Mε αφορμή την 9η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τους Ωκεανούς (9th Our Ocean Conference), η οποία θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο στην Ελλάδα η διευθύντρια του Ocean Action 2030 και πρώην υφυπουργός Υδάτων και Ωκεανών της Κόστα Ρίκα, Σίνθια Μπαρζούνα (Cynthia Barzuna) μίλησε στο Liberal και την Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη για τις πρωτοβουλίες που προωθούν τα σχέδια της βιώσιμης ωκεάνιας ανάπτυξης παγκοσμίως αλλά και για τις δράσεις που πρέπει να προβούν οι χώρες της ΕΕ για την αντιμετώπιση των θαλάσσιων απειλών.
Ως πρώην υφυπουργός Υδάτων και Ωκεανών της Κόστα Ρίκα, πείτε μας ποιες είναι οι δράσεις που έχετε αναλάβει για την προστασία του περιβάλλοντος και είστε υπερήφανη γι' αυτές;
Καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας μου, έχω ασχοληθεί έντονα με διάφορα περιβαλλοντικά έργα, αλλά η θητεία μου ως πρώην αναπληρωτής υπουργός Υδάτων και Ωκεάνιων Υποθέσεων της Κόστα Ρίκα ξεχωρίζει για την αιχμή του δόρατος δύο πρωτοποριακών πρωτοβουλιών.
Πρώτον, με εντολή του προέδρου, ηγήθηκα της επέκτασης του Εθνικού Πάρκου στο νησί Κόκος και της Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής, διασφαλίζοντας το 30% της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κόστα Ρίκα, ξεπερνώντας τον φιλόδοξο στόχο διατήρησης πριν από το 2030. Οι προσπάθειες αυτές αντιμετώπισαν όχι μόνο την τεράστια πρόκληση που δημιουργεί η πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας μας, η οποία αντιπροσωπεύει το 6% του συνόλου του κόσμου, αλλά αύξησαν σημαντικά τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές της Κόστα Ρίκα από 2,9% σε 30% έως το 2021.
Επιπλέον, είμαι περήφανη για τη σύνταξη της «Διακήρυξης για τη διατήρηση και τη διαχείριση των οικοσυστημάτων στην ανατολική τροπική μεταναστευτική διαδρομή Coco-Galápagos-Malpelo-Coiba του Ειρηνικού», η οποία υπογράφηκε από τους αρχηγούς κρατών της Κολομβίας, του Παναμά, του Ισημερινού και της Κόστα Ρίκα κατά τη διάρκεια της COP26. Ηγήθηκα επίσης του διατάγματος για τη συνολική διαχείριση των θαλάσσιων στερεών αποβλήτων και συνέβαλα ενεργά στις προσπάθειες για τα θαλάσσια απορρίμματα και τη διατήρηση της θάλασσας, υποστηρίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της εθνικής στρατηγικής για τη γαλάζια οικονομία. Επιπλέον, ανέλαβα ενεργό ρόλο σε διεθνείς εκστρατείες όπως η «High Ambition Coalition for Nature and Peo».
Είστε η διευθύντρια της «Ocean Action 2030». Μιλήστε μας για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία.
