Συζητώντας με ένα εξαιρετικό φίλο του ευρύτερου φιλελεύθερου χώρου, για το θέμα των εξελίξεων των αγορών, της νέας γενιάς επενδυτών και τον χώρο των κρυπτονομισμάτων, στην προσπάθεια του να με αποστομώσει, με χαρακτήρισε σαν οπαδό της «παλαιάς αναλογικής οικονομίας» και σαν δεινόσαυρο που δε γνωρίζει, ότι επίκειται η εξαφάνιση του. Μάλιστα μου είπε ότι ο τρόπος που υπολογίζω τα πράγματα, είναι ξεπερασμένος και ότι αυτή τη φόρα όλα είναι διαφορετικά.
Η αλήθεια είναι ότι αιφνιδιάστηκα. Στις συζητήσεις με τους υποστηρικτές του επιχειρήματος, ότι «αυτή τη φορά όλα είναι διαφορετικά», η χρηματιστηριακή ιστορία έχει δώσει και δίνει διαρκώς τις επώδυνες απαντήσεις της, εξαϋλώνοντας χαρτοφυλάκια, εξαφανίζοντας περιουσίες και προσγειώνοντας επικίνδυνα όσους πίστεψαν σε ψευδαισθήσεις. Μπορεί να αλλάζουν οι εποχές, μπορεί να αλλάζουν οι συνθήκες, μπορεί να αλλάζουν τα προϊόντα, μπορεί να αλλάζουν οι μέθοδοι, όμως οι ανθρώπινες συμπεριφορές παραμένουν αμετάβλητες. Και η αισιοδοξία δε βρίσκεται πολύ μακριά από το φόβο, ούτε η απληστία από τον πανικό.
Σήμερα οι οπαδοί των κρυπτονομισμάτων και των λοιπών εξωτικών προϊόντων, διατυπώνουν ενδιαφέρουσες απόψεις και πρωτόγνωρες θεωρήσεις των πραγμάτων. Παραμορφώνοντας οικονομικές και φιλοσοφικές θεωρίες, υιοθετώντας έντονο αντισυστημισμό και απορρίπτοντας τα μαθηματικά και τα οικονομικά, ευαγγελίζονται τον τόπο της αιώνιας άκοπης ευτυχίας και της αέναης παραγωγής υπεραξιών.
Ούτε λίγο, ούτε πολύ μας λένε, ότι ο καθένας μπορεί να εκδίδει χρήμα και να το χρησιμοποιεί στις συναλλαγές του, εφόσον κάποιος άλλος το αποδέχεται. Και ανάμεσα σε όλα αυτά τα χρήματα που θα εκδίδονται, κάποια θα εξαφανιστούν και κάποια θα επικρατήσουν. Λογική παιδικής χαράς.
Με την ίδια αμεριμνησία, που κάποιοι παίζουν το επιτραπέζιο παιχνίδι Monopoly, ή αγοράζουν tokens για να τα μετατρέψουν σε δράκους και σπαθιά ώστε να παίξουν διαδικτυακά παιχνίδια, ή κάνουν αγωγές κατά του Δημοσίου βασισμένοι στα δήθεν χρήματα του Σώρρα που εγγυόνταν πληρωμές και πιστώσεις, μας καλούν σήμερα να ξεχάσουμε τις βασικές οικονομικές αρχές και τα βασικά επενδυτικά μοντέλα.
Μας καλούν να μην αναζητούμε απαντήσεις, στο πως, στο πόσο και στο γιατί. Να μην αξιολογούμε με βάση τα κλασσικά οικονομικά και επενδυτικά μοντέλα και τους κλασσικούς χρηματιστηριακούς δείκτες. Να μη μετράμε τις αποτιμήσεις, τις λογιστικές αξίες, τους δείκτες κερδοφορίας, τις μερισματικές αποδόσεις, τους δείκτες ρίσκου, τις σχέσεις ιδίων προς ξένα κεφάλαια κ.α.
