Την πεποίθηση του ότι η αβεβαιότητα για την Ελλάδα θα διατηρηθεί στις αγορές ακόμη και μετά την όποια συμφωνία για το χρέος, και πως το κόστος χρήματος δεν θα αλλάξει δραματικά σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα, εκφράζει στο Liberal, ο Παναγιώτης Πετράκης, καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Και εξηγεί πόσο αντιφατικό θα είναι το σενάριο, η Ελλάδα να μην καταφέρει τελικά να βγει στις αγορές, όταν όλη αυτή η ενισχυμένη μεταμνημονιακή εποπτεία της χώρας, σχεδιάστηκε ακριβώς γι'' αυτό το σκοπό, να μπορέσει κάποια στιγμή η χώρα να χρηματοδοτεί τις ανάγκες μόνη της.
«Σε μια τέτοια περίπτωση, το όλο το σκηνικό θα μοιάζει ολοένα και περισσότερο με Μνημόνιο. Αυτό ακριβώς δεν συνέβαινε τόσα χρόνια; Η Ελλάδα βρισκόταν αποκλεισμένη από τις αγορές και εξυπηρετούσε τις ανάγκες με τα δάνεια των Μνημονίων. Αλλάζει εντελώς λοιπόν ο χαρακτήρας της συμφωνίας αν δεν καταφέρουμε να βγούμε στις αγορές, και όλο το σχήμα μετατρέπεται σε μια μνημονιακού τύπου συμφωνία», τονίζει ο κ. Πετράκης.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Το μόνο που έχουμε είναι μόνο σενάρια. Για παράδειγμα ότι αν πάρουμε μαξιλάρι 20 δισ. θα έχουμε π.χ. 5 χρόνια επιμήκυνση των δανείων. Αν πάλι πάρουμε 10 δισ, θα έχουμε πχ 10 χρόνια επιμήκυνση. Τελικά, είτε στο ένα, είτε στο άλλο σενάριο, θα έχουμε μακροπρόθεσμη λύση για το χρέος, και θα μπορούν να πεισθούν οι αγορές ότι ξεπερνιέται το πρόβλημα;
Δεν θα είναι μόνο αυτές οι παράμετροι που θα παίξουν ρόλο, δηλαδή η σχέση του μεγέθους του μαξιλαριού με τη διάρκεια επιμήκυνσης των δανείων. Ρόλο θα παίξει το ποιός θα καταβάλει τα κεφάλαια του μαξιλαριού, ποιοί θα είναι οι όροι χρήσης τους, και πότε θα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει. Εννοώ ότι αν για παράδειγμα έχει μειωθεί το πρωτογενές πλεόνασμα κάτω του 3,5%, ανεξάρτητα από τις μεταρρυθμίσεις που κάναμε, δεν αποκλείεται να μην επιτρέπεται η χρήση αυτών των κεφαλαίων. Είναι θέματα δύσκολα, που δεν έχουν ξαναεφαρμοσθεί σε άλλη χώρα.
Σε κάθε περίπτωση διαφαίνεται ότι θα έχουμε μια λύση διάρκειας 7 με 8 χρόνια. Αν τηρηθούν οι στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% ως το 2022, και 2,2% από εκεί έως το 2060, τότε η παρούσα λύση, φαίνεται ότι θα έχει ζωή περίπου μια 10ετία. Επειτα θα ξανατεθούν τα ζητήματα, είναι σύνθηες αυτό σε μεγάλες αναδιαρθρώσεις χρεών.
- Σε κάθε περίπτωση, όλες αυτές οι αιρεσιμότητες που θα συνοδεύουν τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους - όπως ότι θα πρέπει η Ελλάδα να πετύχει πρωτογενή πλεονάσματα υψηλά και να εφαρμόζει μεταρρυθμίσεις- γιατί να μην κάνουν τις αγορές να σκεφτούν ότι «μπορεί η Ελλάδα να μην τα καταφέρει, και άρα να χάσει το πλεονέκτημα που της δίνουν οι Ευρωπαίοι»;
Έτσι ακριβώς είναι. Τα πάντα θα εξαρτώνται από την εσωτερική οικονομική πολιτική. Η αβεβαιότητα θα διατηρηθεί για την Ελλάδα, και μπορούμε να προβλέψουμε ότι το κόστος χρήματος- αν λάβουμε υπόψιν και την άνοδο επιτοκίων, την αβεβαιότητα λόγω Ιταλίας, την έξοδο κεφαλαίων από την Ευρώπη- σημαίνει ότι μετά από μια μικρή κάμψη λόγω της απόφασης για το χρέος, το κόστος χρήματος θα διατηρηθεί για την Ελλάδα στα σημερινά επίπεδα. Αυτή θα είναι η νέα κανονικότητα.
Τώρα πως τα νέα αυτά επίπεδα θα εξυπηρετήσουν την αναχρηματοδότηση του χρέους, είναι ένα θέμα. Ας μην ξεχνάτε ότι το επιτόκιο των δανείων του ΔΝΤ είναι στο 3,5%, έναντι 4,3% του ελληνικού 10ετούς ομολόγου. Σημειωτέον ότι τώρα οι αγορές προκρίνουν τα θέματα χρέους σε όλον τον κόσμο με πολύ μεγαλύτερη ευαισθησία από ότι πριν την κρίση του 2008.
