Οι Αμερικανοί εδώ και καιρό ανησυχούν για την κρατική επιτήρηση, και δικαίως. Το να σε παρακολουθεί η κυβέρνηση είναι απίστευτα ανησυχητικό, ιδιαίτερα όταν κρατικοί πράκτορες διερευνούν την ιδιωτική σου ζωή.
*Γράφει ο Patrick Carroll
Η ανάδυση της τεχνολογίας των δρόνων (drones) δεν έχει βοηθήσει σε αυτό το μέτωπο. Ενώ προηγουμένως μια κυβέρνηση θα χρειαζόταν ένα αεροπλάνο ή ένα ελικόπτερο για να αποκτήσει από αέρος θέα σε εσάς ή την περιουσία σας, τώρα χρειάζεται απλώς μια μικρή τηλεχειριζόμενη συσκευή.
Το ζήτημα των κρατικών φορέων που κατασκοπεύουν Αμερικανούς χρησιμοποιώντας δρόνους έχει ανακύψει σε ορισμένες πρόσφατες δικαστικές υποθέσεις και νομοθετικές διαφορές. Μια πρόσφατη περίπτωση περιλαμβάνει τους Τοντ και Χέδερ Μέιξον που ζουν σε μια αγροτική ιδιοκτησία είκοσι στρεμμάτων στο Λονγκ Λέικ Τάουνσιπ του Μίσιγκαν. Στον Τοντ αρέσει να επισκευάζει αυτοκίνητα και κρατά πολλά οχήματα στην ιδιοκτησία του.
Εδώ και χρόνια ο Δήμος κυνηγά το ζευγάρι για χωροταξικές παραβιάσεις, κατηγορώντας το για παράνομη αποθήκευση «σκουπιδιών» στην περιουσία τους. Κι εδώ είναι το σημαντικό στοιχείο. Τα αυτοκίνητα δεν φαίνονται απ’ έξω από την ιδιοκτησία - εκτός και αν πετάξει κανείς έναν δρόνο από πάνω. Και αυτό ακριβώς έκαναν οι δημοτικές αρχές.
Χωρίς καν να προσπαθήσει να πάρει ένταλμα, ο δήμος προσέλαβε έναν εργολάβο για να πετάξει έναν δρόνο έως και 45 μέτρα πάνω από την ιδιοκτησία των Μέιξον πολλές φορές σε διάστημα δύο ετών. Ο δήμος προσπαθεί τώρα να χρησιμοποιήσει τις φωτογραφίες που τράβηξε ο δρόνος ως απόδειξη ότι οι Μέιξον παραβιάζουν ένα τοπικό χωροταξικό διάταγμα.
"Εάν οι κρατικές αρχές θέλουν να διεξαγάγουν παρεμβατικές παρακολουθήσεις όπως αυτή, η Τέταρτη Τροποποίηση απαιτεί να λάβουν σχετικό ένταλμα", δήλωσε ο νομικός του Institute for Justice Μάικ Γκρίνμπεργκ σχετικά με την υπόθεση. «Το γεγονός ότι η χωροταξική αρχή δεν προσπάθησε καν να το αποκτήσει δείχνει την αδιαφορία της έναντι των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών του Μίσιγκαν».
Η Νέα Υόρκη έχει μπει επίσης στο στόχαστρο τα τελευταία χρόνια λόγω των αποφάσεών της σ’ αυτό το πεδίο. Το 2019, το Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης (NYPD) απέκτησε 14 μη επανδρωμένα αεροσκάφη για «παρακολούθηση γιγαντιαίων πληθών, διερεύνηση διαρροών επικίνδυνων αποβλήτων, χειρισμό καταστάσεων ομηρίας και πρόσβαση σε απομακρυσμένες περιοχές σε σκηνές εγκλήματος, μεταξύ άλλων εργασιών». Αν και το NYPD επιμένει ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη δεν θα χρησιμοποιηθούν για παρακολούθηση χωρίς ένταλμα, πολλοί ανησυχούν ότι η τοποθέτηση αυτής της τεχνολογίας στα χέρια της αστυνομίας είναι καθαυτή προβληματική.
Επικαλούμενοι αυτούς τους φόβους, οι υπερασπιστές της ιδιωτικότητας πίεσαν για νομοθεσία γνωστή ως Νομοσχέδιο για τη Δημόσια Εποπτεία της Τεχνολογίας Επιτήρησης (Public Oversight of Surveillance Technology Act "POST Act"), η οποία απαιτεί από το NYPD να δημοσιεύει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο χρήσης των εργαλείων επιτήρησης και να δημιουργεί ένα ετήσιο σύστημα εποπτείας για τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τις σχετικές πολιτικές. Ο νόμος ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2020 αφού απέκτησε δυναμική μετά τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ.