Ocean Action 2030
Ως διευθύντρια της «Ocean Action 2030», ηγούμαι ενός συνασπισμού αφιερωμένου στην προώθηση της ανάπτυξης και της εφαρμογής των σχεδίων βιώσιμης ωκεάνιας ανάπτυξης παγκοσμίως. Η πρωτοβουλία μας έχει ως στόχο να ευθυγραμμιστεί με το ολιστικό όραμα των μελών της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για μια Βιώσιμη Ωκεάνια Οικονομία, η οποία περιλαμβάνει 18 εν ενεργεία ηγέτες του κόσμου, για την προώθηση μιας παγκόσμιας κουλτούρας ενσωμάτωσης των σχεδίων στις κλιματικές ατζέντες, την προώθηση της Γαλάζιας Οικονομίας και την ενίσχυση των προσπαθειών διατήρησης της βιοποικιλότητας. Η Ocean Action συγκαλεί κορυφαία ιδρύματα, τα οποία μπορούν να παράσχουν την τεχνική και οικονομική βοήθεια που χρειάζονται οι χώρες για την εφαρμογή των σχεδίων ανάπτυξης.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διακυβέρνηση που σχετίζεται με τους ωκεανούς, το οποίο περιλαμβάνει πολιτικές και στρατηγικές που αποσκοπούν στη διασφάλιση της βιώσιμης χρήσης αυτών με παράλληλη βελτιστοποίηση των οφελών για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Τα σχέδια αυτά εναρμονίζουν τις αντικρουόμενες χρήσεις των ωκεανών, προωθούν τη μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη της ωκεάνιας οικονομίας και περιλαμβάνουν μέτρα όπως ρυθμιστικές μεταρρυθμίσεις, στρατηγικές επενδύσεις, χωροταξικό σχεδιασμό, ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων περιοχών και των λεκανών απορροής και τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Μεταξύ των επιτευγμάτων του, είναι η δημιουργία του Ταμείου Ταχείας Βοήθειας για την παροχή χρηματοδότησης στις χώρες που θέλουν να εφαρμόσουν το σχέδιο της βιώσιμης ωκεανοκοινωνίας.
Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της COP28, υπογράφηκε κοινή δήλωση για δράσεις σχετικά με τον ωκεανό και το κλίμα, στις οποίες τονίζεται η επείγουσα ανάγκη μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η διακήρυξη υπογραμμίζει τη σημασία των σχεδίων της βιώσιμης ωκεάνιας οικονομίας ως «εργαλείο» για την καθοδήγηση της βιώσιμης διαχείρισης των ωκεανών και την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Επίσης, επιβεβαιώνει τη δέσμευση για τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού και προτρέπει τα έθνη να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν τα παραπάνω
Η 9η Παγκόσμια Διάσκεψη των Ωκεανών (Our Ocean Conference) θα πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα. Σε ποια θέματα θα επικεντρωθεί;
9th Our Ocean Conference
Η 9η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τους Ωκεανούς που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο στην Ελλάδα, θα επικεντρωθεί κυρίως σε διάφορα βασικά ζητήματα που σχετίζονται με τη βιώσιμη χρήση του ωκεανού και τις αναγκαίες προσπάθειες διατήρησής του.
Το συνέδριο θα ασχοληθεί με την περίπλοκη σχέση μεταξύ του ωκεανού και της κλιματικής αλλαγής, καθώς και με την απώλεια της βιοποικιλότητας, ενώ διερευνά διάφορες εναλλακτικές λύσεις.
Παράλληλα, θα επισημάνει τις καλές πρακτικές που αποσκοπούν στην επίτευξη μιας πιο πράσινης ναυτιλιακής βιομηχανίας και στην προώθηση περισσότερων βιώσιμων τουριστικών πρακτικών, τονίζοντας τη σημασία της ανθεκτικής, βιώσιμης αλιείας για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης υγείας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και τη στήριξη των παράκτιων κοινοτήτων.
Το Our Ocean Conference ιδρύθηκε το 2014 ως πρωτοβουλία των ΗΠΑ για να επιστήσει τη διεθνή προσοχή στις σοβαρές απειλές που αντιμετωπίζουν οι ωκεανοί του πλανήτη. Τι έχει επιτύχει από το 2014 μέχρι σήμερα;
Από την ίδρυσή του, το 2014 έχει συμβάλει στην επίτευξη σημαντικών ορόσημων. Καταρχάς, έχει αυξήσει την παγκόσμια ευαισθητοποίηση σχετικά με τον ζωτικό ρόλο του ωκεανού ως ρυθμιστή της κλιματικής αλλαγής, ως πηγή επισιτιστικής ασφάλειας και ως βιότοπο για την ποικιλόμορφη θαλάσσια ζωή.
