Γράφει ο Kevin Corcoran
Αυτό το άρθρο αποτελεί συνέχεια του προηγούμενου άρθρου μου με θέμα τα δέκα βιβλία που είχαν μεγάλο αντίκτυπο στη σκέψη και την ανάγνωση μου. Θα συνιστούσα να διαβάσετε εκείνο το πρώτο άρθρο, αν δεν το έχετε κάνει ήδη, για να καταλάβετε τι εννοώ με αυτό. Ακολουθεί λοιπόν το δεύτερο μισό της λίστας.
Η τέχνη του ζην από τον Επίκτητο
Πρόκειται για ένα κλασικό έργο ενός από τους πρωταγωνιστές της στωικής φιλοσοφίας, με θέμα κυρίως το πώς να ζει κανείς μια καλή ζωή. Και αξίζει τη φήμη του – μπορεί κανείς να βρει σοφές συμβουλές σε κάθε σελίδα του. Αλλά αυτό που αποκόμισα περισσότερο από αυτό το βιβλίο είναι το πόσο λίγο έχει αλλάξει η ανθρώπινη κατάσταση. Αυτό το βιβλίο γράφτηκε πριν από χιλιάδες χρόνια – ωστόσο τα περιεχόμενά του είναι τόσο εφαρμόσιμα στη σύγχρονη ζωή όσο και όταν γράφτηκε αρχικά. Για παράδειγμα, ο Επίκτητος γράφει «Η ανθούσα ζωή δεν επιτυγχάνεται με τεχνικές. Δεν μπορείς να ξεγελάσεις τον εαυτό σου για να ζήσεις μια καλή ζωή. Ούτε μπορείς να το πετύχεις αυτό ακολουθώντας πέντε εύκολα βήματα ή το δόγμα κάποιας χαρισματικής φυσιογνωμίας…
Οι ανεκπαίδευτοι παραπονιούνται για τα συστατικά στοιχεία της ζωής τους. Χάνουν πολύτιμο χρόνο μετανιώνοντας ή ευχόμενοι αυτά τα στοιχεία να ήταν διαφορετικά («Αν μόνο ζούσα σε ένα καλύτερο σπίτι ή σε μια καλύτερη πόλη, αν είχα διαφορετικό σύζυγο, μια πιο φανταχτερή δουλειά, περισσότερο χρόνο για τον εαυτό μου…»)…Όταν υποκύπτουμε στην γκρίνια, μειώνουμε τις δυνατότητές μας».
Αυτοί οι μπελάδες που περιγράφει ο Επίκτητος πριν από χιλιάδες χρόνια μας είναι άμεσα γνωστοί σήμερα – πόσα άρθρα και βιβλία έχετε δει να υποστηρίζουν ότι αν ακολουθήσετε αυτή την εύκολη διαδικασία των πέντε βημάτων, θα μπορέσετε να κατακτήσετε την επιτυχία, την ευτυχία ή τέλειους κοιλιακούς; Πόσους ανθρώπους γνωρίζετε δεν βλέπουν πόσο καλή είναι πραγματικά η ζωή τους, επειδή έχουν εμμονή με τη σχετική τους κοινωνική θέση;
Πόση πιθανή ευτυχία χάνεται επειδή κάποιος δεν έχει ευγνωμοσύνη για το πόσα έχει, επειδή είναι πολύ απασχολημένος με το να στενοχωριέται που κάποιος άλλος έχει ακόμα περισσότερα; Αυτή η σταθερότητα ως προς τα πράγματα που μας προβληματίζουν μας βοηθά να κατανοήσουμε πόσο αληθινή, δυνατή και σταθερή είναι η ανθρώπινη φύση.
The Ethics of Voting του Jason Brennan
Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για τα γνωσιολογικά ελλείμματα των ψηφοφόρων, αλλά το βιβλίο του Jason Brennan κάνει κάτι περισσότερο από αυτό. Ο Brennan υποστηρίζει σθεναρά ότι η ψήφος συνεπάγεται ισχυρές ηθικές υποχρεώσεις –το να ψηφίζεις δεν είναι πάντα καλύτερο από το να μην ψηφίζεις. Πράγματι, τις περισσότερες φορές και για τους περισσότερους ανθρώπους, είναι μάλλον καλύτερη η μη ψήφος. Τα αποτελέσματα των εκλογών έχουν μεγάλη επίδραση στις ζωές, τον πλούτο και τις προοπτικές των ανθρώπων για ένα καλύτερο μέλλον.
Το να προσπαθεί κανείς να επηρεάσει το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας όταν δεν είναι βαθιά ενημερωμένος για τις εν λόγω πολιτικές και τα αποτελέσματα που είναι πιθανό να δημιουργήσουν δεν διαφέρει από την προσπάθεια να επηρεάσει τον τρόπο κατασκευής μιας γέφυρας παρά την έλλειψη κατανόησης της κατασκευής ή της μηχανικής. Εάν δεν γνωρίζετε τίποτα για τη μηχανική, οποιαδήποτε προσπάθεια επηρεασμού της κατασκευής γεφυρών σχεδόν σίγουρα θα κάνει τα πράγματα χειρότερα - και θα θέσει σε κίνδυνο τις ζωές των ανθρώπων.
