Του Σπύρου Αλεξόπουλου*
Ξέρουμε κάτι που δεν ξέρει όλος ο κόσμος; Γιατί σε αντίθεση με όλα σχεδόν τα χρηματιστήρια του κόσμου τα options (δικαιώματα προαίρεσης) δεν χρησιμοποιούνται σχεδόν καθόλου από τους Έλληνες επενδυτές; Έχει αυτό κάποιες συνέπειες στους επενδυτές αλλά και στους επαγγελματίες;
Όπως γνωρίζουμε όσοι ασχολούμεθα με τα χρηματιστήρια, τα παράγωγα προϊόντα επί μετοχών και δεικτών είναι κυρίως δύο ειδών, τα futures (στην Ελλάδα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης) και τα options (δικαιώματα προαίρεσης). Το option που είναι το προϊόν που δίνει την δυνατότητα σε έναν επενδυτή να αποκτήσει (call option) ή να πουλήσει (put option) σε μια προκαθορισμένη τιμή σε ένα προκαθορισμένο χρονικό σημείο στο μέλλον μια κινητή αξία, στην περίπτωση του ελληνικού χρηματιστηρίου μια μετοχή ή έναν χρηματιστηριακό δείκτη, καταβάλλοντας για το λόγο αυτό ένα τίμημα που ονομάζεται premium. Στις διεθνείς αγορές τα options είναι εξαιρετικά δημοφιλή κυρίως λόγω της ευκολίας με την οποία μπορεί κανείς να προστατεύσει το χαρτοφυλάκιό του με την χρήση τους και της ποικιλίας στρατηγικών που μπορεί να χτίσει κανείς με την βοήθεια τους, ανάλογα με την άποψή του για την πορεία της αγοράς. Επίσης σημαντικός λόγος που τα χρησιμοποιούν οι επενδυτές είναι γιατί γνωρίζουν ότι μπορούν να πάρουν θέση στην αγορά ξέροντας εκ των προτέρων μέχρι το τελευταίο Ευρώ ποιες είναι οι πιθανές απώλειες εφόσον η κίνηση δεν αποδειχθεί σωστή καθώς και το γεγονός ότι όταν από την στιγμή που ένα δικαίωμα αγοραστεί δεν απαιτείται η περαιτέρω καταβολή χρημάτων αν τα πράγματα δεν πάνε καλά.
Οι περισσότεροι επενδυτές που δραστηριοποιούνται στο Ελληνικό Χρηματιστήριο είναι εξοικειωμένοι με το future, το συμβόλαιο όπως λένε συνήθως στην αγορά, με υποκείμενη αξία είτε μετοχές είτε δείκτες. Αντίθετα, όπως θα δείξουμε με συγκεκριμένα παραδείγματα, στις χρηματιστηριακές αγορές του εξωτερικού και ειδικά όταν η υποκείμενη αξία είναι μια μετοχή, το βασικό προϊόν και μάλιστα με μεγάλη διαφορά είναι το δικαίωμα προαίρεσης, το option.
Μια γρήγορη σύγκριση μεταξύ των βασικών στατιστικών στοιχείων του Χρηματιστηρίου Αθήνας (απολογιστικά στοιχεία για το 2018) και του γνωστού πανευρωπαϊκού EUREX (στοιχεία από το πρώτο εξάμηνο του 2019) όπως αυτά δίνονται από τα ίδια τα χρηματιστήρια στις ιστοσελίδες τους δείχνει καθαρά τον διαφορετικό τρόπο δραστηριοποίησης του επενδυτικού κοινού κάθε χρηματιστηρίου. Οι αριθμοί είναι πραγματικά εντυπωσιακοί και διαφωτιστικοί. Όπως φαίνεται και στο συνοπτικό πίνακα που ετοιμάσαμε, για τις μεν μετοχές (για τις ελληνικές χρησιμοποιήσαμε τα συνολικά στοιχεία που δίνει η ΕΧΑΕ και από ευρωπαϊκές διαλέξαμε ενδεικτικά τις DAIMLER, DEUTSCHE BANK, DEUTSCHE TELEKOM) στο Χρηματιστήριο Αθηνών ο όγκος συναλλαγών στα Σ.Μ.Ε. είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν των δικαιωμάτων ενώ το ίδιο ισχύει και για τον αριθμό ανοικτών συμβολαίων (Open Interest) ενώ στο EUREX ο όγκος συναλλαγών στα δικαιώματα είναι πολύ μεγαλύτερος αυτού των Σ.Μ.Ε. και το Open Interest επίσης πολύ μεγαλύτερο.
