Της Γιάννας Σουλάκη
Κάθε χρόνο στο τέλος του καλοκαιριού, όταν η ατμόσφαιρα αρχίζει να κρυώνει και αρχίζουν να προβάλλονται οι διαφημίσεις των σχολικών στην τηλεόραση, οι γονείς ζουν τον ίδιο εφιάλτη: Πετάγονταν από το κρεβάτι τους ιδρωμένοι, η καρδιά τους χτυπά και βλέπουν στον ύπνο τους ότι δεν πρόλαβαν να μελετήσουν για το διαγώνισμα.
Δεν έχει σημασία αν έχουν περάσει χρόνια από τότε που οι γονείς ήταν κι οι ίδιοι μικροί μαθητές... Το άγχος των παιδιών τους μεταβιβάζεται και προκαλεί σε όλη την οικογένεια, έναν γενικευμένο τρόμο. Μία ακόμη σχολική χρονιά είναι προ των πυλών...
Το άγχος της νέας σχολικής χρονιάς, λοιπόν, πλησιάζει σιγά-σιγά απειλητικό για γονείς και παιδιά. Καλό θα ήταν να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και να παραδεχόμαστε αυτό το άγχος - τόσο μέσα μας, όσο και στα παιδιά μας. Καθώς, επίσης και να αφουγκραστούμε λίγο καλύτερα τα παιδιά μας, για να διαπιστώσουμε εάν το άγχος τους είναι υγιές και φυσιολογικό ή εάν υποκρύπτει κάτι περισσότερο, που μπορεί ακόμη και να χρειάζεται και τη βοήθεια ενός ειδικού.
Αναγνωρίζοντας το άγχος στο παιδί
Το τυπικό άγχος
Μια κάποια ανησυχία για την επιστροφή των παιδιών στο σχολείο είναι χαρακτηριστική και θεμιτή. Τα περισσότερα παιδιά (αλλά και οι γονείς) έχουν μια μικρή αγωνία για το ποιος θα είναι ο δάσκαλος ή η δασκάλα τους τη νέα σχολική χρονιά. Κάποια παιδιά μπορεί να εμφανίσουν σημάδια ανησυχίας που εκδηλώνονται με δυσκολία στον ύπνο ή ακόμη και εφιάλτες στην αρχή του σχολικού έτους.
Επίσης, το παιδί μπορεί να αρχίσει να κλαίει και να αρνείται την ιδέα ότι θα πρέπει να πάει στο σχολείο, αλλά φυσικά το ίδιο δεν είναι σε θέση να ηρεμήσει από μόνο του.
Κάποια παιδιά διατηρούν μάλιστα αυτό το άγχος ακόμη και όταν το σχολείο αρχίσει, αλλά όσο η σχολική χρονιά και τα σχολικά προγράμματα θα εξελίσσονται, το άγχος αυτό θα έχει την τάση να υποχωρεί σιγά – σιγά.
Το παιδί σας μπορεί να συνεχίσει να έχει άγχος την πρώτη εβδομάδα ή τις δύο πρώτες εβδομάδες της έναρξης της σχολικής χρονιάς, αλλά καθώς ο χρόνος θα περνάει, το άγχος αυτό θα μειώνεται και σύντομα το παιδί θα πηγαίνει στο σχολείο με λίγο ή καθόλου άγχος. Η τουλάχιστον θα έχει μόνο το άγχος της καθημερινότητας.
Όταν το άγχος παραμένει και εγκαθίσταται
Για κάποια παιδιά το άγχος συνεχίζεται. Πρόκειται για τα παιδιά που ίσως και να πάσχουν από κάποια αγχώδη διαταραχή. Τα σημάδια που υποδηλώνουν ότι ένα παιδί μπορεί βιώνει μια διαταραχή άγχους περιλαμβάνουν:
– συχνούς πονοκεφάλους,
– πόνους στο στομάχι,
– δυσκολία στον ύπνο,
– εφιάλτες,
– αποφυγή καταστάσεων που προκαλούν άγχος, όπως για παράδειγμα δυσκολία να παραδώσουν μία εργασία στο σχολείο, ή να διατυπώσουν ερωτήσεις και απορίες μέσα στην τάξη.
– Κάποια παιδιά μπορεί να αρνούνται να πάνε στο σχολείο και να παρουσιάζουν ξεσπάσματα, όταν έρχεται η ώρα της αναχώρησης.
Αν αυτές ή παρόμοιες καταστάσεις επιμένουν και πέραν των πρώτων εβδομάδων του σχολείου, το παιδί σας μπορεί να βιώνει ένα μεγαλύτερο επίπεδο άγχους, το οποίο του προκαλεί δυσφορία όταν πρέπει να ακολουθήσει την καθημερινότητα και την λειτουργία του σχολείου.
Πολλά παιδιά μπορεί να εκδηλώνουν αυτό το άγχος στο σχολείο, αλλά το άγχος τους μπορεί να έχει διαφορετικά ελατήρια και αιτίες.
Δείτε παρακάτω κάποιες σύντομες αναφορές των πιο συνηθισμένων καταστάσεων άγχους και συναφών διαταραχών της παιδικής ηλικίας.
Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού
Τα παιδιά αυτά που υποφέρουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή έχουν δυσκολία να αποχωριστούν τον γονέα ή τον κηδεμόνα τους. Μπορεί να έχουν δυσκολία να πηγαίνουν στο σχολείο, να παίζουν με τα άλλα παιδιά, ή να κοιμούνται μόνα τους στο δικό τους κρεβάτι. Ειδικά παιδιά μικρότερης ηλικίας, βιώνουν αρκετή ανησυχία όταν πρέπει να αποχωριστούν το σπίτι τους την πρώτη ή την δεύτερη εβδομάδα του σχολείου, αλλά αν μια τέτοια συμπεριφορά συνεχίζεται, το παιδί μπορεί να βιώνει άγχος αποχωρισμού.
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (GAD)
Τα παιδιά με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή είναι μονίμως ανήσυχα. Ανησυχούν για τα πάντα, αλλά συχνά δεν μπορούν ούτε να εντοπίσουν τα ίδια, αλλά ούτε και να εκφράσουν τις ανησυχίες τους. Τα παιδιά με GAD (Generalized Anxiety Disorder) συχνά βιώνουν:
– στρες,
– δυσκολία στον ύπνο,
– σωματικές ενοχλήσεις, όπως πόνους στο στομάχι και
– ευερεθιστότητα.
Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή
Παιδιά με κοινωνική αγχώδη διαταραχή φοβούνται τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Το είδος των κοινωνικών εκδηλώσεων που μπορεί να πυροδοτούν το άγχος, διαφέρει από παιδί σε παιδί. Κάποια παιδιά φοβούνται να μιλήσουν δημόσια μπροστά σε όλη την τάξη, άλλα να ζητήσουν από τον δάσκαλο ή καθηγητή βοήθεια ή να τους λύσει κάποια απορία, κάποια άλλα φοβούνται να διαβάσουν ένα κείμενο μέσα στην τάξη. Σε κάποια άλλα παιδιά, οι φόβοι τους επικεντρώνονται περισσότερο στις σχέσεις τους με τους συνομήλικούς τους ή έχουν δυσκολία στο να κάνουν φίλους.
Ψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD)
Τα παιδιά με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή βιώνουν ένα διαρκές άγχος, το οποίο τους προκαλεί επίμονες σκέψεις για συγκεκριμένα θέματα. Έτσι, καταφεύγουν σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές για να μειώσουν το άγχος τους. Συνηθισμένα ζητήματα για τα οποία αποκτούν εμμονή, είναι ανησυχία για τα μικρόβια, ή μόνιμη ανησυχία και φόβους του τύπου: εάν είναι οι όλες οι πόρτες κλειδωμένες, εάν η σόμπα είναι κλειστή κλπ. Οι πιο συνηθισμένοι καταναγκασμοί εκδηλώνονται με επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως να ανοίγουν και να κλείνουν τα φώτα, να μετρούν τα πάντα γύρω τους, να ελέγχουν και να τσεκάρουν συχνά τα ίδια πράγματα, ή να ζητούν συνεχή διαβεβαίωση ότι τα πράγματα λειτουργούν σωστά.
Επιλεκτική Αλαλία
Τα παιδιά με εκλεκτική αλαλία αποφεύγουν να μιλούν σε συγκεκριμένες περιστάσεις - συνηθέστερα στο σχολείο - αλλά μιλούν ελεύθερα σε άλλους χώρους, όπως π.χ. στο σπίτι τους ή σε όπου αισθάνονται άνετα. Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η διαταραχή δεν είναι ανεξάρτητη, αλλά αποτελεί ένα ακόμη σύμπτωμα της διαταραχής κοινωνικού άγχους.
Αναζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού
Υπάρχουν επίσης και πολλοί ακόμα λόγοι για τους οποίους το παιδί μπορεί να μην θέλει να πάει στο σχολείο, όπως είναι οι μαθησιακές διαταραχές, η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, ή θέματα άλλα, όπως το να «βρέχει» το παντελόνι του, ή ακόμα να αντιμετωπίζει και κάποιο πρόβλημα σχολικού εκφοβισμού. Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά σημαντικό να μιλήσετε με το παιδί σας για το άγχος του που έχει σχέση με το σχολείο, ώστε να μπορέσετε να καταλάβετε από που αυτό μπορεί να απορρέει.
Αν το άγχος του παιδιού διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα (όπως για κάποιους μήνες) και φαίνεται να του προκαλεί σημαντική δυσκολία να συμβαδίσει με την σχολική ζωή ή να του προκαλεί προβλήματα στις σχολικές επιδόσεις, στις κοινωνικές δεξιότητες ή στην λειτουργικότητά του στο σπίτι, τότε μπορεί να πρέπει να συμβουλευθείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ειδικευμένο στα παιδιά. Κάποιες φορές ο παιδίατρός σας ίσως να μπορεί να σας παραπέμψει σε κάποιον ψυχολόγο, για να αναζητήσετε σε πρώτη φάση μία διάγνωση.
Δείτε κάποιες Δομές Ψυχικής Υγείας για παιδιά, στις οποίες μπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια.
Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου
Μονάδες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας
Με πληροφορίες από psychologytoday.com