Αυτό δεν ισχύει λιγότερο για την ψηφοφορία χωρίς ενημέρωση. Πριν διαβάσω αυτό το βιβλίο, η άποψή μου για την ψήφο και τη δημοκρατία έμοιαζε με την καθιερωμένη, και στο βαθμό που σκεφτόμουν τα γνωσιακά προβλήματα της ψήφου, η συνήθης απάντησή μου ήταν να πω ότι το μόνο που πραγματικά έπρεπε να ξέρω προκειμένου να ψηφίσω είναι να αποφασίσω ποιον θα καταψηφίσω.
Αν και αυτή δεν είναι η πιο ανόητη άποψη που μπορεί να έχει κανείς, είναι για κάποιο λόγο μια από αυτές που θεωρώ πιο ντροπιαστικό ότι είχα ποτέ – πιθανώς επειδή νιώθω μεγάλη αμηχανία όταν ακόμα την ακούω να διατυπώνεται τόσο συχνά από ανθρώπους που φαντάζονται, όπως εγώ κάποτε, ότι πρόκειται για κάποιου είδους διορατική, χρήσιμη ή έξυπνη προσέγγιση.
Governing Least: A New England Libertarianism του Dan Moller
Το Governing Least του Dan Moller ήταν το πρώτο βιβλίο που συνάντησα να εξετάζει με πλήρη και συστηματικό τρόπο τη θεμελιώδη προδιάθεση που με προσέλκυσε στον ελευθερισμό και τον κλασικό φιλελευθερισμό. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι για τον φιλελευθερισμό φυσικά. Κάποιοι φτάνουν σ΄ αυτόν λόγω μιας δεοντολογικής κοσμοθεωρίας.
Πολλοί άλλοι έρχονται σ΄ αυτόν μέσω ωφελιμιστικών ή συνεπειοκρατικών επιχειρημάτων. Αλλά αυτό που πολλοί συγγραφείς που ανήκουν σε αυτές τις παραδόσεις παρέλειψαν, ή τουλάχιστον δεν κατάφεραν να τονίσουν, είναι κάτι που ο Μόλλερ θέτει στο επίκεντρο: οι φιλελεύθερες πολιτικές δεν προέρχονται από μια υπερβολικά έντονη έμφαση στα δικαιώματά μας ως άτομα, αλλά από μια ταπεινότητα σχετικά με το τι μπορούμε να απαιτήσουμε από τους άλλους ανθρώπους.
Έχω παλέψει με διάφορες δυσκολίες στη ζωή μου, άλλες φορές λόγω κακών επιλογών μου και άλλες λόγω κακής τύχης. Αλλά δεν ήταν ποτέ προφανές για μένα γιατί θα ήταν σκόπιμο να μεταφέρω βίαια το κόστος της ατυχίας μου σε άλλους ανθρώπους. Το μόνο που απαιτεί αυτό το είδος του φιλελευθερισμού είναι η αίσθηση ότι είναι λάθος να υποχρεώνουμε τους άλλους να επωμιστούν το κόστος των δικών μας συμφορών. Δεν θα μπορούσα ποτέ να κοιτάξω κάποιον στα μάτια και να πω:
«Δυσκολεύομαι πολύ αυτή τη στιγμή, επομένως είναι εντάξει για μένα να χρησιμοποιήσω βία για να χειροτερέψω τη δική σου θέση προς όφελός μου». Δεν θέλω να γίνω αυτό το είδος του ανθρώπου. Ο Μόλλερ αναλύει αυτή τη γραμμή σκέψης και προβλέπει και αντικρούει διάφορες αντιρρήσεις, με τρόπο που ελάχιστοι μελετητές καταφέρνουν να πετύχουν.
Dialogues on Ethical Vegetarianism του Michael Huemer
Αυτή είναι μια διακινδυνευμένη καταχώριση στη λίστα, καθώς το βιβλίο αυτό δεν είχε ακριβώς τον αντίκτυπο για το οποίο μιλάω – αλλά γράφτηκε ως άμεσο αποτέλεσμα μιας τέτοιας επίδρασης. Πριν από αρκετά χρόνια, ο Bryan Caplan και ο Michael Huemer συζήτησαν στο EconLog σχετικά με την ηθική μεταχείριση των ζώων. Πριν από την έναρξη αυτής της συζήτησης, στο βαθμό που είχα σκεφτεί το θέμα, βρισκόμουν σταθερά στο ίδιο στρατόπεδο με τον Caplan και η διατροφή μου ήταν τόσο επικεντρωμένη στο κρέας που ουσιαστικά ζούσα με μια αέναη δίαιτα Atkins.
Ωστόσο, βρήκα τα επιχειρήματα του Huemer πολύ πιο πειστικά, και τα επιχειρήματα του Caplan, παρά το γεγονός ότι υπερασπίζονταν μια άποψη και τον τρόπο ζωής που ακολουθώ, μου φάνηκαν πολύ αδύναμα. Θυμάμαι ξεκάθαρα ότι διάβασα μια από τις τελευταίες απαντήσεις του Huemer στον Caplan στο τηλέφωνό μου, μετά το έβαλα κάτω και ενημέρωσα την τότε μνηστή και τώρα σύζυγό μου ότι επρόκειτο να γίνω χορτοφάγος. Και κάπως έτσι, σταμάτησα να τρώω κρέας και τον επόμενο χρόνο έγινα βίγκαν. Αυτό το βιβλίο του Huemer γράφτηκε ως αποτέλεσμα αυτής της συζήτησης και της συζήτησης που ακολούθησε.
Στα επόμενα χρόνια, όταν οι άνθρωποι με ρωτούν γιατί σταμάτησα να τρώω κρέας, τους αναφέρω απλώς τη συζήτηση Huemer-Caplan – και πολλά άλλα άτομα που γνωρίζω έκαναν την ίδια επιλογή με μένα μετά την ανάγνωση αυτής της συζήτησης. Ενώ έχω μάθει πολλά από πολλά βιβλία όλα αυτά τα χρόνια, θα ήταν δύσκολο να αναφέρω όλα όσα με έκαναν να αλλάξω τη συμπεριφορά μου με τόσο σημαντικό τρόπο λόγω της ηθικής δύναμης του επιχειρήματος.
Για παράδειγμα, το εξαιρετικό βιβλίο του Huemer The Problem of Political Authority μου άλλαξε τη γνώμη υπέρ του φιλοσοφικού αναρχισμού (αν και όχι του πολιτικού αναρχισμού), αλλά τίποτα σχετικά με αυτή την αλλαγή γνώμης δεν με έκανε να ενεργώ πολύ διαφορετικά στην καθημερινή μου ζωή. Τα γραπτά του όμως που στη συνέχεια εξελίχθηκαν στο βιβλίο αυτό είχαν σίγουρα τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή μου, και προς το καλύτερο.
The Myth of the Rational Voter: Why Democracies Choose Bad Policies του Bryan Caplan
Ένα από τα πράγματα που μου αρέσουν περισσότερο στα βιβλιοπωλεία από το να αγοράζω βιβλία στο διαδίκτυο είναι η δυνατότητα περιδιαβαίνω τους τίτλους αντί να αναζητώ ενεργά. Μία από τις μεγάλες χαρές σε αυτή την εμπειρία είναι να συναντήσεις κάτι που δεν έψαχνες καν. Η καλύτερη εμπειρία περιήγησης που είχα ποτέ ήταν σε ένα βιβλιοπωλείο Borders το 2007.
Είχα λάβει εντολές μεταφοράς από το Camp Pendleton της Καλιφόρνιας στο Cherry Point της Βόρειας Καρολίνας, οπότε είχα μια πολύ μεγάλη διαδρομή μπροστά μου. Ήθελα να πάρω μερικά βιβλία για να διαβάσω στα διαλείμματα και στα ξενοδοχεία το βράδυ κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Κατά την περιήγησή μου, έπεσα πάνω σε δύο βιβλία τα οποία και αγόρασα για να διαβάσω κατά τη διάρκεια των ταξιδιών μου – το The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature του Steven Pinker και το The Myth of the Rational Voter του Bryan Caplan.
Μέχρι εκείνο το σημείο το ενδιαφέρον μου για τα οικονομικά είχε ενταθεί, αλλά καταβρόχθισα το βιβλίο του Caplan και ερωτεύτηκα εντελώς το θέμα. Η απόφασή μου να επιδιώξω ένα πτυχίο οικονομικών στο Πανεπιστήμιο George Mason οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό το βιβλίο, το οποίο με οδήγησε επίσης να ανακαλύψω αυτό ακριβώς το ιστολόγιο, το οποίο πέρασα χρόνια διαβάζοντας πριν τελικά γίνω αρκετά τυχερός ώστε να μπορώ να γράψω εδώ ο ίδιος.
Ενώ έχω πολλές διαφωνίες με τον Caplan, φυσικά, εξακολουθώ να θεωρώ το The Myth of the Rational Voter ως ένα από τα καλύτερα και πιο οξυδερκή βιβλία για την οικονομία και την πολιτική όλων των εποχών και ο αντίκτυπός του στη ζωή μου θα ήταν δύσκολο να υπερτονιστεί.
--
Ο Kevin Corcoran είναι βετεράνος πεζοναύτης και σύμβουλος οικονομικών και ανάλυσης υγείας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Αυγούστου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
