Της Ιωάννας Δημητριάδου*
Η Δυσλεξία αποτελεί μια σοβαρή μαθησιακή δυσκολία, με νευροβιολογική βάση, η οποία επηρεάζει τις γλωσσικές ικανότητες του παιδιού, κυρίως στο κομμάτι της ανάγνωσης και της κατανόησης (Δυσαναγνωσία), τον γραπτό λόγο (Δυσγραφία – Δυσορθογραφία) και πολλές φορές και τη μαθηματική σκέψη (Δυσαριθμησία).
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν πως η βάσιμη ηλικία για την αξιολόγηση της Δυσλεξίας και των Μαθησιακών Δυσκολιών είναι όταν το παιδί βρίσκεται στην ηλικία των 8 χρόνων (στη Γ΄ Δημοτικού) και πως απλά νωρίτερα θεωρείται "υπόθεση".Σε αυτήν την ηλικία το παιδί μπαίνει σε μαθήματα απομνημόνευσης (Ιστορία και Θρησκευτικά), αυξάνεται ο βαθμός δυσκολίας στα μαθήματα της Γλώσσας, όπου τα αναγνωστικά κείμενα γίνονται πιο απαιτητικά και τα παιδιά μαθαίνουν πια, να δουλεύουν σύμφωνα με τους γραμματικούς κανόνες, των Μαθηματικών και της Έκθεσης. Τα παιδιά, πλέον, σε αυτήν την ηλικία έχουν ολοκληρώσει τους μηχανισμούς ανάγνωσης και γραφής ( αν και αυτά ολοκληρώνονται, συνήθως, μέχρι τα τέλη της Β΄ Δημοτικού). Οπότε, οι όποιες μαθησιακές δυσκολίες είναι πλέον εμφανείς και τότε η διάγνωση θα είναι πιο εμπεριστατωμένη.
Άλλοι, πάλι ειδικοί υποστηρίζουν πως η πιο κατάλληλη ηλικία για τη διάγνωση της Δυσλεξίας και των Μαθησιακών Δυσκολιών ε?ναι από την ηλικία των 6 χρόνων, όταν το παιδί βρίσκεται στα μέσα της Α΄ Δημοτικού. Υποστηρίζουν πως τα παιδιά, που ενδέχεται να έχουν Δυσλεξία, μέχρι τα μέσα της Α΄ Τάξης, έχουν ήδη εμφανίσει δυσκολίες στην οπτική και ακουστική διάκριση των γραμμάτων της αλφαβήτου και των ήχων τους, αδυνατούν να χωρίσουν τις λέξεις σε συλλαβές, δεν μπορούν να κατανοήσουν το νόημα των απλών προτάσεων, δυσκολεύονται να παραμείνουν συγκεντρωμένα κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης και αντιδρούν στο κομμάτι της γραφής.
Τέλος, υπάρχουν και οι ειδικοί οι οποίοι πιστεύουν πως καλύτερα ένα παιδί να αξιολογηθεί δυσλεκτικό πριν την ηλικία των 7 χρόνων παρά το αντίθετο. Ακόμα και αν είναι λανθασμένη η αξιολόγηση, λόγω της πρέπουσας προσοχής που θα έχει δοθεί στο παιδί, τα θετικά αποτελέσματα θα είναι ταχύτερα στην πρόοδο του παιδιού.
Οι πιο πρόσφατες έρευνες στηρίζονται στη διάγνωση της Δυσλεξίας και των Μαθησιακών Δυσκολιών ήδη όταν το παιδί βρίσκεται στην ηλικία των 5 χρόνων (από το Νηπιαγωγείο). Σύμφωνα με τους Timothy J. Legg & Corinne O' Keefe Osborn (2017), τα παιδιά που δε λένε τα πρώτα τους λόγια μέχρι την ηλικία των 15 μηνών ή τις πρώτες φράσεις μέχρι την ηλικία των 2 χρόνων, ενδέχεται να αποτελέσουν τα πρώτα σημάδια για Δυσλεξία. Προτείνουν, λοιπόν, σε αυτές τις ηλικίες να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη γλωσσική ανάπτυξη του κάθε παιδιού, ειδικά στις οικογένειες που υπάρχει ιστορικό.