Δίνοντας έμφαση στη σημασία των λύσεων που βασίζονται στον ωκεανό, το Our Ocean Conference δημιούργησε δυναμική γύρω από την αντιμετώπιση πιεστικών παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η οικονομική ανάπτυξη. Επιπλέον, διευκόλυνε την ανάληψη δεσμεύσεων από κυβερνήσεις, ΜΚΟ και τον ιδιωτικό τομέα για την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων για την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση του ωκεανού. Χρησιμεύει ως πλατφόρμα χωρίς αποκλεισμούς, συγκεντρώνοντας διαφορετικές φωνές και προοπτικές για την προώθηση της συνεργασίας και της ανταλλαγής γνώσεων.
Τέλος, μέσω πρωτοβουλιών έχει παροτρύνει άτομα και κοινότητες σε όλο τον κόσμο να αποκτήσουν μια περιβαλλοντολογική παιδεία και να αναλάβουν δράση για τη διατήρηση και την αειφορία των ωκεανών.
Ποιο είναι το σημερινό επίπεδο συνεργασίας σε θέματα κλιματικής αλλαγής μεταξύ της Κόστα Ρίκα και της Ελλάδας;
Πηγή φωτό: Shutterstock
Η Κόστα Ρίκα και η Ελλάδα είναι βαθιά προσηλωμένες στην αντιμετώπιση των κλιματικών προκλήσεων, ιδίως στους τομείς του τουρισμού τους, όπου προσπαθούν να δημιουργήσουν ανθεκτικούς προορισμούς και να στηρίξουν τις τοπικές κοινότητες. Καθώς και τα δύο έθνη αναγνωρίζουν τον καθοριστικό ρόλο ενός υγιούς ωκεανού στις τουριστικές τους οικονομίες, υποστηρίζουν βιώσιμες πρακτικές για τον μετριασμό των κλιματικών επιπτώσεων και την προώθηση της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κόστα Ρίκα μπορεί να υπερηφανεύεται για έναν πίνακα ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης του 99%, αναδεικνύοντας την αφοσίωσή της στην καθαρή ενέργεια, ενώ η Ελλάδα επεκτείνει ενεργά το δυναμικό της σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδίως μέσω πρωτοβουλιών υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Παρά τη σχετικά μικρή συμβολή τους στις παγκόσμιες εκπομπές, και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν σημαντικά τρωτά σημεία στην κλιματική αλλαγή.
Αυτοί οι κοινοί στόχοι και προκλήσεις παρουσιάζουν ως ευκαιρίες για συνεργασία και ανταλλαγή γνώσεων για την προώθηση των κλιματικών προγραμμάτων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Ερευνητές παγκοσμίως καθώς και ο Έλληνας πρωθυπουργός έχουν χαρακτηρίσει τη Μεσόγειο ως «hotspot» της κλιματικής αλλαγής. Είναι αυτό ένα φαινόμενο που μπορεί να αντιμετωπιστεί; Και αν ναι, πώς;
Η ιδιότητα της Μεσογείου ως «hotspot» της κλιματικής αλλαγής είναι μια πρόκληση που μπορεί να αντιμετωπιστεί με συντονισμένες προσπάθειες και στρατηγικές παρεμβάσεις.
Μια αποτελεσματική στρατηγική είναι η δημιουργία και η αποτελεσματική διαχείριση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών για τη διατήρηση των εστιών βιοποικιλότητας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικοσυστημάτων. Η συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων, συμπεριλαμβανομένων των ερευνητών, των τοπικών κοινοτήτων και των διεθνών οργανισμών, είναι απαραίτητη για την εφαρμογή ολοκληρωμένων στρατηγικών για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο. Αυτή η συλλογική προσπάθεια μπορεί να διευκολύνει την ανταλλαγή γνώσεων ή πόρων και να εφαρμόσει βέλτιστες πρακτικές και πιο αποτελεσματικές και συντονισμένες δράσεις.