- Σύμφωνα με το προσχέδιο της απόφασης του Eurogroup, η Ελλάδα θα βγει από το πρόγραμμα με ένα μαξιλάρι ύψους έως και 30 δισ που θα καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες για διάστημα ίσως και 28 μηνών μετά το τέλος του προγράμματος. Μας κλείνουν τη πόρτα των αγορών για πάνω από 2 χρόνια;
Στην ουσία, αυτό ακριβώς φωτογραφίζει. Αντιμετωπίζει σοβαρά το ενδεχόμενο η Ευρώπη ότι η Ελλάδα δεν θα μπορεί για δύο χρόνια να βγει στις αγορές. Δείτε τι συμβαίνει. Εχουμε συμφωνήσει σε ένα μεταμνημονιακό πλαίσιο με συχνότερες επιτηρήσεις ακόμη και από το 3ο Μνημόνιο. Αν μάλιστα υπάρχουν αποκλίσεις θα μπορεί, συμφώνως με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 270/2013 να συνέλθει το συμβούλιο υπουργών Οικονομίας και χωρίς την Ελλάδα να επιβάλει διαρθρωτικές ενέργειες.
Σκεφτείτε μόνο ότι αυτό το αυστηρό μεταμνημονιακό πλαίσιο στο οποίο καλείται να δεσμευτεί η Ελλάδα, έγινε, με σκοπό να μπορεί κάποια στιγμή η χώρα να βγει στις αγορές.
Σκεφτείτε λοιπόν, αυτή η ενισχυμένη εποπτεία, να συνοδευτεί και από το χαρακτηριστικό της αδυναμίας εξόδου της Ελλάδας στις αγορές. Σε μια τέτοια περίπτωση, το όλο το σκηνικό θα μοιάζει ολοένα και περισσότερο με Μνημόνιο.
Αυτό ακριβώς δεν συνέβαινε τόσο χρόνια; Η Ελλάδα βρισκόταν αποκλεισμένη από τις αγορές και εξυπηρετούσε τις ανάγκες με τα δάνεια των Μνημονίων. Αλλάζει εντελώς λοιπόν ο χαρακτήρας της συμφωνίας αν δεν βγούμε στις αγορές, και όλο το σχήμα μετατρέπεται σε μια μνημονιακού τύπου συμφωνία.
- Ξένα δημοσιεύματα όπως του Bloomberg γράφουν ότι οι δανειστές ετοιμάζουν «ζουρλομανδύα» για την Ελλάδα. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του «ζουρλομανδύα»;
Καταρχήν φανταστείτε το αντιφατικό, να έχει γίνει όλη αυτή η συμφωνία για να έχουμε έξοδο στις αγορές, και τελικά να μην έχουμε. Επειτα, ετοιμαζόμαστε να βγούμε στις αγορές με ένα αρκετό υψηλό επιτόκιο, χρειάζεται να συνεχιστεί το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής για τουλάχιστον πέντε χρόνια, δεδομένα που συνιστούν ένα πολύ διαφορετικό πλαίσιο εξόδου, από εκείνο της Πορτογαλίας. Ανάλογα με τις λεπτομέρειες, μπορεί να κινηθεί από ένα πλαίσιο που θα προσομοιάζει σε Μνημόνιο έως μια πιο χαλαρή γραμμή πίστωσης.
- Σε κάθε περίπτωση όλο αυτό δεν μοιάζει σε τίποτα με μια «καθαρή έξοδο», σωστά;
Συγνώμη, αλλά εγώ δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ αυτή την έκφραση. Είναι πολύ δύσκολο το διεθνές περιβάλλον για να μιλά κανείς για “καθαρή έξοδο”.
- Έστω ότι πήραμε αυτή τη συμφωνία για το χρέος. Είναι κάτι που θα μπορεί να καταλάβει η κοινωνία, μετρά στους πολίτες που από του χρόνου θα βρεθούν αντιμέτωποι με περικοπές στις συντάξεις και από το 2019 στο αφορολόγητο;
Αν δεν πάρουμε τη συμφωνία, τα πράγματα θα δυσκόλευαν έτι περαιτέρω. Αν την πάρουμε, τότε θα έχουμε μια εξέλιξη που θα προσομοιάζει περισσότερο την κανονικότητα, την οποία όμως ο πολίτης θα αντιληφθεί μετά από κάποιο καιρό, όχι άμεσα.
- Στην έκθεση συμμόρφωσης, οι θεσμοί αναφέρουν πως υποσχέσεις για παροχές θα πρέπει πρώτα να συμφωνούνται μαζί τους, και πως η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι συγκρατημένη στη διανομή υπερπλεονασμάτων. Τι μήνυμα στέλνουν, και μήπως αυτό βάζει φρένο στα σχέδια της κυβέρνησης για τα περίφημα αντίμετρα;
Στα πλαίσια του μεσοπρόθεσμου προβλέπεται μία σειρά από αντίμετρα που στόχο έχουν τη μείωση των φορολογικών βαρών και την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας. Εμείς πάντως στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, προβλέπουμε ότι η τήρηση των υποχρεώσεων του 3,5% για την περίοδο 2019 – 2022 θα είναι οριακή. Με άλλα λόγια πολύ δύσκολα θα δούμε σοβαρά υπερπλεονάσματα παρόλο που από καιρό σε καιρό θα βλέπουμε «επιδοματικές κινήσεις» λόγω κάποιας αύξησης των βαθμών δημοσιονομικής ελευθερίας.
