Κάνοντας έναν απολογισμό των τελευταίων τριάμισι χρόνων, διαπιστώνει κανείς ευχερώς ότι στην ατζέντα της κοινωνικής πολιτικής της κυβέρνησης τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία έχουν αναδειχθεί σε μείζονα προτεραιότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η χώρα μας απέκτησε για πρώτη φορά ένα σύγχρονο, προοδευτικό και συνεκτικό Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, κάτι για το ποίο ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δεσμευτεί στο αναπηρικό κίνημα το Δεκέμβριο του 2018.
Οι πολιτικές που αποτυπώνονται στο εθνικό σχέδιο δράσης αντικατοπτρίζουν το δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης της αναπηρίας και στοχεύουν στην ενεργή κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία. Μεγάλο μέρος των προβλεπόμενων δημόσιων πολιτικών σχεδιάζονται και υλοποιούνται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με στόχο τη διασφάλιση της ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία, την ενίσχυση της καθολικής πρόσβασης, την εργασιακή τους ένταξη και την προαγωγή της προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών με αναπηρία.
Ειδικότερα, στον πυρήνα των πολιτικών μας επιλογών κατέχει κεντρική θέση η θεσμοθέτηση της υπηρεσίας του προσωπικού βοηθού για τα άτομα με αναπηρία που τον χρειάζονται. Ο προσωπικός βοηθός είναι το μέσο για την επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία, δεδομένου ότι τα υποστηρίζει σ’ ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που δεν μπορούν να εκτελέσουν αυτόνομα, λόγω των λειτουργικών τους περιορισμών.
Αναφορικά με την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με οπτική αναπηρία, έχουν δρομολογηθεί οι διαδικασίες, σε συνεργασία με την ΕΣΑμεΑ και φορείς του χώρου των τυφλών, για την έναρξη ενός σύγχρονου και ολοκληρωμένου προγράμματος εκπαίδευσης εκπαιδευτών στην κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης για τους συμπολίτες μας με οπτική αναπηρία.
Την περίοδο αυτήν δραστηριοποιούνται μόνο 9 εκπαιδευτές, με αποτέλεσμα να μην επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών όλης της χώρας, ενώ ο χρόνος αναμονής για τα άτομα με οπτική αναπηρία στην Αττική που επιθυμούν να εκπαιδευτούν υπερβαίνει τα δύο χρόνια. Οι εκπαιδευτές που θα καταρτιστούν μέσω του προγράμματος θα καλύψουν το σύνολο της επικράτειας, εξασφαλίζοντας στα άτομα με προβλήματα όρασης την εκπαίδευση στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό τη χρονική στιγμή που το χρειάζονται.
Περαιτέρω, ειδική μέριμνα λαμβάνεται και για την ανάπτυξη άλλων τύπων διαβίωσης στην κοινότητα που συμβάλλουν στην αποϊδρυματοποίηση, με ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της λειτουργίας στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης για άτομα με αναπηρία, ένα μοντέλο που προάγει την ενεργή κοινωνική ένταξη των ενοίκων στη ζωή της κοινότητας. Από τον περασμένο Οκτώβριο, λειτουργούν δύο ΣΥΔ στη Βάρδα Ηλείας, στις οποίες φιλοξενούνται οκτώ ωφελούμενοι του Παραρτήματος ΑμεΑ Λεχαινών.
Κομβικό ρόλο για την αυτονομία και την ενεργή συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία στο κοινωνικό γίγνεσθαι, κατέχει η ένταξη τους στην αγορά εργασίας σε ίση βάση με τους υπόλοιπους εργαζομένους. Στην κατεύθυνση αυτήν, θεσπίστηκε πιλοτικά πρόγραμμα υποστηριζόμενης εργασίας για άτομα στο φάσμα του αυτισμού, ενώ παράλληλα συστήσαμε στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης ομάδα διοίκησης έργου για την προώθηση του αναγκαίου θεσμικού πλαισίου για την υποστηριζόμενη απασχόληση για άτομα με αναπηρία, με στόχο την εύρεση και διατήρηση έμμισθης απασχόλησης με τη βοήθεια του προπονητή εργασίας και τους ίδιους όρους με τους εργαζόμενους χωρίς αναπηρία.
Δε μπορούμε όμως να σχεδιάζουμε πολιτικές για την ανεμπόδιστη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, χωρίς να λαμβάνουμε μέτρα για τη διασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας, η οποία συνιστά μια από τις γενικές αρχές της Σύμβασης των ΗΕ, εξασφαλίζει την ορατότητα των ατόμων με αναπηρία και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την απρόσκοπτη κοινωνική τους συμμετοχή.
