«Όλη η φιλοσοφία μου για την Barbie ήταν ότι μέσω της κούκλας, το κοριτσάκι μπορούσε να γίνει ό,τι ήθελε. Η Barbie αντιπροσώπευε πάντα το γεγονός ότι μια γυναίκα έχει επιλογές». Η φράση ανήκει στην Ρουθ Χάντλερ (1916-2002), δημιουργό της κούκλας Barbie, και ανατρέχουμε σε αυτή με αφορμή την τελευταία ταινία της Barbie που εξελίσσεται σε κινηματογραφικό φαινόμενο ξεπερνώντας το 1 δισ. δολάρια εισπράξεις παγκοσμίως στις πρώτες 17 ημέρες κυκλοφορία της, προκαλώντας «κύμα χωρισμών» ανάμεσα σε ζευγάρια, και παροτρύνοντας τα ζευγάρια που ετοιμάζονται να γίνουν γονείς, να προσθέτουν τα ονόματα των δημοφιλών ηρώων της ταινίας –Barbie και Ken– στη λίστα με τα αγαπημένα τους για να τα δώσουν στα παιδιά τους.
Μόνο που η ταινία «Barbie», παραγωγής Warner Bros. Pictures, δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη σκηνοθεσία από την Γκρέτα Γκέργουιγκ ή ερμηνεία από την Μάργκοτ Ρόμπι στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ώστε να μπορεί κινηματογραφικά να δικαιολογηθεί το εισπρακτικό ποσό.
Πρόκειται για μια ταινία βουτηγμένη στο ροζ χρώμα, με ορισμένες δόσεις χιούμορ και ελάχιστα στοιχεία μιούζικαλ που εν μέρει δημιουργούν εύθυμη διάθεση δίχως να περάσουν κάποιο μήνυμα που το κινηματογραφικό κοινό δεν έχει ήδη υπ όψιν. Ενίοτε δε, υπάρχουν στοιχεία που παραπέμπουν στη νοσταλγία των παιδικών χρόνων και του παιχνιδιού που είχαν τα κορίτσια –για όσα είχαν ή έπαιζαν με την κούκλα Barbie.
Από την ταινία «Barbie» (2023). Πηγή φωτ.: Twitter / Jackson Hinkle
Έχοντας παρακολουθήσει τις περίπου 40 ταινίες κινουμένων σχεδίων της σειράς Barbie – αρχής γενομένης από την πρώτη ταινία «Η Barbie και οι Rockers: Από αυτόν τον κόσμο» (1987) – συνοδευόμενες με franchise της κούκλας και των αξεσουάρ της, μπορούμε να εντοπίσουμε κοινά στοιχεία ως προς την πλοκή. Η Barbie ηρωΐδα που έρχεται αντιμέτωπη με περιπέτειες, το αγόρι-σύντροφος που ενώ προθυμοποιείται να τη βοηθήσει στην πορεία έχει τις δικές του ασχολίες και εν τέλει η Barbie τα καταφέρνει μόνη της, περνά στο κοινό υπαρξιακές και φεμινιστικές ανησυχίες.
Έχοντας μελετήσει τις προηγούμενες ταινίες Barbie, εντοπίζουμε ότι εκείνη της Γκέργουιγκ καθίσταται σύγχρονη παρά το παραμυθένιο κόσμο που ενέχει, στο γεγονός ότι αφενός δεν είναι ταινία κινουμένων σχεδίων, αφετέρου θέτει απευθείας τη δύσκολη καθημερινότητα των γυναικών που έχουν πολλούς ρόλους.
Ένα σημείο το οποίο ξεχωρίζουμε είναι η αφύπνιση των γυναικών – που όλες στην ταινία ονομάζονται Barbie – απέναντι σε ένα καθεστώς πατριαρχίας και τους πολλαπλούς ρόλους που έχουν κληθεί να θέσουν επιτυχημένα εις πέρας, βαπτίζοντας δύναμη την – θεωρούμενη από το ευρύ κοινό – «αδυναμία» τους να «σπάσουν» και να δακρύσουν λόγω πίεσης που έχουν επωμιστεί.