Κατά τη γνώμη σας, πώς μπορούμε να επιτύχουμε μια βιώσιμη ωκεάνια οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο;
Για την επίτευξη μιας βιώσιμης ωκεάνιας οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο, κάθε έθνος πρέπει να δεσμευτεί να αναπτύξει και να εφαρμόσει βιώσιμα σχέδια για τους ωκεανούς σε εθνικό επίπεδο. Τα σχέδια αυτά χρησιμεύουν ως ολοκληρωμένα πλαίσια για τη διακυβέρνηση που σχετίζεται με τους ωκεανούς, περιγράφοντας πολιτικές για τη μεγιστοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης, εξασφαλίζοντας παράλληλα οφέλη για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές.
Τα βασικά συστατικά στοιχεία περιλαμβάνουν τη ρυθμιστική μεταρρύθμιση, τις στρατηγικές επενδύσεις, τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Η Ατζέντα 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και η εξέταση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι ζωτικής σημασίας, απαιτώντας μια χωρίς αποκλεισμούς και διαφανή διαδικασία στην οποία συμμετέχουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Απαιτείται λοιπόν μια συνεργασία για την αντιμετώπιση των ζητημάτων της ανοικτής θάλασσας και την επίλυση των διασυνοριακών συγκρούσεων, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για παγκόσμιο συντονισμό για την προώθηση μιας υγιούς γαλάζιας οικονομίας.
Τι πρέπει να γίνει για να μειωθεί η παγκόσμια θαλάσσια ρύπανση;
Η μείωση της παγκόσμιας θαλάσσιας ρύπανσης απαιτεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης.
Προτεραιότητα έχει η αντιμετώπιση των πηγών της ρύπανσης, γεγονός που υπογραμμίζεται από την ανάγκη για συμφωνίες όπως η συνθήκη του ΟΗΕ για τα πλαστικά, η οποία εισάγει παγκόσμιους κανόνες για τη ρύθμιση της παραγωγής και της κατανάλωσης πλαστικού. Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία αποτελεί «κλειδί», δίνοντας έμφαση στο σχεδιασμό προϊόντων για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, στην ελαχιστοποίηση των αποβλήτων και στην αποδοτικότητα των πόρων.
Η αναγνώριση της επικράτησης των μικροπλαστικών τόσο στις χερσαίες όσο και στις θαλάσσιες πηγές τροφίμων υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα της αντιμετώπισης των κινδύνων για την υγεία που συνδέονται με την κατανάλωσή τους. Ο ειδικός απεσταλμένος για την κλιματική αλλαγή Τζον Κέρι τόνισε ότι η έκθεση του ανθρώπου στα μικροπλαστικά θα μπορούσε να είναι τόση όσο η κατανάλωση μιας πιστωτικής κάρτας την εβδομάδα, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για δράση. Η σταδιακή κατάργηση των πλαστικών μίας χρήσης είναι κρίσιμη, δίνοντας έμφαση στις διαρθρωτικές αλλαγές στην παραγωγή και την κατανάλωση έναντι της απλής εξάρτησης από στρατηγικές ανακύκλωσης.
Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι ο ωκεανός είναι το νέο οικονομικό σύνορο, καθώς υπόσχεται αμέτρητο πλήθος πόρων και πολλές δυνατότητες προώθησης της οικονομικής μεγέθυνσης, της απασχόλησης και της καινοτομίας. Οι θαλάσσιες οικονομικές δραστηριότητες επεκτείνονται ραγδαία. Τι να περιμένουμε το 2030;
Κατά τη διερεύνηση της έννοιας του ωκεανού ως «νέο οικονομικό σύνορο», η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην προτεραιότητα της βιώσιμης διαχείρισης του. Αυτό χρήζει την υιοθέτηση μιας νέας οικονομικής προσέγγισης με σαφείς κανονισμούς για τον μετριασμό των επενδυτικών κινδύνων και την προστασία των οικοσυστημάτων.
Αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο του ωκεανού στην επισιτιστική ασφάλεια, η στροφή προς βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης είναι απαραίτητη, μαζί με τον μετασχηματισμό της ναυτιλιακής βιομηχανίας και των επιδοτήσεων της αλιείας. Κοιτάζοντας προς το 2030, οι λύσεις που βασίζονται στους ωκεανούς υπόσχονται πολλά, με μελέτες που ανατέθηκαν από την Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για μια βιώσιμη οικονομία των ωκεανών να δείχνουν ότι μπορούν να συνεισφέρουν έως και 35% της ετήσιας μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.
Οι λύσεις αυτές περιλαμβάνουν την επέκταση των προσεγγίσεων που βασίζονται στη φύση, την κλιμάκωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η υπεράκτια αιολική ενέργεια, και την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στις ωκεάνιες μεταφορές και τον τουρισμό.
Επιπλέον, η μετάβαση σε πρωτεΐνες με βάση τους ωκεανούς με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και η σταδιακή κατάργηση της υπεράκτιας εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου αποτελούν κρίσιμα βήματα για την τήρηση των παγκόσμιων δεσμεύσεων για το κλίμα. Ενώ οι θαλάσσιες τεχνολογίες απομάκρυνσης του διοξειδίου του άνθρακα είναι πολλά υποσχόμενες, είναι απαραίτητη η περαιτέρω έρευνα και η χάραξη πολιτικής. Συνολικά, οι προσπάθειες αυτές προσφέρουν ευκαιρίες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την οικονομική ανάπτυξη στους θαλάσσιους τομείς.
Τέλος, πώς θα αξιολογούσατε τα αποτελέσματα και την αποτελεσματικότητα της COP28 όσον αφορά την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης;
Τα αποτελέσματα της COP28 για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης ανέδειξαν τόσο αξιοσημείωτες προόδους, όσο και τομείς προβληματισμού. Ένα σημαντικό επίτευγμα περιλαμβάνει την έγκριση του πρώτου παγκόσμιου απολογισμού και τη θέση σε λειτουργία του Ταμείου Ζημιών και Απωλειών, που αντικατοπτρίζει σημαντικές οικονομικές δεσμεύσεις.
Ωστόσο, ήταν αξιοσημείωτη η απουσία μιας ισχυρότερης στάσης κατά των ορυκτών καυσίμων, παρά τις εκκλήσεις για τη μετάβαση από αυτά. Ειδικότερα, ο ωκεανός συγκέντρωσε πρωτοφανή αναγνώριση για τον κρίσιμο ρόλο του στην επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού, με την ανάληψη δεσμεύσεων για την προστασία και την αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Όμως, το αποτέλεσμα φανέρωσε ένα χάσμα εφαρμογής μεταξύ των δεσμεύσεων των χωρών και των αναγκαίων επιπέδων δράσης. Ενώ η πρόοδος ήταν εμφανής όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών μεθανίου, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβασης.
Παρά τα εμπόδια αυτά, η COP28 παρείχε ένα πλαίσιο για την αναπροσαρμογή των στρατηγικών για το κλίμα, την προώθηση της παγκόσμιας συνεργασίας και την ενίσχυση της αισιοδοξίας για την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Με το βλέμμα στο μέλλον, η ταχεία δράση και η οικονομική στήριξη των ωκεάνιων βιομηχανιών είναι ζωτικής σημασίας για την ευθυγράμμιση με τους στόχους διατήρησης του περιβάλλοντος και μετριασμού του κλίματος.
* Η Συμφωνία του Παρισιού έγινε στο πλαίσιο της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), που ασχολείται με την μείωση των εκπομπών αερίων, την προσαρμογή και τις οικονομικές της λεπτομέρειες, η οποία υπογράφηκε το 2016. Η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν υπογράψει και κυρώσει τη συμφωνία του Παρισιού και είναι απόλυτα αποφασισμένα να την εφαρμόσουν. Σύμφωνα με τη δέσμευση αυτή, οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν ότι θα θέσουν την ΕΕ στην πορεία που θα της επιτρέψει να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη οικονομία και κοινωνία έως το 2050.
