Της Ιωάννας Δημητριάδου*
Η λέξη δυσλεξία έχει ελληνικές ρίζες. Προέρχεται από το ελληνικό 'δυς' (που σημαίνει κάτι δύσκολο) και από το 'λέξια' (λέξεις ή γλώσσα). Δυσλεξία είναι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες κυρίως στην ανάγνωση, στη γραφή και στα μαθηματικά από τα πρώτα σχολικά χρόνια (Selikowitz, 1993, Lerner, 1997, Dobbins, 1998). Η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια. Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν ένα χαρισματικό και παραγωγικό μυαλό που μαθαίνει απλά με διαφορετικό τρόπο. Έχουν συνήθως υψηλό δείκτη ευφυίας (Αλεξάνδρου, 1995). Η νοημοσύνη τους δεν είναι το πρόβλημα. Απλά υπάρχει ένα μεγάλο κενό μεταξύ της μαθησιακής τους ικανότητας και αυτά που πρέπει να πετύχουν στο σχολείο. Γι' αυτό καμιά φορά φαίνονται πως δεν καταλαβαίνουν και οι δάσκαλοι το αποδίδουν στη νοημοσύνη τους.
Εδώ και πολλά χρόνια έχουν ξεκινήσει έρευνες για να βρεθούν τα ακριβή αίτια της δυσλεξίας. Υπάρχουν αρκετές διαφωνίες μεταξύ των επιστημόνων και γι' αυτό το λόγο οι έρευνες εξακολουθούν να γίνονται μέχρι και σήμερα . Είναι σημαντικό να βρεθούν οι λειτουργικές διαδικασίες του εγκεφάλου που υπολειτουργούν ή δε λειτουργούν καθόλου, καθώς και τα υπεύθυνα χρωμοσώματα, που φέρουν ως αποτέλεσμα το φαινόμενο της δυσλεξίας. Επίσης, σκοπός των ερευνών είναι και τα ψυχολογικά αίτια. Αν δηλαδή, παίζουν και αυτά κάποιο σημαντικό ρόλο στο θέμα της δυσλεξίας. Οπότε τα αίτια της δυσλεξίας χωρίζονται σε οργανικά και ψυχολογικά.
Τα οργανικά αίτια:
Τα οργανικά αίτια αναφέρονται σε μια ελάχιστη νευρολογική δυσλειτουργία του εγκεφάλου στο πίσω μέρος του, που μπορεί να οφείλεται σε κάποια ασθένεια και περισσότερο σε κληρονομικούς παράγοντες (80%) (Dobbins, 1998, Πόρποδας, 1993). Η δυσλεξία συνήθως βρίσκεται μέσα στην οικογένεια. Σε έρευνες που έγιναν σε μονοζυγωτικά δίδυμα, κάποιο από τα δύο παιδιά έχει 68% πιθανότητα να έχει δυσλεξία. Στα διζυγωτικά δίδυμα, κάποιο από τα δύο παιδιά έχει 38% πιθανότητα να έχει δυσλεξία. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει πως ένας δυσλεκτικός γονιός θα έχει αυτόματα και ένα δυσλεκτικό παιδί (Pollock and Waller, 1995).Συνήθως, όμως, αν κάποιος από τους δύο γονείς έχει δυσλεξία, τότε το παιδί, έχει 20%-25% πιθανότητα να έχει δυσλεξία (Lerner, 1997, Αλαχιώτης, 2009).
Σύμφωνα με τον Dumont (1990) τα αυξημένα επίπεδα τετοστερόνης μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού και να προκαλέσουν αλλεργίες και δυσλεξία. Επίσης, τα αυξημένα επίπεδα τετοστερόνης παρατηρούνται κυρίως στα αγόρια γι' αυτό και η δυσλεξία εμφανίζεται σε αυτά σε ποσοστό 4:1 σε σχέση με τα κορίτσια (Turnbull, A., 1996).
Σύμφωνα με τον Pennington και τον Smith (1987) το 15ο χρωμόσωμα είναι υπεύθυνο για την αδυναμία του ανοσοποιητικού συστήματος και της δυσλεξίας. Σύμφωνα με τον Galaburda (1994), με τον Duane (1994) και με τον Filipek (1995), στον εγκέφαλο του δυσλεκτικού παιδιού υπάρχει βλάβη στη συνηθισμένη εγκεφαλική ασυμμετρία των δύο ημισφαιρίων και ιδίως στις περιοχές που έχουν να κάνουν με την ανάγνωση, τη γραφή, τα μαθηματικά. Στους περισσότερους ανθρώπους, το αριστερό ημισφαίριο, όπου είναι υπεύθυνο για τη γλώσσα, είναι μεγαλύτερο από ότι το δεξί ημισφαίριο. Στους ανθρώπους όμως με δυσλεξία, βρέθηκε πως το αριστερό και το δεξί ημισφαίριο είναι συμμετρικά.