Επίσης, υποστηρίζουν πως όταν τα παιδιά είναι στην ηλικία των 5 χρόνων , όπου μπαίνουν στη διαδικασία της προ-γραφής και της προ-ανάγνωσης, παρουσιάσουν δυσκολίες στην προφορά των γραμμάτων της αλφαβήτου, μπερδεύει τις μορφές των γραμμάτων (κυρίως αυτά που μοιάζουν οπτικά, π.χ. χ - γ), δεν μπορούν να εξιστορήσουν διάφορα γεγονότα με λογική αλληλουχία και δυσκολεύονται στον συντονισμό καθημερινών πράξεων (π.χ. πιες το γάλα, πλύνε τα δόντια σου, βάλε τις πυτζάμες σου και πήγαινε για ύπνο), τότε ενδέχεται να εμφανίσουν δυσλεξία.
Σύμφωνα με τους Horowitz, S. & Lapkin, E. (2017), τα παιδιά στην ηλικία των 5 χρόνων (Νηπιαγωγείο), τα οποία εμφανίζουν δυσκολίες να ονοματίζουν νούμερα, χρώματα και γράμματα, να μην μπορούν να χωρίσουν τις λέξεις σε συλλαβές και να χρειάζονται υπενθυμίσεις για την τήρηση των κανόνων της τάξης, τότε αυτές οι δυσκολίες μπορούν να αποτελέσουν σημάδια δυσλεξίας. Αυτό γιατί, οι δυσκολίες αυτές είναι οι συνέπειες της έλλειψης φωνολογικής ενημερότητας, της αδύναμης μνήμης και της αδύνατης ταχύτητας επεξεργασίας.
Τέλος, με τα τελευταία στοιχεία που παρουσιάζει το International Dyslexia Association (IDA, 2017), στις οικογένειες που υπάρχει ιστορικό Δυσλεξίας και Μαθησιακών Δυσκολιών, η αξιολόγηση των παιδιών θα πρέπει να ξεκινήσει τον Φεβρουάριο της Α΄ Δημοτικού (δηλαδή στα μέσα της Α΄ Δημοτικού), καθώς το πρώιμο πρόγραμμα παρέμβασης μπορεί να αποδειχτεί καθοριστικό για την μετέπειτα μαθησιακή πορεία των παιδιών.
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν πως η αξιολόγηση για Δυσλεξία και Μαθησιακές Δυσκολίες, έστω και αν είναι προληπτική, δεν είναι απαραίτητο να ξεκινάει από τα μέσα της Β΄ Δημοτικού (και όχι από το τέλος) και να ολοκληρώνεται στις αρχές της Γ΄ Δημοτικού, όπως συνήθως συμβαίνει. Εφόσον, ο γονιός (ειδικά αν υπάρχει ιστορικό) και ο εκπαιδευτικός υποψιαστούν πως υπάρχει αδυναμία στις μαθησιακές υποχρεώσεις του παιδιού (σε σύγκριση με το μέσο όρο των παιδιών κατά τη νηπιακή ηλικία και των παιδιών της Α΄ Δημοτικού), καλό είναι να υπάρχει ένας ανιχνευτικός μαθησιακός έλεγχος, έστω και προληπτικός, από κάποιον ειδικό, ο οποίος να είναι εξειδικευμένος σε θέματα Δυσλεξίας και Μαθησιακών Δυσκολιών.
* Η κα. Ιωάννα Δημητριάδου είναι Ειδική Παιδαγωγός σε θέματα Δυσλεξίας και Μαθησιακών Δυσκολιών
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Πόρποδας, Κ.Δ. (1981): Δυσλεξία: Η ειδική διαταραχή στη μάθηση του γραπτού λόγου (ψυχολογική θεώρηση). Αθήνα (αυτοέκδοση).
Miles, T.R. & Miles, E. (1989), Help for Dyslexic Children. London: Routledge
Μαυρομμάτη, Δ. (1995): Η Κατάρτιση του Προγράμματος Αντιμετώπισης της Δυσλεξίας, Αθήνα 1995
Turner, M. (1997). Psychological Assessment of Dyslexia. London: Whurr
International Dyslexia Association, 2017
International Dyslexia Association (IDA,2017), Testing and Evaluation
Timothy, J. Legg & Corinne O' Keefe Osborn (2017). Dyslexia Symptoms at Age- Helthline
Horowitz, S. & Lapkin E. (2017). Dyslexia: What you are seeing in your Preschooler
