Η συχνότερη οφθαλμολογική επέμβαση, η εγχείρηση του καταρράκτη, εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια σε μία διαθλαστική επεμβαση, με την οποία ο χειρουργός οφθαλμίατρος ταυτόχρονα με την αφαίρεση του καταρράκτη μπορεί να διορθώσει και όλα τα διαθλαστικά σφαλματα του ματιού, όπως πχ. η μυωπία, η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός και η πρεσβυωπία. Η διόρθωση των ίδιων σφαλμάτων σε ατομα που δεν έχουν καταρράκτη, αλλα επιθυμούν να απαλλαγούν από την εξάρτηση των γυαλιών ή των φακών επαφής, απoτελεί το αντικείμενο της Διαθλαστικής Xειρουργικής με ή χωρίς Laser. Αυτές οι δύο σημαντικές υποειδικότητες της οφθαλμολογικής μικροχειρουργικής έχουν βελτιώσει την ποιότητα οράσεως, αλλά ταυτόχρονα και την ποιότητα ζωής σε δεκάδες εκατομύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Η υψηλή τεχνολογία αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης ιατρικής και ειδικότερα της χειρουργικής οφθαλμολογίας.
Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φυσικού φακού του ματιού. Η θόλωση αυτή, έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική μείωση της όρασης. Είναι μία πολύ κοινή πάθηση που συνήθως παρουσιάζεται στην τρίτη ηλικία. Τα τελευταία χρόνια όμως, ο καταρράκτης εμφανίζεται σε όλο και νεότερες ηλικίες. Τα πρώτα συμπτώματα του καταρράκτη είναι η προοδευτική μείωση της όρασης, το έντονο θάμβος στο φως, η συχνή αλλαγή των βαθμών των γυαλιών όρασης, η ομιχλώδης όραση, η δυσκολία στην οδήγηση τη νύχτα λόγω πολλών αντανακλάσεων από τα φώτα των αυτοκινήτων και η εξασθένηση της αντίληψης των χρωμάτων.
Η τελευταία εξελιξη στον τομέα αυτό είναι το Femtosecond laser, το οποίο με ακρίβεια χιλιοστού του χιλιοστού τελειοποιεί τα πρώτα στάδια της διαθλαστικής επέμβασης καταρράκτη, διευκολύνοντας τον χειρουργό στα επόμενα, τα οποία πραγματοποιούνται με την χρήση υπερήχων. Η πρώτη φάση της επέμβασης ελέγχεται αποκλειστικά μέσω υπολογιστή και χωρις επαφή του χειρουργού με το μάτι.
Το πρώτο βήμα στην προετοιμασία για επέμβαση καταρράκτη είναι ο προεγχειρητικός έλεγχος, κατά τον οποίο ο χειρουργός μελετά τον οφθαλμό που θα χειρουργήσει, για να μπορέσει να εκτιμήσει την κατάσταση του καταρράκτη και τις ιδιαιτερότητες του, καθώς και για να αποκλείσει άλλες παθήσεις του ματιού που μπορεί να συνυπάρχουν. Στη συνέχεια γίνεται η μέτρηση του βαθμού του τεχνητού ενδοφακού που θα αντικαταστήσει τον θολό καταρρακτικό φακό με συσκευή οπτικής βιομετρίας, η οποία υπερέχει σημαντικά σε ακρίβεια, των συμβατικών συσκευών υπερήχων. Ο προεγχει-ρητικός έλεγχος ολοκληρώνεται με τις μετρήσεις που γίνονται με το εξελιγμενα απεικονιστικά συστήματα καθοδήγησης (Image Guided System) με το οποίο κατάγραφονται τα δεδομένα που θα χρησιμοποιηθούν για τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της επέμβασης με το Femtosecond Laser. Το τελευταίο στάδιο της προετοιμασίας αφορά την ενημέρωση του ασθενή για την επέμβαση και η αποφάση για τον τύπο του ενδοφακού που θα χρησιμοποιηθεί.
