Γράφει ο Scott Sumner
Ο Μίλτον Φρίντμαν διαφώνησε κάποτε με τον Ρόμπερτ Μάντελ ως προς τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ο Μάντελ υποστήριξε τη χρήση νομισματικής πολιτικής για τη σταθεροποίηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών, ενώ ο Φρίντμαν αντέτεινε ότι αυτού του είδους ο έλεγχος των τιμών παρεμβαίνει στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς και συνεπώς είναι μια κακή ιδέα.
Κατά πάσα πιθανότητα, δίκιο είχε ο Φρίντμαν και οι σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες είναι μια κακή ιδέα, όμως το επιχείρημά του παρουσιάζει δύο πολύ σημαντικά σφάλματα.
Πρώτον, ο Μάντελ υποστήριζε τη στοχοθέτηση ονομαστικών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οι πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες (αυτές που εντέλει μετράνε) θα συνεχίζαν να καθορίζονται από την ελεύθερη αγορά. Αυτό διαφέρει πολύ από μέτρα όπως το ενοικιοστάσιο και οι νόμοι περί κατώτατων μισθών, όπου το κράτος ελέγχει την πραγματική τιμή ενός αγαθού ή μίας υπηρεσίας.
Δεύτερον, η ίδια η νομισματική πολιτική που προτιμούσε ο Φρίντμαν περιλαμβάνει τη σταθεροποίηση του ρυθμού αύξησης της παροχής χρήματος, το οποίο είναι εξίσου παρεμβατικό όσο και η σταθεροποίηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Για να είμαστε δίκαιοι, ο Φρίντμαν υποστήριζε μόνο τη σταθεροποίηση της ονομαστικής ποσότητας του χρήματος - η πραγματική ποσότητα θα συνέχιζε να καθορίζεται από τα άτομα στην αγορά.
Ομοίως, οι Κεϋνσιανοί υποστηρίζουν τη στοχοθέτηση της ονομαστικής συναλλαγματικής ισοτιμίας, με την πραγματική ισοτιμία να συνεχίζει να ελέγχεται από τους ανθρώπους στην αγορά. Ο κανόνας του χρυσού υποστηρίζει τον καθορισμό της ονομαστικής τιμής του χρυσού, όμως η πραγματική του τιμή θα συνεχίζει να καθορίζεται από το κοινό. Εγώ υποστηρίζω τη στοχοθέτηση του ονομαστικού ΑΕΠ, όμως το πραγματικό ΑΕΠ να συνεχίζει να καθορίζεται από το κοινό.
Ο σχολιαστής Andrew πρόσφατα υποστήριξε το εξής:
“Εφόσον βάλουμε τους σωστούς Σοσιαλιστές της Αγοράς επικεφαλής του κεντρικού σχεδιασμού του ονομαστικού ΑΕΠ, δεν θα χρειαστεί ποτέ να πληρώσουμε κάποιο τίμημα για τη χρηματοδότηση μη επικερδών επενδύσεων με χρήματα που δεν είχαν προηγουμένως αποταμιευθεί εθελουσίως”.
Ο Andrew αναφέρεται ίσως στον Φρίντριχ Χάγιεκ, ο οποίος υποστήριζε τη στοχοθέτηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Η απάντησή μου είναι ότι η στοχοθέτηση του ονομαστικού ΑΕΠ συνιστά “κεντρικό σχεδιασμό του ονομαστικου ΑΕΠ” μόνο με την έννοια ότι η στοχοθέτηση του πληθωρισμού συνιστά κεντρικό σχεδιασμό του επιπέδου των τιμών, ή ότι ο καθορισμός της αντιστοίχησης του δολαρίου με το 1/35 μιας ουγγιάς χρυσού συνιστά κεντρικό σχεδιασμό των τιμών του χρυσού, ή ότι η οριοθέτηση των 22 εκατομμυρίων Bitcoin συνιστά κεντρικό σχεδιασμό του Bitcoin, ή ότι όταν τα στελέχη της Tesla σχεδιάζουν να παραγάγουν 320.000 αυτοκίνητα το τέταρτο τρίμηνο του έτους αυτό ισοδυναμεί με κεντρικό σχεδιασμό της παραγωγής της Tesla.
Όποιος έχει την ευθύνη ενός πράγματος, αποφασίζει και το πώς αυτό θα λειτουργήσει. Όποιος έχει την ευθύνη του νομίσματος, αποφασίζει και το πώς αυτό θα διοικηθεί.
Όταν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο “κεντρικός σχεδιασμός” σχετλιαστικά, συνήθως έχουν υπόψη κάτι το εντελώς διαφορετικό. Φαντάζονται ένα σοβιετικό γραφείο σχεδιασμού που λέει στις κάθε είδους επιχειρήσεις τι είδους τιμές και παραγωγή πρέπει να επιδιώξουν - πόσα παπούτσια πρέπει να παραγάγει η επιχείρηση Χ, πόσο ατσάλι πρέπει να πουλήσει η χαλυβουργία Ζ στην εταιρία κατασκευής τρακτέρ Υ και πάει λέγοντας.
Αντιθέτως, ο καθορισμός μιας νομισματικής πολιτικής σημαίνει απλώς τον καθορισμό μιας πολιτικής για το πράγμα εκείνο που ο συγκεκριμένος θεσμός έχει την ευθύνη να παράγει. Φανταστείτε ότι επισκέπτεστε μια νομισματική αρχή και ρωτάτε πώς τα στελέχη της προσδιορίζουν όσο χρήμα τυπώνουν - και ακούτε την εξής απάντηση: “Δεν έχουμε καμία πολιτική, απλώς παράγουμε χρήμα στην τύχη”. Πιθανότατα αυτό θα σας φανεί κάπως περίεργο. Όποια πολιτική έχει μια νομισματική αρχή, αυτή είναι μια νομισματική πολιτική, ανεξαρτήτως αν αυτή αφορά τον καθορισμό ενός επιτοκίου, μιας ποσότητας χρήματος, μιας συναλλαγματικής ισοτιμίας, μιας τιμής του χρυσού, ή της στοχοθέτησης της τιμής ενός συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης του ονομαστικού ΑΕΠ. Και αυτό ισχύει το ίδιο τόσο για το χρήμα που παράγεται δημοσίως, όσο και γι’ αυτό που παράγεται ιδιωτικώς.
Μη χάνετε χρόνο αντιτιθέμενοι στην “νομισματική πολιτική” - η νομισματική πολιτική θα υπάρχει πάντα. Αφιερώστε χρόνο για την αμφισβήτηση των κακών νομισματικών πολιτικών.
ΥΓ. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να μας ανησυχεί καθόλου ο κεντρικός σχεδιασμός. Ο George Stein επεσήμανε πρόσφατα ότι ο υποψήφιος επικεφαλής για το αξίωμα του Νομισματικού Ελεγκτη των ΗΠΑ φαίνεται να υποστηρίζει την αντικατάσταση των ιδιωτικών τραπεζικών λογαριασμών με κρατικώς παραχθέντες τραπεζικούς λογαριασμούς. Δεν ξέρω αν αυτό ισοδυναμεί επακριβώς με κεντρικό σχεδιασμό, αλλά σίγουρα παραβιάζει την ελεύθερη αγορά περισσότερο απ’ ό,τι η στοχοθέτηση ονομαστικού ΑΕΠ.
* Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής του Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Νοεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