Μας καλούν να μετράμε μόνο την ανάπτυξη. Μας καλούν να ακολουθούμε οτιδήποτε κινείται. Να ακολουθούμε τους αγοραστές. Χωρίς να ενδιαφέρει αν η ανάπτυξη θα οδηγήσει σε κερδοφορίες. Και αν οι κερδοφορίες θα έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν με ρεαλιστικό τρόπο τις αντίστοιχες αποτιμήσεις. Και πάνω σε αυτήν τη «αέναη ανάπτυξη» στηρίζουν τη δημιουργία υπεραξιών, με την λογική, ότι πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα αγοράσει τη μετοχή ή το κρυπτονόμισμα, σε υψηλότερη τιμή.
Οι σοφοί χρηματιστές στη Νέα Υόρκη, έλεγαν να αγοράζουμε πάντα μετοχές που ακόμα και αν διακοπεί η διαπραγμάτευση τους στα χρηματιστήρια, να μπορούν να γεννούν κέρδη και να μοιράζουν μερίσματα. Μετοχές εταιρειών, που να έχουν πραγματική δραστηριότητα, παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών και που να διανέμουν διαχρονικά στους μετόχους τους, κέρδη και μερίσματα.
Οι απαντήσεις σε αυτά τα επιχειρήματα, είναι ότι οι οπαδοί των «νέων οικονομικών» δεν είναι πλέον μόνοι τους. Ότι στον κόσμο τους, έχουν προσελκυστεί μεγάλες χρηματιστηριακές εταιρείες και επενδυτικά σχήματα, δήμαρχοι των ΗΠΑ και η κυβέρνηση του Ελ Σαλβαδόρ. Οι ίδιοι άνθρωποι, που αυτοχαρακτηρίζονταν εξωσυστημικοί οπαδοί των νομισμάτων που λειτουργούν με αποκεντρωμένο και μη ελεγχόμενο τρόπο, πανηγυρίζουν σήμερα, διότι μεγάλοι συστημικοί παίκτες, εισχωρούν στο παιχνίδι της ανάπτυξης υπεραξιών. Οι εχθροί του κεντρικού συστήματος χαίρονται, που το σύστημα αποδέχεται το οικοσύστημα τους.
Αποτελεί όμως το γεγονός αυτό, εγγύηση επιτυχίας. Λησμονούμε ότι οι μεγάλες συστημικές εταιρείες που εγγυόνταν τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ κατέρρευσαν το 2008; Οι μεγάλοι συστημικοί παίκτες, των οποίων το μέγεθος έκρυβε τη φούσκα των ακινήτων στις ΗΠΑ, είχαν διαλυθεί μέσα σε λίγες ημέρες, με αποτέλεσμα την επέμβαση του κράτους που οδήγησε στη διάσωση τους. Να θυμίσουμε δε, ότι μετά από κάθε κρίση και κάθε κραχ, εξαφανίζονται από προσώπου γης, μεγάλοι επενδυτικοί, χρηματιστηριακοί και τραπεζικοί οίκοι.
Το γεγονός ότι ισχυρές χρηματιστηριακές εταιρείες και σημαντικοί επενδυτικοί οίκοι, συμμετέχουν στο πανηγύρι των υπεραξιών, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ενστερνίζονται τις αρχές αυτού του πανηγυριού. Απλά δε θέλουν να μείνουν πίσω και να μην ανταποκριθούν, στις επιθυμίες των πελατών τους, να επενδύσουν σε εξωτικά προϊόντα και στις προμήθειες που απορρέουν από αυτές. Σαν επαγγελματίες έμποροι χρηματιστηριακών και χρηματοοικονομικών προϊόντων, ακολουθούν τις επιθυμίες των πελατών τους και τους πωλούν οτιδήποτε ζητήσουν. Κι αυτήν τη στιγμή, οι πελάτες τους, βιώνουν ή θέλουν να βιώσουν, την παραζάλη του εύκολου πλουτισμού. Πελάτες που στην πλειονότητα τους είναι επενδυτικοί νεοσσοί, που δεν έχουν βιώσει την πικρή γεύση ενός κραχ, ούτε καν ενός bear rally market.