Greta Gerwig’s #Barbie is the #1 movie of the summer. pic.twitter.com/ypTir8DzwZ
— Film Updates (@FilmUpdates) August 11, 2023
Το happy end που είθιστο να βλέπουμε στις υπόλοιπες ταινίες της σειράς Barbie, στην περίπτωση της Γκέργκουιγκ αφορά αποκλειστικά τις επιθυμίες της Barbie – διαχωρίζοντας τη σχέση της από τον Ken και καταλήγοντας σε έναν κόσμο όπου μπορεί να βιώσει έντονες συγκινήσεις διότι θα είναι άνθρωπος και όχι μία κούκλα-στερεότυπο· θα μπορεί πλέον να βιώνει τη φθορά του χρόνου πάνω της δίχως να φοβάται γι’ αυτήν.
Το τελευταίο θα μπορούσε να είναι και ένα σχόλιο για τις ψέξεις που έχει κατά καιρούς λάβει η αμερικανική πολυεθνική βιομηχανία παιχνιδιών, Mattel, αναφορικά με τα χαρακτηριστικά της κούκλας και το πρότυπο που προβάλει. Για να φτάσουμε όμως εκεί, αξίζει να αναφερθούμε στο χρονικό δημιουργίας της κούκλας και πώς η κατασκευής της συνδέεται με τη φράση της δημιουργού της.
Η δημιουργία της Barbie και η «Weird Barbie»
Ξεκίνησε ως ένα παιχνίδι ρόλων και μελλοντικών ονείρων των κοριτσιών. Η Ρουθ Χάντλερ, σύζυγος του Έλλιοτ Χάντλερ, ενός εκ των ιδρυτών της Mattel, εμπνεύστηκε την Barbie όταν παρακολουθούσε την μικρή κόρη της, Μπάρμπαρα, να παίζει με χάρτινες κούκλες. Κάθε που εκείνη και οι φίλες της έπαιζαν με τις κούκλες, συνήθιζαν να τις δίνουν εφηβικούς και ενήλικους ρόλους· φαντάζονταν τους εαυτούς τους ως έφηβες και αργότερα ως ενήλικες με καριέρα.
Η Ρουθ και ο Έλλιοτ Χάντλερ ποζάρουν μπροστά από τα παιχνίδια που έχουν κατασκευάσει. 9 Απριλίου 1951. Πηγή φωτ.: ΑΡ/ Uncredited
Η Χάντλερ αναγνώρισε ότι το να «πειραματίζεται» για το μέλλον από μια ασφαλή χρονική απόσταση, προσποιούμενη ρόλους, ήταν σημαντικό για να μεγαλώσει. Έτσι σκέφτηκε ότι θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον αν έφτιαχνε μία ενήλικη κούκλα-παιχνίδι για μικρά κορίτσια.
Το 1956 είδε στην Ελβετία την Bild-Lilly, μια κούκλα φτιαγμένη από πλαστικό, ύψους 29,5 εκ., που έμοιαζε με τη Γαλλίδα ηθοποιό Μπριζίτ Μπαρντό. Η κούκλα «χαριζόταν» με ένα κουτί πούρα, καθώς στόχευσε στην προσέλκυση του ανδρικού αγοραστικού κοινού, το οποίο θα την τοποθετούσε ως διακοσμητικό στο γραφείο του.
The German Bild Lilly "sex doll" Barbie was modeled after. pic.twitter.com/rGynKrXCgy
— The Colin McEnroe Show (@colinmcshow) May 21, 2019
Η Ρουθ αγόρασε τρεις κούκλες Lilly και επέστρεψε στην Αμερική. Τρία χρόνια αργότερα (1959), η κούκλα Barbie πρωτοκυκλοφόρησε από την Mattel στην έκθεση παιχνιδιού της Νέας Υόρκης. Το πλήρες όνομά του παιχνιδιού ήταν Barbara Millicent Roberts, από το όνομα της κόρης της κατασκευάστριας. Το ύψος της κούκλας αντιστοιχούσε στο ένα έκτο περίπου του φυσικού μεγέθους, και ήταν κατασκευασμένη από γιαπωνέζικο βινύλιο.
