Ο διάλογος είναι απαράλλακτος εδώ και ένα χρόνο. Κάθε τρίμηνο η τράπεζα επικοινωνεί με τον πελάτη για ανανέωση της προθεσμιακής σε δολάρια. Όταν ο πελάτης ρωτάει γατί το επιτόκιο είναι χαμηλότερο, η απάντηση είναι πως βρισκόμαστε σε φάση αποκλιμάκωσης των επιτοκίων.
Μα δεν έχει συμβεί καμία μείωση τον τελευταίο χρόνο διαμαρτύρεται ο πελάτης. Δεν έχει όμως καμία σημασία, καθώς η τράπεζα τιμολογεί με βάση το βασικό σενάριο, όπου η προσδοκία ήταν - και παραμένει - ότι τα επιτόκια θα μειωθούν όπου να’ ναι. Είναι αδιάφορο το γεγονός ότι δεν πραγματοποιήθηκε καμία μείωση όλη αυτή την περίοδο…
Αυτό είναι και το βασικό σενάριο της αγοράς για τους τελευταίους δεκαπέντε μήνες. Τα νέα που μονοπωλούν καθημερινά τις οθόνες αφορούν είτε την προσδοκία ότι η FED θα μειώσει τα επιτόκια, είτε την Τεχνητή Νοημοσύνη που αλλάζει το ρου της ιστορίας. Κάπως έτσι απολαύσαμε υπερηχητικές πτήσεις των δεικτών που ξεπερνούν το 30% τον τελευταίο δωδεκάμηνο.
Όλες οι προβλέψεις για ύφεση της αμερικανικής οικονομίας έπεσαν έξω, όπως και η δεύτερη επικρατέστερη άποψη για ομαλή προσγείωση. Αντιθέτως, συνεχίστηκε η οικονομική ανάκαμψη. Επιπλέον, η παραγωγικότητα εμφανίστηκε υψηλότερη από όσο αναμενόταν, δίνοντας καύσιμα στην άνοδο.
Πώς συνδέονται όμως όλα αυτά και τι μπορούν να μας πουν για τη συνέχεια; Ξεκινώντας από τις κινήσεις της FED και τις προσδοκίες της αγοράς. Γινόμαστε μάρτυρες μιας πολύ προβληματικής σχέσης που διαμορφώθηκε μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση.
Αντί οι αγορές να προσπαθούν να εκμαιεύσουν τις κινήσεις της κεντρικής τράπεζας, εκβιάζουν ώστε η τελευταία να κινηθεί προς την κατεύθυνση που εκείνες θέλουν. Και πώς εξηγείται η εμμονή με τη μείωση των επιτοκίων; Αν όλα όσα βλέπουμε δεν είναι επιστημονική φαντασία, προς τι ο νταλκάς για αποκλιμάκωση;
Όλοι κάνουν λόγο για την εκπληκτική ανθεκτικότητα της αμερικανικής οικονομίας που έχει εντυπωσιάσει τους πάντες. Τότε γιατί ανησυχούν τόσο πολύ για το ύψος των επιτοκίων; Και πώς είναι δυνατόν η ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη να παίζει επί δεκαπέντε μήνες το ίδιο σενάριο αλλάζοντας το αφήγημα κάθε φορά, ώστε να ταιριάζει στις επιθυμίες των συμμετεχόντων ; Τα νέα δεν ερμηνεύονται, αλλά προσαρμόζονται στο κυρίαρχο αφήγημα της χρηματαγοράς.
Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, οι χαμηλότερες των εκτιμήσεων νέες θέσεις εργασίας, που σε μια φυσιολογική αγορά θα έπρεπε να αποτελούν σημάδι ανησυχίας, χαιρετίστηκε με ράλι των δεικτών, καθώς για νιοστή φορά, ανέβηκε η παράσταση όπου ο πληθωρισμός αποθερμαίνεται και η ομοσπονδιακή τράπεζα θα ρίξει επιτέλους τα επιτόκια. Ώσπου να διαψευστεί από κάποιο άλλο μακροοικονομικό στοιχείο ή δηλώσεις αξιωματούχων για να το πάμε πάλι από την αρχή…
Πού οφείλεται αυτή η εμμονή; έχουν σύνδρομο στέρησης από τον προγενέστερο κύκλο μηδενικών επιτοκίων ή διαισθάνονται ότι πίσω από τα πρωτοσέλιδα κρύβεται μια σειρά οικονομικών κλάδων που βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού και επιβιώνουν χάρη στο εορταστικό κλίμα;
Αν η οικονομία έχει τέτοια δύναμη και ανθεκτικότητα, γιατί χρειάζεται κυβερνητική συνδρομή και επιδοτήσεις τρισεκατομμυρίων και κυρίως γιατί τρέχει με ελλείματα πέριξ του 6,5% του ΑΕΠ;
Η παραγωγικότητα που αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος, επιδέχεται εναλλακτική ανάγνωση. Πρωταρχικά είναι δύσκολα επαναλαμβανόμενη, καθώς αυτό που είδαμε ήταν η αναπλήρωση των απωλειών της πανδημίας. Η προσδοκία ότι η παραγωγικότητα θα εξακολουθήσει να σπάει ρεκόρ εξαιτίας της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι εντελώς αφελές και πολύ πρόωρο.