Ο ενδοφακός είναι ένας μικροσκοπικός τεχνητός φακός, ο οποίος τοποθετείται στο μάτι μετά από την αφαίρεση του καταρράκτη. Με τον κατάλληλο ενδοφακό μπορούμε να διορθώσουμε τα προϋπάρχοντα διαθλαστικά σφάλματα του ματιού, με αποτέλεσμα την ολική ή μερική απεξάρτηση του ασθενή απο τα γυαλιά ή και τους φακούς επαφής. Οι μονοεστιακοί ενδοφακοί εστιάζουν σε μια από τις τρεις αποστάσεις (μακριά, μεσαία η κοντά). Προσφέρουν, δηλαδή, όραση χωρίς γυαλιά είτε μακριά
(οδήγηση, τηλεόραση, κλπ), είτε στη μεσαία απόσταση (υπολογιστής, χειρονακτικές εργασίες κλπ, είτε στην κοντινή (διάβασμα)). Το άτομο θα πρέπει να χρησιμοποιήσει γυαλιά για να δεί στις άλλες δύο αποστάσεις, εκτός και αν τοποθετηθεί ενδοφακός για διαφορετική απόσταση στο κάθε μάτι (Μέθοδος Monovision). Αν δε, χρησιμοποιηθεί πολυεστιακός ενδοφακός, τότε, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα χρειαστεί καθόλου τα γυαλιά. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η καλή γενική κατασταση του ματιού και η ταυτόχρονη διόρθωση του αστιγματισμού, αν υπάρχει, με αστιγματικούς πολυεστιακούς ενδοφακούς ή με αστιγματικές τομές με Femto Laser. Η επιλογή του καταλληλότερου ενδοφακού γίνεται με βάση τις ανάγκες του κάθε ασθενή.
Η συγχρονη επέμβαση καταρράκτη στις μέρες μας ονομάζεται FLACS (Femto Laser Assisted Cataract Surgery), πραγματοποιείται με την χρήση του υπερσύγχρονου Femtosecond Laser και υπερήχων και γίνεται μέσα από μία πολύ μικρή τομή δύο χιλιοστών. Η μικροσκοπική τομή παρέχει μεγάλη ασφάλεια κατά την επέμβαση. Επιπλέον, λόγω της μικρής τομής η επούλωση και η μετεγχειρητική αποκατάσταση της όρασης είναι ταχύτατη και δεν προκαλείται σημαντικός μετεγχειρητικός αστιγματισμός. Το Femto laser προσθέτει ασφάλεια στα πρώτα στάδια της επέμβασης, δημιουργώντας τομές στον οφθαλμό με μεγάλη ακρίβεια. Το περιεχόμενο του καταρρακτικού φακού αφού διαιρεθεί αρχικά με το Femto Laser και στη συνέχεια με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος υπερήχων, αναρροφάται μέσα από την ίδια μικρή παρακέντηση. Ο ενδοφακός τοποθετείται συνήθως μέσα στο περίβλημα του καταρρακτικού φακού, αφού πρώτα διπλωθεί με ειδικό εργαλείο, έτσι ώστε να μπορεί να χωρέσει μέσα από την μικρή τομή. Η εγχείρηση γίνεται με τοπική αναισθησία με ειδικές αναισθητικές σταγόνες, χωρίς ενέσεις στο μάτι και ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει αμέσως μετά στο σπίτι του. Η όλη επέμβαση είναι ανώδυνη και αναίμακτη. Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζονται ράμματα. Η διάρκεια της επεμβασης για ένα καταρράκτη ρουτίνας είναι 8-12 λεπτά, περίπου.
Καθ. Παντελής Α. Παπαδόπουλος
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Διευθυντής Οφθαλμολογικής Κλινικής και Μοναδας Προηγμένης Οφθαλμολογικής Μικροχειρουργικής του Metropolitan Hospital
Επισκέπτης Καθηγητής Οφθαλμολογίας SMU
Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής
