Η χρήση των μετρητών ήταν για πολλά χρόνια η βάση πάνω στην οποία στηριζόταν το παγκόσμιο εμπόριο. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό η αδιαμφισβήτητη κυριαρχία των μετρητών, υποχωρεί μπροστά στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας.
Σήμερα, η χρήση καρτών, οι πληρωμές μέσω κινητών τηλεφώνων, ψηφιακών πορτοφολιών (digital wallets) και μέσω ανέπαφων συναλλαγών μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις ανταλλάσσουν χρήματα και εμπορεύματα. Με δεδομένο ότι η ψηφιακή μετάβαση είναι πλέον μονόδρομος τόσο για τις κυβερνήσεις όσο και για το τραπεζικό σύστημα, το ερώτημα δεν είναι το εάν θα περάσουμε σε μια κοινωνία χωρίς μετρητά, αλλά το πόσο σύντομα θα συμβεί αυτό και το πόσες αλλαγές βρίσκονται ακόμα μπροστά μας.
Ειδικά η χρήση των ψηφιακών πορτοφολιών επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις των καταναλωτών και των εμπόρων. Σύμφωνα με έκθεση της Jupiter Research του Σεπτεμβρίου του 2024, οι χρήστες ψηφιακών πορτοφολιών θα αυξηθούν κατά 35% μέσα στην επόμενη πενταετία. Και έτσι από 4,3 δισ. θα πλησιάσουν τους 6 δισ. χρήστες μέχρι το 2029. Η μεγαλύτερη αύξηση αναμένεται να εμφανιστεί στις οικονομικές περιοχές Ασίας – Ειρηνικού, καθώς και στη Λατινική Αμερική.
Στο ακόλουθο γραφικό της Jupiter Research απεικονίζονται οι χώρες οι οποίες κυριαρχούν στο χώρο των ψηφιακών πορτοφολιών. 
Σε έκθεση της Capital One για τις συναλλαγές εντός των ΗΠΑ, αναφέρεται ότι το 64% των καταναλωτών χρησιμοποιούν ψηφιακά πορτοφόλια με την ίδια συχνότητα που χρησιμοποιούν μετρητά ή χρεωστικές κάρτες. Στις χώρες της Λατινικής Αμερικής οι οποίες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ανεπτυγμένες, τα ποσοστά αυτά βρίσκονται είναι σχετικά υψηλά και κινούνται πέριξ του 21%. Στη Σουηδία λιγότερο από το 10% των πληρωμών γίνονται με μετρητά και δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που δεν αποδέχονται τα μετρητά ως τρόπο πληρωμής.
Αντιθέτως, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα πράγματα κινούνται πιο αργά. Για παράδειγμα, στη Γερμανία το 62% των συναλλαγών των καταναλωτών πληρώνονται με μετρητά και στο 87% των διαπροσωπικών οικονομικών συναλλαγών χρησιμοποιούνται μόνο μετρητά, σύμφωνα με το CashEssentials. Βέβαια, στη Γερμανία ισχύει ακόμα η ρήση: «Nur Bares ist Wahres», δηλαδή ότι μόνο τα μετρητά είναι αληθινά. Κάτι που μοιάζει με την παλαιά αμερικανική ρήση «cash is king», δηλαδή ότι τα μετρητά είναι ο βασιλιάς.
Παράλληλα σε έκθεση της Worldpay για το οικοσύστημα των ψηφιακών πληρωμών, αναφέρεται ότι οι παγκόσμιες πληρωμές μέσω POS από $1,4 τρισ. που ήταν το 2014, σήμερα ανέρχονται στα $14,2 τρισ. και αναμένεται να αυξηθούν κατά 76% μέχρι το 2030 με το συνολικό ποσό να ξεπερνά τα $25 τρισ. Σύμφωνα με την SilkPay, μέσα στο 2025 το 40% των συναλλαγών του παγκόσμιου ηλεκτρονικού εμπορίου θα εκκαθαριστεί με πληρωμές μέσω ψηφιακών πορτοφολιών.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι το κατά πόσο το χρηματοοικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι έτοιμο να πλοηγηθεί με τόλμη αλλά και ισορροπία πάνω στην ψηφιακή καινοτομία, στην απατούμενη κυβερνοασφάλεια και στην υποχώρηση των παραδοσιακών μεθόδων πληρωμής και εκκαθάρισης των χρηματιστηριακών και τραπεζικών συναλλαγών.
Οι λεγόμενες neobanks, οι οποίες κατ’ εξοχήν παρέχουν υπηρεσίες ψηφιακών πληρωμών, έχουν πάψει προ πολλού να αποτελούν τους παρίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το μέγεθος της αγοράς των neobanks αναμένεται να φτάσει από τα $143 δισ. του 2024, στα $210 δισ. το 2025 καταγράφοντας μια αύξηση της τάξης του 50%, για να ξεπεράσει σύμφωνα με το Fortune Business Insights τα $3,4 τρισ. το 2032. Είναι γνωστό ότι οι neobanks προσπαθούν να προσεγγίσουν και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε περισσότερους από 1,5 δισ. πολίτες σε όλον τον κόσμο που είναι αποκλεισμένοι από το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα και σε περίπου 2,8 δισ. πολίτες που δεν εξυπηρετούνται επαρκώς από τις τράπεζες. Και ακριβώς σε αυτό το σημείο βρίσκεται το συγκριτικό πλεονέκτημα των neobanks, οι οποίες αποτελούν σύμφωνα με τη Robeco μια μεγάλη επενδυτική ευκαιρία, όπως αναλύεται σε πρόσφατη έκθεση της με τίτλο: «The neobank era has arrived», δηλαδή ότι έφτασε εποχή των neobanks.
Όπως είναι αναμενόμενο το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα δεν παραδίδει τα όπλα. Σύμφωνα με μελέτη της Cornerstone Advisors, οι τράπεζες αύξησαν τους ενεργούς πελάτες – αποταμιευτές που χρησιμοποιούν τρεχούμενους λογαριασμούς για τις πληρωμές τους, κατά 77% μέσα στο 2024. Και φυσικά επενδύουν τεράστια ποσά στα πλαίσια του ψηφιακού μετασχηματισμού, δηλαδή της διαδικασίας ενσωμάτωσης νέων ψηφιακών τεχνολογιών, τόσο στις λειτουργίες, όσο και στα προϊόντα αλλά και στις υπηρεσίες που προσφέρουν οι τράπεζες στους πελάτες τους.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της McKinsey πληροφοριακά συστήματα των παραδοσιακών τραπεζών, είναι τα πιο παλαιά μετά από τα αντίστοιχα των ασφαλιστικών εταιρειών, 14 έτη με 18 έτη αντίστοιχα. Ενώ των ψηφιακών τραπεζών είναι ηλικίας μόλις 3 ετών, όπως βλέπουμε και στο ακόλουθο γράφημα:
Στην ίδια μελέτη της McKinsey, αναφέρεται ότι μόλις το 30% των projects που αφορούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό των τραπεζών στέφεται με επιτυχία. Αυτό συμβαίνει επειδή τα συστήματα είναι σύνθετα και πολύπλοκα και η απλή ψηφιοποίηση τους δεν επαρκεί. Αντίθετα απαιτείται, σχεδιασμός από την αρχή με άξονα την ικανοποίηση του πελάτη. Κάτι που έχουν επιτύχει από την πρώτη στιγμή οι neobanks.
Οι παραδοσιακές τράπεζες προσαρμόζονται, ίσως και πιο αργούς ρυθμούς στην τάση για την απομάκρυνση των μετρητών από την καθημερινότητα, με σκοπό να μην εμφανίσουν απώλειες της πελατειακής τους βάσης. Ταυτόχρονα εξακολουθούν να στηρίζουν την ανάπτυξη τους και την κερδοφορίας τους πάνω στις κλασσικές τραπεζικές τους δραστηριότητες, σε αντίθεση με τις neobanks που αγωνίζονται «να κερδίσουν» νέους πελάτες, μη επιτυγχάνοντας προς το παρόν βιώσιμες κερδοφορίες.
Ο δρόμος προς την κατάργηση των μετρητών, αποτελεί μονόδρομο για τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Η μετάβαση σε αυτή τη νέα εποχή, θα επιφέρει τις επιπτώσεις που ιστορικά έχει βιώσει ο κόσμος σε κάθε επανάσταση. Είναι προφανές ότι θα υπάρξουν και εδώ ηττημένοι και κερδισμένοι. Και είναι σίγουρο ότι παράλληλα με το νόμιμο και επίσημο ψηφιακό χρήμα, θα υπάρχει πάντα το παράνομο και σκοτεινό ψηφιακό χρήμα.