Το Νομικό Ζήτημα
Το νομικό ζήτημα ως προς την κρατική επιτήρηση χωρίς ένταλμα αφορά την Τέταρτη Τροποποίηση του Συντάγματος των ΗΠΑ, η οποία αναφέρει τα εξής:
«Το δικαίωμα των ανθρώπων να είναι ασφαλείς ως προς τα πρόσωπα, τα σπίτια, τα έγγραφα και τα υπάρχοντά τους έναντι αδικαιολόγητων ερευνών και κατασχέσεων, δεν θα παραβιάζεται και δεν θα εκδίδονται εντάλματα παρά μόνο όταν υφίσταται πιθανή αιτία, που υποστηρίζεται από όρκο ή βεβαίωση, και αυτά θα περιγράφουν συγκεκριμένα το μέρος που θα ερευνηθεί και τα πρόσωπα ή τα πράγματα που θα κατασχεθούν».
Σε απλή γλώσσα, οι κρατικοί φορείς δεν επιτρέπεται να διεξάγουν έρευνες και κατασχέσεις όπως θέλουν. Πρέπει να πάρουν ένταλμα.
Στους περισσότερους από δύο αιώνες που έχουν περάσει από την υιοθέτηση αυτής της τροπολογίας το 1791, βουνά νομολογίας έχουν δημιουργήσει προηγούμενα για το τι ακριβώς συνιστά «παράλογο» και τι αποτελεί «αναζήτηση» ή «κατάσχεση». Άλλα σχετικά ερωτήματα έχουν επίσης αποτελέσει αντικείμενα εκτενών νομικών διαμαχών, όπως το εάν τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέγονται σε μια αντισυνταγματική έρευνα (όπως εικόνες από μια πτήση με δρόνο χωρίς ένταλμα) μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο δικαστήριο. Σε αυτό το ζήτημα, υπάρχει εδώ και καιρό ένα προηγούμενο. «Για περισσότερο από έναν αιώνα, η θεραπεία μιας παραβίασης της Τέταρτης Τροποποίησης ήταν η απόρριψη των παρανόμως αποκτηθέντων αποδεικτικών στοιχείων», σημειώνει το Institute for Justice.
Το αν οι Μέιξον κερδίσουν τη δική τους μένει να φανεί.
Αυτό που είναι σαφές, ωστόσο, είναι ότι η τεχνολογία των δρόνων παρέχει στους κρατικούς φορείς πρωτόγνωρες κατασκοπευτικές δυνατότητες - δυνατότητες που ευχαρίστως θα χρησιμοποιούσαν εναντίον των Αμερικανών αν μπορούσαν να το κάνουν ατιμωρητί.
Το Φιλοσοφικό Ζήτημα
Για πολλά από τα θέματα που περιλαμβάνονται στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων, οι ελευθεριακοί τάσσονται σταθερά υπέρ της αναγνώρισης του εκάστοτε δικαιώματος (για παράδειγμα, της ελευθερίας του λόγου και των δικαιωμάτων οπλοκατοχής). Με την Τέταρτη Τροποποίηση, ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα φιλοσοφικά προβλήματα.
Ο οικονομολόγος και πολιτικός φιλόσοφος Walter Block αναφέρεται στο «δικαίωμα» στην ιδιωτικότητα στο κεφάλαιο «Peeping Tom» (Ματάκιας) του βιβλίου του Defending the Undefendable 2. «Σύμφωνα με τον ελευθεριακό νομικό κώδικα», γράφει ο Block, «μπορούμε να κάνουμε οτιδήποτε ο ένας στον άλλον, είτε αυτό αρέσει είτε όχι, με την προϋπόθεση ότι με αυτόν τον τρόπο δεν παραβιάζουμε –όχι τα «δικαιώματα» της ιδιωτικότητας τα οποία δεν υπάρχουν, αλλά μάλλον τα δικαιώματα ιδιοκτησίας επί του προσώπου και των φυσικών αγαθών που κατέχει κανείς δίκαια».
