Τη συζήτηση για τη μελλοντική αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου άνοιξε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρουσιάζοντας εναλλακτικές επιλογές για ένα πιο «δίκαιο» και «βιώσιμο» σύστημα κατανομής των αιτούντων άσυλο μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ.
Η πρώτη εναλλακτική επιλογή που προτείνει, αφορά τη διατήρηση των ισχυόντων κριτηρίων του Δουβλίνου αλλά με την προσθήκη ενός μηχανισμού «μετεγκατάστασης έκτακτης ανάγκης» που θα ενεργοποιείται σε ειδικές περιπτώσεις, όταν δηλαδή ένα κράτος-μέλος υφίσταται «δυσανάλογη πίεση».
Η δεύτερη εναλλακτική επιλογή προτείνει τη μετάβαση σ' ένα νέο σύστημα κατανομής αιτούντων άσυλο μόνιμου χαρακτήρα βασισμένο σε κριτήρια όπως είναι «το μέγεθος, ο πλούτος και η ικανότητα απορρόφησης του κάθε κράτους-μέλους». «Η ευθύνη δεν θα συνδέεται πλέον με το σημείο της πρώτης εισόδου», αναφέρει η ανακοίνωση της Επιτροπής για τη δεύτερη εναλλακτική επιλογή, προσθέτοντας ότι διαφορετικές παραλλαγές αυτής της επιλογής είναι δυνατές, ανάλογα με το πόση ευθύνη επιθυμούν τα κράτη-μέλη να αναλάβει κράτος το οποίο θα δέχεται την αίτηση.
Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση, "η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκινά τη διαδικασία μεταρρύθμισης του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου", η οποία περιλαμβάνει:
Προτάσεις για ένα δίκαιο και βιώσιμο σύστημα κατανομής των αιτούντων άσυλο στα κράτη μέλη, περαιτέρω εναρμόνιση των διαδικασιών ασύλου και των προτύπων για τη δημιουργία ισότιμων συνθηκών σε όλη την Ευρώπη και κατά συνέπεια τη μείωση των παραγόντων που λειτουργούν ως πόλος έλξης, υιοθετώντας μέτρα για τον περιορισμό των παράτυπων δευτερογενών μετακινήσεων, και διεύρυνση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO). Παράλληλα, η Επιτροπή θεσπίζει μέτρα για μεγαλύτερη ασφάλεια και καλύτερη διαχείριση των οδών νόμιμης μετανάστευσης στην Ευρώπη.
Ο πρώτος Aντιπρόεδρος της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε: «Η προσφυγική κρίση έδειξε τις αδυναμίες του κοινού μας ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου. Ας γίνει σαφές: όσοι χρειάζονται προστασία πρέπει να συνεχίσουν να την λαμβάνουν, και δεν πρέπει να εναποθέτουν τη ζωή τους στα χέρια των διακινητών. Ωστόσο το σημερινό σύστημα δεν είναι βιώσιμο. Οι διαφορετικές εθνικές προσεγγίσεις τροφοδότησαν την αναζήτηση του πλέον ευνοϊκού κράτους υποδοχής και την παράτυπη μετανάστευση, ενώ κατά τη διάρκεια της σημερινής κρίσης διαπιστώσαμε ότι οι κανόνες του Δουβλίνου ανέθεσαν υπερβολικά πολλές ευθύνες σε λίγα μόνο κράτη μέλη. Στο άμεσο μέλλον θα πρέπει να εφαρμόσουμε την ισχύουσα νομοθεσία για να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση. Επιπλέον όμως, χρειαζόμαστε ένα βιώσιμο σύστημα για το μέλλον, το οποίο θα βασίζεται σε κοινούς κανόνες, δικαιότερη κατανομή των ευθυνών και ασφαλείς και νόμιμες οδούς ώστε όσοι χρήζουν προστασίας να την βρίσκουν στην ΕΕ.»
Ο Επίτροπος Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε: «Η κινητικότητα των ατόμων θα είναι εγγενές χαρακτηριστικό του 21ου αιώνα. Για να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση, η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει ένα εύρωστο και αποτελεσματικό κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, περιλαμβανομένων και των κανόνων του Δουβλίνου, το οποίο θα είναι δίκαιο τόσο για τα κράτη μέλη και τους πολίτες της ΕΕ όσο και για τους πρόσφυγες και τις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Παρότι η ΕΕ θα συνεχίσει να επενδύει στο εργατικό δυναμικό της και να μάχεται κατά της ανεργίας, η Ευρώπη πρέπει επίσης να προωθήσει νόμιμες και ασφαλείς οδούς ώστε να μπορούν να φθάσουν στην ΕΕ τα άτομα που αναζητούν είτε προστασία είτε εργασία. Η Ευρώπη χρειάζεται να προσελκύσει ταλέντα από το εξωτερικό για να μπορέσει να στηρίξει την οικονομική της ανάπτυξη. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι αναγκαίο συμπλήρωμα των ενεργειών που έχουν ήδη αναληφθεί με σκοπό τη μείωση των παράτυπων μεταναστευτικών ροών προς και εντός της Ευρώπης, αλλά και την προστασία των εξωτερικών μας συνόρων. Τέλος, η πολυμορφία αποτελεί όλο και περισσότερο χαρακτηριστικό στοιχείο πολλών κοινοτήτων και πόλεων στην ΕΕ - πρέπει να την αγκαλιάσουμε και να την μετατρέψουμε σε ευκαιρία με τη βοήθεια καινοτόμων πολιτικών ένταξης.»