Για τους δε δείκτες (διαλέξαμε τον DAX και τον Euro Stoxx 50 από την Ευρώπη και τον FTSE/ΧΑ Large Cap από την Ελλάδα) στο Χρηματιστήριο Αθηνών ο όγκος συναλλαγών των Σ.Μ.Ε. καθώς και το Open Interest είναι πολύ μεγαλύτερα αυτών των δικαιωμάτων , ενώ στο ΕUREX οι όγκοι συναλλαγών είναι της ίδιας τάξης μεγέθους για τα δύο αυτά προϊόντα αλλά το Open Interest είναι πολύ μεγαλύτερο για τα δικαιώματα.
Παρατηρώντας τα παραπάνω στοιχεία είναι φανερό ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο Ελληνικό και τα διεθνή χρηματιστήρια στον τρόπο με τον οποίον δραστηριοποιούνται οι επενδυτές στα παράγωγα προϊόντα.
Για ποιο λόγο γίνεται όμως αυτό; Γιατί διαφέρουμε τόσο πολύ σε συναλλακτική συμπεριφορά από τους επενδυτές στα διεθνή χρηματιστήρια. Σίγουρα όχι γιατί λείπουν οι καταρτισμένοι και έμπειροι επαγγελματίες. Ένας λόγος είναι σίγουρα το γεγονός ότι η αγορά παραγώγων ξεκίνησε να λειτουργεί το 1999 προς 2000 και πρώτα ξεκίνησε η λειτουργία της αγοράς ΣΜΕ και ύστερα αυτή των δικαιωμάτων προαίρεσης με αποτέλεσμα να συνηθίσουν σε αυτό όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά. Ένας άλλος μπορεί να είναι η έλλειψη διαφήμισης του προϊόντος. Ένας τρίτος είναι ίσως η μεγαλύτερη πολυπλοκότητα που έχουν τα δικαιώματα προαίρεσης σε σχέση με τα ΣΜΕ (αυτό βέβαια ισχύει σε όλα τα χρηματιστήρια, όχι μόνο στο δικό μας).
Εδώ γεννάται ένα εύλογο ερώτημα. Ενδιαφέροντα όλα αυτά τα στοιχεία αλλά σημαίνουν κάτι; Χάνουν κάτι οι Έλληνες επενδυτές από την περιορισμένη χρήση των δικαιωμάτων προαίρεσης; Κατά την άποψή μου ναι, πρώτον γιατί η χρήση των options ενδείκνυται για την προστασία χαρτοφυλακίων (hedging), και δεύτερον γιατί τα options διευκολύνουν και τις κερδοσκοπικές κινήσεις όπου εξ αρχής γνωρίζεις τις δυνητικές σου απώλειες. Δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ πόσο πιο εύκολο θα ήταν για τους έχοντες σοβαρά χαρτοφυλάκια να προχωρήσουν σε κινήσεις προστασίας αγοράζοντας putoptions από την αρχή της μεγάλης κρίσης που ξεκίνησε το 2010 χωρίς να χρειάζεται οπωσδήποτε να πουλήσουν το χαρτοφυλάκιο ή μέρος αυτού (πράγμα που οι περισσότεροι έκαναν πολύ δύσκολα).Επίσης δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ πόσο μεγαλύτερα έσοδα μπορεί να έχει η ΕΧΑΕ αλλά και οι ελληνικές χρηματιστηριακές εταιρείες αν επιτέλους «ανοίξει» η αγορά αυτή.
Καταλήγοντας, θεωρώ ότι θα είναι προς το συμφέρον όλων των ενδιαφερομένων (επενδυτών, χρηματιστών, χρηματιστηρίου) η αναζωογόνηση της αγοράς options, και θα έχει ως αποτέλεσμα αφενός μεν περισσότερες επιλογές για τους επενδυτές και αφετέρου περισσότερα έσοδα για το χρηματιστήριο και τις χρηματιστηριακές εταιρείες.
*Ο Σπύρος Αλεξόπουλος είναι σύμβουλος επενδύσεων
