Βρισκόμαστε λίγες μέρες πριν τις σημαντικότερες αμερικανικές εκλογές των τελευταίων 40 ετών. Για το λόγο αυτό, η εβδομάδα αυτή είναι αφιερωμένη στην παρουσίαση - όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική - των σημαντικότερων debates που απασχολούν τις ΗΠΑ και συχνά παρουσιάζονται είτε μεροληπτικά είτε εντελώς εκτός πλαισίου στη χώρα μας. Στο τέλος κάθε θεματικής θα ακολουθεί και μία προσωπική τοποθέτηση.
Η ερμηνεία του Αμερικανικού Συντάγματος παραμένει μια από τις πιο σημαντικές και διαρκείς νομικές διαμάχες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αντιπαράθεση αυτή αναδεικνύει δύο κύριες σχολές σκέψης: τον Οριτζιναλισμό και τον Ζωντανό Συνταγματισμό. Η πρώτη υποστηρίζει ότι το Σύνταγμα πρέπει να ερμηνεύεται με βάση το νόημα των λέξεων τη στιγμή που γράφτηκαν, ενώ η δεύτερη θεωρεί ότι το Σύνταγμα πρέπει να προσαρμόζεται και να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες συνθήκες.
Αυτή η συζήτηση δεν αφορά μόνο νομικά ή συνταγματικά θέματα, αλλά αγγίζει επίσης κοινωνικές και πολιτικές πτυχές της σύγχρονης αμερικανικής ζωής. Για να κατανοήσουμε πλήρως τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών, πρέπει να εξετάσουμε τη φιλοσοφία τους και να καταλήξουμε σε ποια προσέγγιση προσφέρει τη μεγαλύτερη σαφήνεια και σταθερότητα στο νομικό σύστημα.
Ο Οριτζιναλισμός και η Σταθερότητα του Συντάγματος
Ο Οριτζιναλισμός στηρίζεται στην αρχή ότι το Σύνταγμα και οι εκάστοτε τροποποιήσεις του πρέπει να ερμηνεύονται όπως είχαν γραφτεί και γίνει κατανοητές τη στιγμή που υιοθετήθηκαν. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας πιστεύουν ότι τα λόγια των συντακτών είχαν συγκεκριμένο νόημα και σκοπό, και ότι είναι καθήκον των δικαστών να τηρούν αυτό το νόημα και να υπηρετούν το σκοπό των συντακτών αλλά και των δημοκρατικά εκλεγμένων εκπροσώπων που τα υιοθέτησαν. Ο δικαστής Antonin Scalia, ένας από τους πιο ισχυρούς εκπροσώπους του Οριτζιναλισμού, τόνιζε ότι η σταθερότητα και η σαφήνεια είναι ουσιώδεις για την έννομη τάξη και ότι οι αλλαγές πρέπει να προέρχονται από δημοκρατικές διαδικασίες, όχι από δικαστές.
Αυτό προσφέρει σαφήνεια και προβλεψιμότητα στο νομικό σύστημα, διασφαλίζοντας ότι οι νόμοι παραμένουν σταθεροί και κατανοητοί. Όταν οι δικαστές εφαρμόζουν το Σύνταγμα με βάση την αρχική του έννοια, προστατεύουν την έννομη τάξη και αποφεύγουν τον κίνδυνο να εισάγουν τις προσωπικές τους απόψεις ή απόψεις που τυγχάνουν να είναι δημοφιλείς σε κάποια ιστορική περίσταση μέσα στην ερμηνεία των νόμων. Εξάλλου, το ίδιο το Σύνταγμα φρόντισε ώστε οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν ή να τροποποιήσουν τους νόμους και το ίδιο το Σύνταγμα μέσω εκλεγμένων εκπροσώπων, όχι μέσω της δικαστικής εξουσίας.
Ο Ζωντανός Συνταγματισμός: Προσαρμογή στο Σήμερα
Ο Ζωντανός Συνταγματισμός προτείνει ότι το Σύνταγμα είναι ένα “ζωντανό” κείμενο, το οποίο πρέπει να προσαρμόζεται στις σύγχρονες ανάγκες και αξίες της κοινωνίας. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας, όπως η Ruth Bader Ginsburg, πιστεύουν ότι το Σύνταγμα δεν μπορεί να παραμείνει στατικό σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. Για αυτούς, οι δικαστές έχουν το καθήκον να ερμηνεύουν το Σύνταγμα με βάση τις τρέχουσες συνθήκες, ώστε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των σύγχρονων πολιτών.
Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει την ευελιξία και την εξέλιξη του νομικού συστήματος, ειδικά σε περιπτώσεις που αφορούν δικαιώματα που δεν είχαν προβλεφθεί κατά τη συγγραφή του Συντάγματος, όπως οι πολιτικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, οι επικριτές της θεωρούν ότι αυτή η φιλοσοφία ανοίγει την πόρτα σε δικαστικό ακτιβισμό και ενδεχόμενη αυθαίρετη παρέμβαση των δικαστών στις νομοθετικές αποφάσεις.
Γιατί ο Οριτζιναλισμός Υπερτερεί
Η θέση υπέρ του Οριτζιναλισμού δεν αφορά μόνο την προστασία της αρχικής έννοιας του Συντάγματος, αλλά κυρίως την προστασία της ίδιας της δημοκρατίας και της έννομης τάξης. Η προβλεψιμότητα που προσφέρει ο Οριτζιναλισμός είναι θεμελιώδης για την εμπιστοσύνη του κοινού στους νόμους και στη δικαιοσύνη. Χωρίς αυτή τη σταθερότητα, το νομικό σύστημα κινδυνεύει να γίνει εργαλείο πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών χωρίς τη συμμετοχή των πολιτών.
Η διαδικασία μέσω της οποίας εφαρμόζεται ο Οριτζιναλισμός είναι ανώτερη διότι βασίζεται σε καθαρές και σταθερές αρχές, οι οποίες προστατεύουν πολύ καλύτερα από την αυθαίρετη ερμηνεία των δικαστών. Το νομικό σύστημα πρέπει να παραμένει προβλέψιμο, έτσι ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν ποιες είναι οι συνέπειες των πράξεών τους και ποιοι είναι οι νόμοι που πρέπει να τηρήσουν. Αυτή η προβλεψιμότητα αποτρέπει τη διαμόρφωση του νόμου με βάση τις πολιτικές πεποιθήσεις των εκάστοτε δικαστών ή την υποτιθέμενη θέληση της εκάστοτε πλειοψηφίας και προστατεύει την ισότητα όλων των πολιτών έναντι του νόμου.
Ο Οριτζιναλισμός διασφαλίζει ότι οι δικαστές δεν υπερβαίνουν το ρόλο τους και δεν επεμβαίνουν στις αποφάσεις που θα έπρεπε να λαμβάνουν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του λαού. Σε ένα μία σύγχρονη δημοκρατία, οι νόμοι και τα δικαιώματα των πολιτών πρέπει να διαμορφώνονται από τις αποφάσεις των εκλεγμένων νομοθετών και όχι από δικαστικές ερμηνείες που ενδέχεται να επηρεαστούν από προσωπικές ή πολιτικές πεποιθήσεις.
Τέλος, το σημαντικότερο επιχείρημα υπέρ του οριτζιναλισμού είναι η σύνδεσή του με το βασικό αξίωμα του κράτους δικαίου. Πολύ πολίτες νομίζουν λανθασμένα ότι ο όρος Κράτος δικαίου είναι το δίκαιο κράτος. Στην πραγματικότητα, Κράτος Δικαίου είναι το κράτος εκείνο στο οποίο οι άνθρωποι που βρίσκονται εντός της επικράτειάς του δεν κυβερνώνται από ανθρώπους αλλά από νόμους - νόμους δίκαιους, αμερόληπτους, που εμπνέονται από τη διαρκή αναζήτηση της δικαιοσύνης.
Αν λάβουμε υπόψη αυτή τη θεμελιώδη διάκριση, γίνεται σαφές ότι ο Ζωντανός Συνταγματισμός αποτελεί την πλήρη κατάργηση αυτού του αξιώματος, δίνοντας στους δικαστές την υποχρέωση να ερμηνεύουν το Σύνταγμα όχι σύμφωνα με αυτά που γράφει και εννοούσε ότι υιοθετήθηκε, αλλά με το πως αντιλαμβάνονται οι δικαστές την εποχή στην οποία ζουν.