Ως μέρος της εφαρμογής του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση, η ανακοίνωση αυτή καθορίζει τους διάφορους τρόπους μετάβασης προς μια πιο ανθρώπινη και αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου, καθώς και μια καλύτερη διαχείριση της πολιτικής νόμιμης μετανάστευσης. Στη συνέχεια η Επιτροπή, με βάση τις παρατηρήσεις που θα λάβει σχετικά με αυτή την ανακοίνωση, θα διατυπώσει τις κατάλληλες προτάσεις.
Δημιουργία μιας δίκαιης και βιώσιμης κοινής πολιτικής ασύλου
Η μαζική, ανεξέλεγκτη άφιξη μεταναστών και αιτούντων άσυλο άσκησε πίεση όχι μόνο στα συστήματα ασύλου πολλών κρατών μελών αλλά και στο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου συνολικά. Ο όγκος και η συγκέντρωση των αφίξεων ανέδειξε ειδικότερα τις αδυναμίες του συστήματος του Δουβλίνου, σύμφωνα με το οποίο το κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου είναι κατ΄αρχήν το κράτος όπου βρίσκεται το πρώτο σημείο παράτυπης εισόδου. Η διαφορετική μεταχείριση των αιτούντων άσυλο από τα κράτη μέλη διόγκωσε περαιτέρω το πρόβλημα των παράτυπων δευτερογενών μετακινήσεων.
Η Επιτροπή έχει καθορίσει πέντε τομείς προτεραιότητας στους οποίους θα πρέπει να γίνουν διαρθρωτικές βελτιώσεις στο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου:
Καθιέρωση ενός βιώσιμου και δίκαιου συστήματος καθορισμού του κράτους μέλους που θα είναι υπεύθυνο για τους αιτούντες άσυλο - Για να αντιμετωπιστεί καλύτερα ο μεγάλος αριθμός αφίξεων και για να διασφαλιστεί μια δίκαιη κατανομή της ευθύνης, η Επιτροπή θα μπορούσε να προτείνει τροποποίηση του κανονισμού του Δουβλίνου, είτε με τον εξορθολογισμό και τη συμπλήρωσή του με έναν διορθωτικό μηχανισμό ισότιμης αντιμετώπισης είτε με τη μετάβαση σε ένα νέο σύστημα που θα βασίζεται σε μια κλείδα κατανομής.
Επίτευξη μεγαλύτερης σύγκλισης και περιορισμός της αναζήτησης του πλέον ευνοϊκού κράτους υποδοχής - Η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει μια περαιτέρω εναρμόνιση των διαδικασιών ασύλου, να διασφαλίσει μια πιο ανθρώπινη και ισότιμη μεταχείριση σε όλη την ΕΕ και να μειώσει τους παράγοντες που ελκύουν τα άτομα προς έναν μικρό αριθμό κρατών μελών. Η Επιτροπή θα μπορούσε να προτείνει νέον κανονισμό αντικατάστασης της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου, και έναν νέο κανονισμό αντικατάστασης της οδηγίας για την αναγνώριση. Θα μπορούσαν επίσης να προταθούν στοχοθετημένες τροποποιήσεις της οδηγίας σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή.
Πρόληψη των δευτερογενών μετακινήσεων εντός της ΕΕ - Για να διασφαλιστεί ότι το σύστημα του Δουβλίνου δεν διαταράσσεται από καταχρήσεις και από την αναζήτηση του πλέον ευνοϊκού κράτους υποδοχής, η Επιτροπή θα μπορούσε να προτείνει μέτρα αποθάρρυνσης των παράτυπων δευτερογενών μετακινήσεων καθώς και επιβολή σχετικών κυρώσεων. Ειδικότερα, η παροχή ορισμένων δικαιωμάτων θα μπορούσε να εξαρτάται από την καταγραφή, τη λήψη των δακτυλικών αποτυπωμάτων και την παραμονή του αιτούντος στην καθορισμένη γι αυτόν χώρα της ΕΕ.
