"Καιγόμουν... Δεν μπορούσα να μιλήσω ή να δω για να ξεκουμπώσω τη ζώνη ασφαλείας μου και να ανοίξω την πόρτα. Πιστεύω ότι κάποιος φύλακας άγγελος με έβγαλε από το φορτηγό”.
Ο αμερικανός υπολοχαγός Sam Brown περιγράφει μέσα από την μονάδα εγκαυμάτων του Brooke Army Medical Center στο Σαν Αντόνιο του Τέξας τα φρικτά γεγονότα που συνέβησαν το 2008 στο Κανταχάρ του Αφγανιστάν, όταν το μηχανοκίνητο πολεμικό φορτηγάκι του χτυπήθηκε από ένα εκρηκτικό μηχανισμό IED και εξερράγη.
Το σώμα του τυλίχθηκε στις φλόγες και υπέστη εγκαύματα τρίτου βαθμού σε πάνω από το 30% του σώματός του. Τα τραύματά του ήταν τόσο σοβαρά που παρέμεινε σε κώμα αρκετές εβδομάδες, όμως, τελικά κατάφερε με την βοήθεια των γιατρών και επιβίωσε.
Ο αβάσταχτος πόνος και τα οπιοειδή παυσίπονα
Η συνέχεια ήταν δύσκολη και επώδυνη. Ο Sam χρειάστηκε να υποβληθεί σε περισσότερες από 24 χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά το πιο βασανιστικό ήταν η καθημερινή φροντίδα των τραυμάτων του και οι θεραπείες αποκατάστασης που ακολούθησαν. Ηταν τόσο οδυνηρές και δυσβάσταχτες που υπήρξαν στιγμές που ο Sam ήθελε να παραιτηθεί από την προσπάθειά του κι οι ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού, έπρεπε να τον διατάξουν να πειθαρχήσει και να υποβληθεί στις θεραπείες του.
Στον Sam - όπως και σε πολλά άλλα θύματα εγκαυμάτων - τα ισχυρά ναρκωτικά παυσίπονα είναι το μόνο φάρμακο που μπορεί να προσφέρει κάποια ανακούφιση από το καθημερινό αβάσταχτο πόνο. Ομως τα φάρμακα που βασίζονται στα οπιοειδή έχουν μεν αναλγητική δράση - ενεργοποιώντας την απελευθέρωση ενδορφινών - όμως, είναι δυστυχώς και εξαιρετικά εθιστικά.
Οσο λοιπόν, ο Sam είχε ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση από τα οπιοειδή αναλγητικά φάρμακα για να αντέξει τον πόνο, τόσο μεγάλωνε και η ανησυχία των γιατρών του για την εξάρτησή του από αυτά.
Τότε ένας γιατρός του πρότεινε να ενταχθεί σε μία νέα πειραματική θεραπεία, για να τον βοηθήσει να ελαττώσει τον πόνο χωρίς φάρμακα: Ηταν ένα ... βίντεο παιχνίδι, που είχε το όνομα Snow World.
Απελπισμένος ο Sam αποφάσισε να κάνει την δοκιμή: “Ημουν λίγο επιφυλακτικός στην αρχή, αλλά τελικά αποφάσισα ότι ήμουν πρόθυμος να δοκιμάσω οτιδήποτε”, λέει.
Το πείραμα με το Snow World
Κάποια χρόνια νωρίτερα, στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον δύο ψυχολόγοι ο Dr. David Patterson και ο Dr. Hunter Hoffman, οι οποίοι είχαν επικεντρωθεί στη μελέτη μη οπιοειδών μεθόδων για τη διαχείρηση του πόνου σε θύματα εγκαυμάτων που νοσηλεύονταν στο Κέντρο Εγκαυμάτων Harbor View του Σιάτλ, είχαν ανακαλύψει ότι, όταν οι ασθενείς “βυθίζονταν” σε ένα παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας, η αίσθηση του πόνο μειωνόταν σημαντικά.
Πράγματι, το 2011, ο αμερικανικός στρατός πραγματοποίησε μια μικρή μελέτη χρησιμοποιώντας το παιχνίδι SnowWorld και τότε οι επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά να καταλήξουν σε πιο σαφή, αλλά ταυτόχρονα, δραματικά συμπεράσματα: Το παιχνίδι Snow World αποδείχθηκε πιο αποτελεσματικό στους στρατιώτες που είχαν τις μεγαλύτερες οδύνες από τραύματα, ακόμη και από την ίδια τη μορφίνη που τους χορηγούσαν.
Οι ερευνητές δεν κατάφεραν να εξακριβώσουν τον μηχανισμό που προκαλεί αυτή την αναλγητική δράση, όμως, την αποδίδουν σε μία εγκεφαλική λειτουργία που ονομάζεται “νοητική απόσπαση προσοχής”.