Μία από τις πρώτες κούκλες Barbie της Ρουθ Χάντλερ. Πηγή φωτ.: AP /Andrew Harnik
Η δημοτικότητα της κούκλας με τα χρυσά μαλλιά απέφερε μεγάλα ποσοστά κέρδους. Προκειμένου να τα διατηρήσουν αλλά και να τα αυξήσουν, οι κατασκευαστές της επιμελούνταν και προέβαλαν κάθε λεπτομέρεια που την έκανε μοναδική. Το 1964 η Barbie κυκλοφόρησε με συνθετικά ματόκλαδα, μεγαλύτερα μάτια και πιο μακριά μαλλιά. Συνέχισε να αλλάζει συνεχώς φυσιογνωμία και μακιγιάζ, και να προσαρμόζεται όλο και περισσότερο στις προκλήσεις της παγκόσμιας αγοράς.
The original Barbie Doll looks like an MKUltra transfemale because it's creator, Ruth Handler was a transfemale. During WWII, Handler was already working with Paramount Pictures and Douglas Aircraft Company. Out of this unholy crucible Barbie was forged pic.twitter.com/b0qRMcUJ3r
— Ursula 𝕏 (@UrsulaAndrogyne) August 9, 2023
Το 1967 κυκλοφόρησε η Ομιλούσα Barbie/Talking Barbie και από την δεκαετία του ’80 ξεκίνησε η κυκλοφορία των ethnic Barbies: σκουρόχρωμες, μελαμψές, με ασιατικά χαρακτηριστικά, Ινδές αλλά και με μπούρκα.
Εκεί που θα έλεγε κανείς ότι η Barbie καταρρίπτει τα φυλετικά πρότυπα ομορφιάς, η Ασπασία Κούντρια (2012. Σύγχρονες Barbie: Η αναπαράσταση του γυναικείου σώματος στη διαδικτυακή πορνογραφία. Στο: Κ. Σαρικάκη & Λ. Τσαλίκη, Έκδοση 2012. Μέσα Επικοινωνίας, Λαϊκή Κουλτούρα και η Βιομηχανία του Σεξ. Αθήνα: Παπαζήση) συνδέει την κυκλοφορία αυτή με «το παιχνίδι του καταναλωτισμού» και την προσπάθεια της Mattel να προσελκύσει όλο και περισσότερους καταναλωτές.
Ανεξαρτήτως χρώματος ή κοστουμιών η εικόνα της Barbie με συγκεκριμένα σωματικά χαρακτηριστικά παρέμενε ίδια και η όποια εμπορευματοποίηση της διαφορετικότητας –αργότερα με κούκλες Barbie λιγότερο ψηλές και μερική διαφοροποίηση σωματικών χαρακτηριστικών– υπέδειξε πως στόχος είναι το κέρδος.
Καταδεικνύεται (σ.σ το κέρδος) –ως αυτοσαρκασμός– και στην ταινία της Γκέργουιγκ, στη σκηνή που υπάλληλος της Mattel ενημερώνει τηλεφωνικά τον πρόεδρο της εταιρείας για την αύξηση της ζήτησης στην αγορά της κούκλας Ken. Η εταιρεία γνωρίζει ότι αυτή η αυξημένη ζήτηση θα έχει ημερομηνία λήξης, σαν να πρόκειται για μόδα που σταδιακά θα περάσει. Γι’ αυτό και η εταιρεία καλείται να «εκμεταλλευτεί» όσο μπορεί τη φήμη της, και όσο αυτή η μόδα κρατήσει.
Κάτι που βλέπουμε να κάνει και η εταιρεία παιχνιδιών πίσω από την εμβληματική μάρκα Barbie: ανακοίνωσε την επερχόμενη κυκλοφορία, σε περιορισμένη έκδοση, της κούκλας «Weird/ Περίεργη Barbie», την οποία συναντάμε στην ταινία της Γκέργουιγκ. Η κούκλα –που στην ταινία βοηθά την Barbie να φέρει εις πέρας την αποστολή της– έχει σημάδια στο πρόσωπό της, κομμένα και βαμμένα μαλλιά. Διαφέρει αρκετά από τις μέχρι τώρα κυκλοφορίες της κούκλας Barbie, γεγονός που την κάνει ιδιαίτερη, συνεπώς αυξάνει το ενδιαφέρον του θηλυκού κοινού να την αποκτήσει.