Νέες αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας για το Άσυλο - Η Επιτροπή θα μπορούσε να προτείνει αλλαγή στις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο, έτσι ώστε αυτή να μπορεί να διαδραματίσει νέο ρόλο στην εφαρμογή της πολιτικής αλλά και ενισχυμένο ρόλο στο επιχειρησιακό επίπεδο. Ο ρόλος αυτός θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη λειτουργία του μηχανισμού κατανομής, στο πλαίσιο ενός μεταρρυθμισμένου συστήματος του Δουβλίνου, την παρακολούθηση της συμμόρφωσης των κρατών μελών με τους κανόνες της ΕΕ για το άσυλο, τον σχεδιασμό μέτρων για την αντιμετώπιση των ελλείψεων, καθώς και έναν μηχανισμό λήψης επιχειρησιακών μέτρων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Ενίσχυση του συστήματος Eurodac - Για την καλύτερη εφαρμογή του αναθεωρημένου συστήματος του Δουβλίνου, η Επιτροπή θα μπορούσε να προτείνει την αναπροσαρμογή του συστήματος Eurodac καθώς και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του, ώστε να διευκολυνθεί η καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης, να βελτιωθεί η διατήρηση και η ανταλλαγή δακτυλικών αποτυπωμάτων και να υποστηρίζονται οι επιστροφές.
Διασφάλιση και προώθηση ασφαλών και νόμιμων μεταναστευτικών οδών
Τον Απρίλιο 2014, στη Μάλτα, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ παρουσίασε στο πλαίσιο της εκλογικής του εκστρατείας ένα σχέδιο πέντε σημείων για τη μετανάστευση, όπου μεταξύ άλλων καλούσε την Ευρώπη να δείξει μεγαλύτερη πολιτική βούληση όσον αφορά τη νόμιμη μετανάστευση. Η ΕΕ πρέπει να δίνει στα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας τη δυνατότητα να φθάνουν στην ΕΕ με ομαλό, διαχειρίσιμο, ασφαλή και αξιοπρεπή τρόπο, στο πλαίσιο της επιμερισμένης ευθύνης της διεθνούς κοινότητας. Επιπλέον, είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η θέση της ΕΕ ώστε να καλυφθούν οι ελλείψεις σε ταλέντα και δεξιότητες και να αντιμετωπιστούν οι δημογραφικές προκλήσεις μέσω μιας προορατικής εργασιακής μεταναστευτικής πολιτικής. Η Επιτροπή θα μελετήσει ορισμένα μέτρα σχετικά με τις οδούς της νόμιμης μετανάστευσης προς την Ευρώπη και τις πολιτικές ένταξης, όπως:
Ένα δομημένο σύστημα επανεγκατάστασης - Βασιζόμενη σε ήδη υπάρχουσες πρωτοβουλίες, η Επιτροπή θα διατυπώσει πρόταση σχετικά με την πολιτική της ΕΕ για την επανεγκατάσταση. Η πρόταση αυτή θα θέσει σε εφαρμογή έναν οριζόντιο μηχανισμό με κοινούς ευρωπαϊκούς κανόνες εισδοχής και κατανομής, σχετικά με το καθεστώς που θα απονέμεται στα επανεγκατεστημένα άτομα, τη χρηματοδοτική στήριξη, καθώς και τους μηχανισμούς αποθάρρυνσης των δευτερογενών μετακινήσεων.
Μεταρρύθμιση της οδηγίας της ΕΕ για την μπλε κάρτας - Ενίσχυση του ρόλου της ως συστήματος που καλύπτει όλη την ΕΕ, με την ανάπτυξη εναρμονισμένης προσέγγισης, η οποία μεταξύ άλλων θα μπορούσε να προβλέπει πιο ευέλικτους όρους και βελτιωμένες διαδικασίες εισδοχής και ενισχυμένα δικαιώματα για υπηκόους τρίτων χωρών με υψηλά προσόντα.
Μέτρα προσέλκυσης και στήριξης καινοτόμων επιχειρηματιών, οι οποίοι μπορούν να δώσουν ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και να δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης.
Αξιολόγηση REFIT των υφιστάμενων κανόνων νόμιμης μετανάστευσης, με σκοπό την ευθυγράμμιση και την απλούστευση των σημερινών κανόνων για διάφορες κατηγορίες υπηκόων τρίτων χωρών που επιθυμούν να εγκατασταθούν, να εργαστούν ή να σπουδάσουν στην ΕΕ.
Καθιέρωση στενής συνεργασίας με τρίτες χώρες, ως μέρος των υφιστάμενων διαλόγων πολιτικής, καθώς και επιχειρησιακής συνεργασίας στο πλαίσιο της συνολικής προσέγγισης της μετανάστευσης και της κινητικότητας (GAMM), με σκοπό την αποτελεσματικότερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
Η Επιτροπή θα παρουσιάσει επίσης ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ένταξη.