Σε αυτό το πλαίσιο, θεσμοθετήθηκε πρόγραμμα επιχορήγησης παρεμβάσεων προσβασιμότητας για κύριες κατοικίες και επιχειρήσεις ατόμων με κινητική και αισθητηριακή αναπηρία. Επιπλέον, το πρωτόκολλο συνεργασίας που έχει υπογραφεί μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της ΚΕΔΕ και της ΕΣΑμεΑ, συνιστά ένα ισχυρό εφαλτήριο για τη διαμόρφωση προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων, με οριζόντιες δράσεις που θα επενδύουν στην ισότιμη συμμετοχή όλων των πολιτών.
Πέραν όμως της προσβασιμότητας στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, εξίσου σημαντική είναι και η ισότιμη πρόσβαση των κωφών συμπολιτών μας στην πληροφόρηση και την επικοινωνία. Για την άρση των εμποδίων και των αποκλεισμών, καταλυτική είναι η συμβολή της καινοτόμας υπηρεσίας Relay Service, η οποία παρέχεται από το Εθνικό Ίδρυμα Κωφών με την ενεργή υποστήριξη του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Η επικοινωνία με τους κωφούς και βαρήκοους χρήστες του προγράμματος γίνεται μέσω πολλαπλών εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας, όπως ελληνική νοηματική γλώσσα, χειλεανάγνωση, μετατροπή ομιλίας σε γραπτό κείμενο, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση είναι η πρόσβαση στο διαδίκτυο και η εγκατάσταση ειδικής εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο ή τον υπολογιστή του χρήστη.
Επιπλέον, αναγνωρίζοντας την πολλαπλή ευαλωτότητα που βιώνουν τα παιδιά με αναπηρία, η Κυβέρνηση θεσπίζει στοχευμένες πολιτικές που αποσκοπούν στην προσωπική τους ανάπτυξη και ευημερία, προάγοντας την κοινωνική συμπερίληψη και την άρση των παγιωμένων στερεοτύπων.
Πιο συγκεκριμένα, θεσπίστηκε πιλοτικό πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης για βρέφη και νήπια με αναπηρία ηλικίας από 0 έως 6 ετών, με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων των παιδιών στο μέγιστο δυνατό βαθμό, εξοπλίζοντας τα με όλα τα αναγκαία εφόδια για την ομαλή κοινωνική ένταξη, καθώς επίσης και τη συμβουλευτική υποστήριξη της οικογένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντος.
Επιπρόσθετα, κομβικό ρόλο για την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών με αναπηρία επιτελεί ο θεσμός της επαγγελματικής αναδοχής που θεσμοθετείται πλέον και στη χώρα μας και συνίσταται στην τοποθέτηση παιδιών με σοβαρή αναπηρία σε επαγγελματία ανάδοχο, διασφαλίζοντας τους σταθερή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη σε κατάλληλο οικογενειακό πλαίσιο.
Τέλος, στο νέο αυτό αξιακό πρότυπο πολιτικών που χαράσσουμε, δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στο σεβασμό της αξιοπρέπειας και την προστασία της προσωπικότητας των πολιτών με αναπηρία.
Δώσαμε τέλος στην ταλαιπωρία που βίωναν οι συμπολίτες μας κατά τη διαδικασία απόδοσης ποσοστού αναπηρίας από τα ΚΕΠΑ, αφού στο πλαίσιο της νέας ψηφιακής μεταρρύθμισης που υλοποιούμε όλες οι ενέργειες διεκπεραιώνονται πλέον ηλεκτρονικά, μέσω της εθνικής πύλης αναπηρίας και ο αιτών προσέρχεται μόνο κατά τη μέρα της εξέτασης, ενώ τα άτομα με αναπηρία μπορούν πλέον ψηφιακά να εκδώσουν την κάρτα αναπηρίας, η οποία σταδιακά θα ενσωματώσει όλες τις παροχές, με πλήρη σεβασμό στα προσωπικά τους δεδομένα.
Έχουμε ως στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη των επιμέρους αυτών πολιτικών και τη βέλτιστη διασύνδεση των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων. Στο πλαίσιο αυτό, συγκροτήθηκε στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης ομάδα εργασίας, με στόχο την εκπόνηση πρότασης, που θα αποτελέσει τη βάση για τη χάραξη μιας συνολικής εθνικής στρατηγικής για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων και τη συμπερίληψη τους στην κοινότητα, στη βάση των αρχών της ισότητας, της αυτονομίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