Mattel has a new Weird Barbie doll, modeled after Kate McKinnon's breakout character from Greta Gerwig's blockbuster film, available for preorder. https://t.co/dEuuaraIQ5
— Entertainment Weekly (@EW) August 6, 2023
Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση της εταιρείας, η Weird Barbie είναι διαθέσιμη για προπαραγγελία στον ιστότοπο της Mattel για περίπου 45 ευρώ έως τις 18 Αυγούστου και αναμένεται να κυκλοφορήσει μέχρι τα τέλη Μαΐου 2024. Πρόκειται για ένα από τα επτά προϊόντα μιας διευρυμένης συλλογής που προέρχεται από την ταινία της Γκέργουιγκ, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων ρούχων για μοντελοποίηση κούκλων Barbie και Ken που φορούσαν στην οθόνη και ένα σετ της Corvette από την Hot Wheels.
Η Barbie στο διάστημα
Με την ταινία Barbie να προβάλλεται ανά τον κόσμο από τις 21 Ιουλίου αναμένουμε το τελικό ποσό των εισπράξεων οπόταν αποφασιστεί η παύση προβολής της στις κινηματογραφικές οθόνες. Κερδισμένες τόσο η Warner Bros. Pictures όσο και η Mattel, τη στιγμή που ταινίες κινηματογραφικά και ερμηνευτικά άρτιες σημειώνουν μικρότερα – έως πολύ μικρότερα – ποσοστά κέρδους.
Αναμφίβολα, η Barbie εξελίσσεται σε ταινία πολιτιστικό φαινόμενο ως μέρος της κουλτούρας μας, ειδεμή των κοριτσιών/ γυναικών. «Πατά» στη νοσταλγία και τον ρομαντισμό των παιδικών χρόνων, τότε που παίζοντας με την κούκλα όντως πλάθαμε ρόλους για το μέλλον μη γνωρίζοντας τροχοπέδη που θα εμφανιστούν.
«Η γυναίκα έχει επιλογές» όπως είχε υπογραμμίσει η δημιουργός της κούκλας, και σε αυτές τις επιλογές ήταν και το «ακατόρθωτο» η γυναίκα να πάει στο διάστημα. Εξ ου και η δημιουργία της κούκλας Miss Astronaut, που κυκλοφόρησε το 1965, και με αφορμή αυτή την κούκλα πραγματοποιείται στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος του Ινστιτούτου Smithsonian (Βιρτζίνια, ΗΠΑ) η έκθεση «Η Barbie πάει στο διάστημα» που παρουσιάζει τις κυκλοφορίες του παιχνιδιού αναφορικά με τα επαγγέλματα που σχετίζονται με το διάστημα.
Από την έκθεση «Η Barbie πάει στο διάστημα». Πηγή φωτ.: Facebook / Cady Coleman
Πρόδηλο είναι ότι οι ταινίες, οι κούκλες και τα αξεσουάρ της Barbie που κυκλοφορούν στην αγορά απευθύνονται σε συγκεκριμένο –θηλυκό– κοινό. Κατά πως φαίνεται, η ταινία της Γκέργουιγκ ήρθε να υπενθυμίσει την μέχρι τώρα παραγωγή της Mattel και να στρέψει εκ νέου το θηλυκό κοινό, κυρίως μικρών ηλικιών, στα παιχνίδια της με αφορμή την ταινία.
Όσο για το κοινό των ταινιών, ενδιαφέρον θα είχε μία έρευνα ηλικιακού εύρους, που θα έδινε περισσότερο «φως» στον αριθμό των εισιτηρίων που έχουν κοπεί για την ταινία του 2023.
Κεντρική φωτ.: Φωτογραφία της δημιουργού της Barbie, Ρουθ Χάντλερ, με μία από τις πρώτες κούκλες Barbie. Πηγή φωτ.: ΑΡ/ Andrew Harnik
