να κάνω θετική δήλωση.”
Έχουν σημασία οι προσδοκίες;
Σύμφωνα με τους κριτικούς λοιπόν, αν οι επιχειρηματίες γνωρίζουν πως η τεχνητή μείωση των επιτοκίων ακολουθείται από μια πιο σφιχτή στάση στο μέλλον, η συμπεριφορά τους θα αποτρέψει το φαινόμενο του επιχειρηματικού κύκλου. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Θα ενεργήσουν ανάλογα οι επιχειρηματίες, βάσει των σωστών προσδοκιών, όπως υποστηρίζουν οι επικριτές της Αυστριακής θεωρίας;
Το κλειδί των οικονομικών κύκλων δεν είναι μόνο στην συμπεριφορά των επιχειρηματιών, αλλά και στην συμπεριφορά των καταναλωτών απέναντι στην τεχνητή μείωση των επιτοκίων – Στο τέλος τέλος, οι επιχειρηματίες προσαρμόζουν τις δραστηριότητές τους σύμφωνα με την αναμενόμενη ζήτηση των καταναλωτών. Έτσι, θα μπορούσε κανείς να γενικεύσει και να υποθέσει πως οι σωστές προσδοκίες όλων των ανθρώπων στην οικονομία θα μπορούσε να προλάβει το φαινόμενο του επιχειρηματικού κύκλου. Είναι όμως έτσι;
Για παράδειγμα, αν ο Γιάννης μπορεί να πληρώσει χαμηλότερο επιτόκιο για το στεγαστικό του δάνειο, ως αποτέλεσμα της χαλαρής στάσης της κεντρικής τράπεζας, γιατί να αρνηθεί, ακόμη και αν ξέρει πως το χαμηλότερο τεχνητά επιτόκιο οδηγεί σε boom-bust κύκλους;
Όσον αφορά τον Γιάννη, αυτό που τον αφορά είναι η ατομική του ευημερία. Πληρώνοντας χαμηλότερο επιτόκιο επί των υφιστάμενων χρεών του, τα μέσα έχουν πλέον επεκταθεί ώστε να μπορεί να αναλάβει οικονομικούς σκοπούς οι οποίοι ήταν αδύνατο να αναληφθούν πριν την μείωση αυτή του επιτοκίου. Ως αποτέλεσμα της χαλαρής νομισματικής στάσης της κεντρικής τράπεζας η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες εκ μέρους του Γιάννη και άλλους κατόχους στεγαστικών δανείων αυξάνεται. (Θα πρέπει να τονιστεί για μια ακόμη φορά πως όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να συμβούν χωρίς την τεχνητή μείωση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα).
Τώρα, η δουλειά του επιχειρηματία είναι να ανταποκριθεί στις μελλοντικές απαιτήσεις των καταναλωτών. Έτσι, κάθε φορά που διαπιστώνει μια μείωση των επιτοκίων ξέρει πως πιθανότατα αυτό το γεγονός θα δώσει ώθηση στη ζήτηση για διάφορα αγαθά και υπηρεσίες κατά τους προσεχείς μήνες. Ως εκ τούτου, αν θέλει κέρδος θα πρέπει να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες για την κάλυψη αυτής της ενδεχόμενης μελλοντικής ζήτησης.
Για παράδειγμα, αν ένας μηχανικός με τεχνική εταιρεία δεν ενεργήσει αναμένοντας πιθανή αύξηση της ζήτησης για κατοικίες, γιατί γνωρίζει πως αυτή προέκυψε λόγω της χαλαρής νομισματικής πολιτικής της κεντρικής τράπεζας (και ως εκ τούτου δεν μπορεί να είναι βιώσιμη), τότε θα κλείσει η επιχείρηση του πολύ σύντομα. Για να είναι στον τομέα των οικοδομικών επιχειρήσεων θα πρέπει να είναι συντονισμένος με τη ζήτηση για κατοικίες. Ομοίως κάθε επιχειρηματίας σε ένα δεδομένο τομέα θα πρέπει να ανταποκριθεί στις πιθανές μεταβολές της ζήτησης στον τομέα δραστηριοτήτων του, αν θέλει να παραμείνει ενεργός στις επιχειρήσεις του κλάδου.
Ένας επιχειρηματίας έχει μόνο δύο επιλογές - είτε να είναι σε μια συγκεκριμένη επιχείρηση είτε να μην είναι. Από τη στιγμή που αποφάσισε να είναι σε μια συγκεκριμένη επιχείριση αυτό συνεπάγεται πως θα μεριμνήσει ώστε να ανταποκριθεί στη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες. σε αυτόν τον συγκεκριμένο επιχειρηματικό τομέα, ανεξάρτητα από τα βαθύτερα αίτια για τις αλλαγές σε αυτή τη ζήτηση.
Αν δεν το κάνει θα βγει εκτός παιχνιδιού πολύ γρήγορα. Τώρα, ανεξάρτητα από τις προσδοκίες, όταν η κεντρική τράπεζα σφίγγει τη στάση της, οι περισσότεροι επιχειρηματίες αναπόφευκτα παγιδεύονται. Μια σφιχτή στάση θα υπονομεύσει τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες και αυτό θα ασκήσει πίεση στις διάφορες επιχειρηματικές δραστηριότητες που ξεπήδησαν λόγω των τεχνητών επιτοκίων. Είμαστε πλέον στην φάση bust της οικονομικής αποτυχίας.
Μπορούμε συνεπώς να συμπεράνουμε πως οι σωστές προσδοκίες δεν μπορούν να αποτρέψουν τους κύκλους boom-bust όταν η κεντρική τράπεζα χαμηλώσει τεχνητά τα επιτόκια. Ο μόνος τρόπος για να σταματήσει η απειλή των κύκλων boom-bust, είναι να σταματήσει η κεντρική τράπεζα την παραποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Κατά κανόνα όμως, οι κεντρικές τράπεζες ανταποκρίνονται στην ύφεση και πάλι με χαλάρωση της στάσης τους στα επιτόκια. Έτσι με αυτόν τον τρόπο ξεκινά η νέα φάση ενός πιο ισχυρού επιχειρηματικού (φαύλου) κύκλου.
Frank Shostak - Mises institute
Πηγή: https://mises.org/library/why-capitalists-are-repeatedly-fooled-business-cycles
Μετάφραση: Ευθύμης Μαραμής