Επίσης, το επονομαζόμενο αμερικανικό θαύμα παραγωγικότητας, περιορίζεται κυρίως στις υπηρεσίες και την πληροφορική που είχαν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες τις τεχνολογίας, όπως η τηλεργασία. Αυτό σε πείσμα εκείνων που επιμένουν στην επιβεβλημένη μαζική επιστροφή στα γραφεία.
Ο πληθωρισμός, αποτελεί ίσως την πιο εσφαλμένη οικονομική προσέγγιση. Καταρχήν ο στόχος του 2% χρειάζεται επαναπροσδιορισμό. Η παγκοσμιοποίηση και οι τεχνολογικές εξελίξεις που δημιούργησαν αποπληθωριστικές πιέσεις, δεν υφίστανται πια. Επιπλέον, ο πληθωρισμός είναι υποκειμενικό μέγεθος και βαραίνει ανισομερώς τα χαμηλότερα εισοδήματα, χτυπώντας πλέον δυνατά την πόρτα στη μεσαία τάξη. Τα μεσαία στρώματα μετά την πανδημία βλέπουν σημαντική συρρίκνωση των εισοδημάτων τους.
Η μεγάλη εικόνα που κρύβεται πίσω από τις μέσες τιμές, είναι ότι η στέγαση, οι μετακινήσεις και οι υπηρεσίες ιατρικής φροντίδας ανεβαίνουν διαρκώς την τελευταία τριακονταετία φτάνοντας σε δυσθεώρητα ύψη. Αν προστεθεί το κόστος σπουδών και οι μεταπανδημικές αυξήσεις σε τρόφιμα και καύσιμα, τότε το κοκτέιλ γίνεται εκρηκτικό.
Δεν πρόκειται να δούμε πραγματική πληθωριστική ανακούφιση, όσο η FED και οι κυβερνήσεις, παρεμβαίνουν και δεν αφήνουν τις τιμές των αξιών να υποχωρήσουν. Οι υφέσεις δεν είναι ευπρόσδεκτες, όμως λειτουργούν σταθεροποιητικά και συνεισφέρουν στην εξαέρωση των τιμών.
Όσον αφορά τη φρενίτιδα της Τεχνητής Νοημοσύνης, θα δοκιμαστούν σύντομα το όρια της μεγέθυνσης. Ο χορός των επενδύσεων εκατοντάδων δισεκατομμυρίων γίνεται μεταξύ των κορυφαίων τεχνολογικών κολοσσών που τρέμουν στο ενδεχόμενο να χάσουν το συγκριτικό πλεονέκτημα και για να κυριαρχήσουν έναντι των ανταγωνιστών τους. Ταυτόχρονα άρχισαν να ξοδεύουν από τον κουμπαρά της σωρευτικής κερδοφορίας τους προς κάθε κατεύθυνση.
Αν οι προσδοκίες αποδειχτούν πολύ πρώιμες, ή οι εξελίξεις δεν τρέξουν με την ταχύτητα που θέλουν, τότε ενδέχεται να ακολουθήσει σημαντική διόρθωση. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εκπυρσοκρότησης με τη μανία που ξοδεύονται τα χρήματα και την ανταπόκριση του κόσμου.
Σύντομα θα τεθούν όρια για την ενέργεια και τους πόρους που απαιτούνται σε συνάρτηση με την ωφέλεια στο κοινωνικό σύνολο. Δεν θα αργήσει να τεθεί το ερώτημα για ποιον λειτουργεί τελικά η πρόοδος. Οι κυβερνήσεις θα βρεθούν μπρος στο δίλημμα αν θα τιθασεύσουν τις μεγάλες εταιρίες που ελέγχουν τη ροή των πάντων, τώρα ή αργότερα. Αν γίνει νωρίς, ελλοχεύει ο κίνδυνος να ανατραπεί η κυριαρχία στην εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αργότερα ίσως είναι πολύ αργά και ο δυστοπικός εφιάλτης γίνει πραγματικότητα.
* Ο Νίκος Τσαγκανέλιας είναι στέλεχος χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων για τρεις δεκαετίες και διαθέτει μεταπτυχιακό στις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Οικονομικές Σπουδές. Από το 2015 εργάζεται στην Tavira Financial Ltd.