Σε πιο πρόσφατες έρευνες, βρέθηκε πως το 3ο και το 6ο χρωμόσωμα, σε ποσοστό μάλιστα 20%, είναι υπεύθυνα για τη δυσλεξία (Allyn and Bacon, 2000).Το μόνο σίγουρο είναι πως έρευνες συνεχίζουν να γίνονται με πιο εξελιγμένα προγράμματα και ίσως σύντομα να έχουμε και άλλα στοιχεία για τα οργανικά αίτια της δυσλεξίας.
Τα ψυχολογικά αίτια της δυσλεξίας:
Τα ψυχολογικά αίτια της δυσλεξίας οφείλονται σε ενδοοικογενειακές καταστάσεις, όπως το διαζύγιο ή ο ξαφνικός θάνατος (Λιβανού-Κάλλη, Ε., 1994). Πολλά παιδιά που περνούν παρόμοιες καταστάσεις δεν έχουν το μυαλό τους στο διάβασμα. Ακόμη και στο σχολείο η απόδοσή τους πέφτει και το μόνο που σκέφτονται είναι το πως θα κρύψουν τα συναισθήματά τους από τους δασκάλους και από τους συμμαθητές τους για να μη δείξουν τη στεναχώρια τους ή την ντροπή τους, ιδιαίτερα στο θέμα του διαζυγίου.
Επίσης, τα ψυχολογικά αίτια μπορεί να οφείλονται και σε τραυματικές εμπειρίες, όπως οι συνεχείς αποτυχίες στο σχολείο (σχολική φοβία) (Καραπέτσας, 1991, Μάρκου, 1996). Όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν τη συνεχή σχολική αποτυχία, χάνουν της αυτοεκτίμησή τους. Παύουν να προσπαθούν και θεωρούν τους εαυτούς τους κουτούς. Μάλιστα, αν δεν έχουν την υποστήριξη των γονιών και των δασκάλων που τα θεωρούν δύσκολα παιδιά και δεν μπορούν να εκπαιδευτούν , σταματούν κάθε προσπάθεια.
Οι γονείς και οι δάσκαλοι οφείλουν να γνωρίζουν τα αίτια της δυσλεξίας. Έτσι, θα καταλάβουν πως η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια και πως δεν ευθύνονται τα παιδιά γι' αυτές τους τις αδυναμίες. Η αγάπη και η υπομονή των γονιών και των δασκάλων αποτελούν σημαντικό παράγοντα για να ξεπεραστούν οι όποιες δυσκολίες των παιδιών.
*Η κα. Ιωάννα Δημητριάδου είναι Ειδική Παιδαγωγός σε θέματα Δυσλεξίας και Μαθησιακών Δυσκολιών
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Καραπέτσας, Α. (1991). Η Δυσλεξία στο παιδί. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα
Πόρποδας, Κ.Δ. (1993). Δυσλεξία: Η Ειδική Διαταραχή στη Μάθηση του Γραπτού Λόγου (ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ), Αθήνα
Σπύρος, Ν. Μάρκου (1996). Δυσλεξία: Αριστεροχειρία, Κινητική Αδεξιότητα, Υπερκινητικότητα – Θεωρία, Διάγνωση και Αντιμετώπιση με ειδικές ασκήσεις, Γ΄ Έκδοση, Ελληνικά Γράμματα
Λιβανίου-Καλλή Ελένη (1994). Η δυσλεξία με απλά λόγια.
Αλεξάνδρου, Κων. Οι Διαταραχές της Ομιλίας σε Παιδιά, Εκδόσεις Δανιά
Αλεξάνδρου, Κων. (1995). Μαθησιακές Δυσκολίες, Εκδόσεις Δανιά
Αλαχιώτης, Σ. (2009). Διαθεματική και βιοπαιδαγωγική θεώρηση της μάθησης και της αξιολόγησης, Εκδοτικός οίκος Α.Α. Λιβάνη.
Pennington, B. & Smith, S. (1987). Left handedness and immune disorders in familial dyslexics. Archives of Neurology, 44, 634-639.
Galaburda, A.M. (1994). Developmental dyslexia and animal studies: at the interface between cognition and neurology. Cognition, 50, 133-149
Duane, D.D. (1994). Neurobiological issues in dyslexia. In G. Hales, Dyslexia Matters, pp.30-39. London
Selikowitz, M. (1993). Dyslexia and other Learning Difficulties. The Facts. Oxford: Oxford University Press
Pollock, J. & Waller, E. (1994). Day-to-Day Dyslexia in the Classroom. London: Routledge
Filipek, P.A. (1995). Neurobiologic correlates of developmental dyslexia : How do dyslexics' brains differ from those of normal readers? Journal of Child Neurology, 10, 1 62-69
Lerner, J. (1997). Learning Disabilities. Theories, Diagnosis & Teaching Strategies. Boston: Houghton Mifflin Co.
Dobbins, D.A. (1998). The prevalence and characteristics of children with specific learning disabilities. Final report