Όπως σωστά επισημαίνει ο Block, η κατασκοπεία επί ανθρώπων δεν αποτελεί τεχνικά παραβίαση δικαιωμάτων από μια ελευθεριακή προοπτική. Πράγματι, ένα «δικαίωμα» στην ιδιωτικότητα, αν αυτό αναγνωριζόταν με συνέπεια, θα οδηγούσε σε κάθε είδους παράλογους νόμους, όπως την απαγόρευση των ντετέκτιβ ή την απαγόρευση του μεγαλύτερου μέρους της δημοσιογραφίας και του κουτσομπολιού.
Πρέπει λοιπόν άραγε να αφήσουμε τους κρατικούς φορείς κυβερνήσεις να μας κατασκοπεύουν κατά βούληση και να μην αντιδρούμε ποτέ μέσω των νομικών διαύλων; Φυσικά και όχι. Υπάρχει ένα ισχυρό φιλοσοφικό επιχείρημα που μπορεί να διατυπωθεί εναντίον της κρατικής επιτήρησης - απλώς δεν θεμελιώνεται πάνω σε ένα υποτιθέμενο «δικαίωμα» στην ιδιωτικότητα.
Το πιο θεμελιώδες σημείο που πρέπει να επισημανθεί από την άποψη αυτή σε ένα ελευθεριακό πλαίσιο είναι ότι η κρατική επιτήρηση χρηματοδοτείται από δολάρια των φορολογουμένων, τα οποία εισπράττονται εξαναγκαστικά. Αυτό και μόνο καθιστά την πρακτική ανήθικη από ελευθεριακή άποψη.
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι ο σκοπός της κυβερνητικής επιτήρησης δεν είναι απαραίτητα η προστασία των ανθρώπων. Μερικές φορές η κυβέρνηση χρησιμοποιεί δρόνους επειδή σκοπεύει να επιβάλει τους νόμους της στους ανθρώπους (όπως στην περίπτωση των νόμων χωροταξίας των Μέιξον και του δήμου του Λονγκ Λέικ), οπότε η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την επιτήρηση ως μέσο για έναν σκοπό που παραβιάζει την ελευθερία.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι ελευθεριακοί θα υιοθετήσουν συχνά μια τακτική κίνηση. Αν και μπορεί να διαφωνούμε με την Τέταρτη Τροποποίηση φιλοσοφικά, το να ζητάμε από το κράτος την τήρηση των υφιστάμενων νόμων του για την ιδιωτικότητα είναι συχνά ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος υπεράσπισης των ελευθεριών των ανθρώπων (των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας) παρά η επίκληση φιλοσοφικών ιδανικών. Το να λέμε απλώς «είναι ιδιοκτησία τους, έχουν το δικαίωμα να τη χρησιμοποιούν όπως θέλουν» μπορεί να είναι μια πιο φιλοσοφικώς εύρωστη αντίκρουση έναντι των χωροταξικών νόμων, αλλά δεν είναι κάτι το ιδιαίτερα αποτελεσματικό στο δικαστήριο.
Εάν η επίκληση της Τέταρτης Τροποποίησης είναι αυτό που θα πείσει τις αρχές να σέβονται τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό. Απλώς πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι, για τους ελευθεριακούς, μια τέτοια επίκληση είναι απλώς μια πρακτική τακτική - το φιλοσοφικό επιχείρημα ενάντια στις κυβερνητικές δράσεις είναι μάλλον διαφορετικό από το νομικό επιχείρημα.
Η ιδιωτικότητα στην ελευθεριακή ουτοπία
Αυτό είναι λοιπόν το επιχείρημα κατά των κυβερνητικών δρόνων - τι γίνεται όμως με τους ιδιωτικούς δρόνους; Σε μια ελευθεριακή ουτοπία θα υπήρχαν άραγε ιδιωτικοί δρόνοι που θα πετουσαν παντού για να κατασκοπεύουν συνεχώς τους ανθρώπους, υπό την υπόθεση ότι οι ελευθεριακοί δεν αναγνωρίζουν το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα; Φυσικά και όχι. Η ιδιωτικότητα έχει μεγάλη ζήτηση, επομένως είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι δρόνοι θα ρυθμίζονταν με εθελοντικές συμβάσεις.
Απαντώντας στην Τέταρτη Τροποποίηση στο τέλος του κεφαλαίου του «Peeping Tom», ο Block συνοψίζει την ελευθεριακή θέση για την ιδιωτικότητα ως εξής: «Δεν έχουμε τέτοιο δικαίωμα. Είναι απλώς ένα προνόμιο που ευτυχώς το σύστημα της ελεύθερης αγοράς μπορεί να μας προσφέρει».
--
*Ο Patrick Carroll είναι αρθρογράφος στο Foundation for Economic Education.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 16 Νοεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