Ο επικεφαλής της Ερευνας για την Τοξικομανία στο Αμερικανικό Ναυτικό διοικητής Dr. Andrew Doan, καθηγητής νευροεπιστήμης MD και Ph.D στο Johns Hopkins των ΗΠΑ, δήλωσε σε συνέντευξή του ότι πιστεύει ότι υπάρχει πράγματι ένας μηχανισμός που αυξάνει τις ενδορφίνες στον εγκέφαλο, με έναν τρόπο που δεν είναι απόλυτα κατανοητός επιστημονικά. Πιστεύει, όπως λέει, ότι η επίδραση της οθόνης ενεργεί ως ένα “ψηφιακό φάρμακο” (digital pharmakeia), έναν όρο που επινόησε ο ίδιος, για να εξηγήσει τις νευροβιολογικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την τεχνολογία των ψηφιακών βίντεο.
Η μαγνητική και αξονική εγκεφάλου ήρθε να επιβεβαιώσει ότι οι ασθενείς με εγκαύματα που αντιμετωπίζονταν με τη θεραπεία της εικονικής πραγματικότητας του video game Snow World βίωναν πράγματι λιγότερο πόνο κι αυτό απεικονίζονταν στα τμήματα του εγκεφάλου τους που σχετίζονταν με την βίωμα του πόνου.
Όλα αυτά τα εντυπωσιακά ευρήματα οδήγησαν τους στρατιωτικούς γιατρούς και ερευνητές να συνεχίσουν το πείραμα της εικονικής πραγματικότητας, ως εν δυνάμει “ψηφιακό φάρμακο” για την αντιμετώπιση του πόνου.
Οι ηθικοί προβληματισμοί για τον ψηφιακό εθισμό
Δεν ήταν, όμως, τελείως ευχάριστα τα νέα, παρ''ότι οι επιστήμονες φαίνεται ότι μάλλον βρήκαν έναν τρόπο αποτελεσματικής αντιμετώπισης του πόνου, χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων.
Το γεγονός ότι ένα βιντεοπαιχνίδι μπορεί να αποδειχθεί πιο ισχυρό από τη μορφίνη, εγείρει δεκάδες ερωτήματα και προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα.
- Ποιό μπορεί να είναι το αποτέλεσμα αυτού του ψηφιακού φαρμάκου – ενός ψηφιακού φαρμάκου που είναι πιο ισχυρό από τη μορφίνη – στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα επτάχρονων παιδιών, που χρησιμοποιούν καθημερινά παρόμοια “ψηφιακά φάρμακα” κολλημένα επί ώρες στις οθόνες τους;
- Και επίσης, μια “ψηφιακή διέγερση” του εγκεφάλου που αποδεικνύεται πιο ισχυρή από την μορφίνη, μπορεί να είναι ακόμα και περισσότερο εθιστική από αυτήν;
Οπως εξηγεί ο ελληνοαμερικανός επιστήμονας, επίκουρος καθηγητής στο Stony Brook University''s Heath Sciences Center, Nicholas Kardaras Ph.D. στο βιβλίο του για τα παιδιά και τον τεχνολογικό εθισμό “Glow Kids” η τεχνολογία των οθονών μπορεί, πράγματι, να επηρεάσει τον εγκέφαλο, όπως ένα ψηφιακό ναρκωτικό:
- το gaming αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης κατά 100% και ενεργοποιεί τον Η-Ρ-Α ( Hypothalmus-Pituatary-Adrenal Axis) στον εγκεφάλο τον παιδιών. Κάτι που πιο απλά σημαίνει ότι η υπερβολική ενασχόληση με τα βίντεο παιχνίδια – όπως έχει φανεί στις απεικονιστικές μεθόδους που καταγράφουν την δραστηριότητα του εγκεφάλου - επηρεάζει αρνητικά το μετωπιαίο φλοιό, δηλαδή το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει την παρορμητικότητα, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που επιδρά και η κοκαΐνη.
Είναι και ο λόγος που ο Dr. Peter Whybrow, επικεφαλής νευροεπιστήμονας στο UCLA αποκαλεί την οθόνη "ηλεκτρονική κοκαΐνη" και οι Κινέζοι ερευνητές αποκαλούν τα βιντεοπαιχνίδια “ψηφιακή ηρωίνη”.
“Ψηφιακά ναρκωτικά” και παιδιά
Πολλοί επιστήμονες που ερευνούν πλέον τον τεχνολογικό εθισμό και κάνουν κλινικές μελέτες με παιδιά που είναι εθισμένα στις οθόνες, είχαν κατανοήσει πλήρως ότι η υπερβολική ενασχόληση με τις οθόνες, είναι εξαιρετικά εθιστική. Απλώς δεν πίστευαν μέχρι σήμερα, ότι θα μπορούσε να είναι τόσο ισχυρή η επίδραση, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως “ψηφιακή μορφίνη”.
Το ερώτημα που ζητά εναγωνίως απάντηση τελικά είναι: Θέλετε το παιδί σας να καταναλώνει καθημερινά ένα ψηφιακό προϊόν, που να έχει ένα τόσο ισχυρό νευροβιολογικό αποτέλεσμα πάνω του;
Πηγή: www.psychologytoday.com
Επιμέλεια: Γιάννα Σουλάκη
