Όλος ο πλανήτης παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και οι πρώτες ζοφερές προβλέψεις κάνουν την εμφάνισή τους. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση Τζέιμι Ντάιμον. Κατά την ανακοίνωση των οικονομικών αποτελεσμάτων της μεγαλύτερης τράπεζας του κόσμου, ο επικεφαλής της JPMorgan, τόνισε ότι η τρέχουσα περίοδος είναι ίσως η πιο επικίνδυνη των τελευταίων δεκαετιών. Τόσο εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων σε Ουκρανία και Ισραήλ όσο και λόγω των υπερβολικών κρατικών χρεών και των μεγαλύτερων δημοσιονομικών ελλειμμάτων σε καιρό ειρήνης.
Η αύξηση των γεωπολιτικών κινδύνων οδηγεί συνήθως σε ενίσχυση της μεταβλητότητας και κάνει τους επενδυτές πιο επιφυλακτικούς. Όχι όμως σε βαθμό που μπορεί να προκαλέσει ιστορικών διαστάσεων διακυμάνσεις, σύμφωνα με την ανάλυση 68 περιπτώσεων γεωπολιτικών αναταράξεων από την BlackRock που καλύπτει την περίοδο από το 1962 έως σήμερα. Μέχρι πρότινος, μεγάλες χρηματιστηριακές κρίσεις προκαλούνταν κυρίως από φούσκες που σκάνε ή από πρωτοφανή γεγονότα όπως η πανδημία. Επίσης, πάντοτε οι αγορές απέφευγαν να προεξοφλήσουν… πρόωρα γεωπολιτικούς κινδύνους που σημαίνει ότι συνήθως περιμένουν την εξέλιξη των γεγονότων πριν αντιδράσουν.
Τουλάχιστον αυτό συνέβαινε τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με την BlackRock, το 2023 είναι η χρονιά που τα δεδομένα αυτά ανατρέπονται. Ο οίκος προειδοποιεί ότι οι χώρες ανά την υφήλιο δίνουν πλέον μεγαλύτερη έμφαση στην εθνική ασφάλεια και ως εκ τούτου οι αγορές θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη βαρύτητα στον αντίκτυπο των γεωπολιτικών αναταραχών.
Παρά τον κίνδυνο κλιμάκωσης του πολέμου και των ευρύτερων ανησυχιών, η αντίδραση των αγορών στα γεγονότα στο Ισραήλ είναι συγκρατημένη. Από το περασμένο Σαββατοκύριακο που η Χαμάς εξαπέλυσε τρομοκρατική επίθεση κατά του Ισραήλ, οι μεγαλύτεροι χρηματιστηριακοί δείκτες εμφανίζουν ήπιες διακυμάνσεις. Ο S&P 500 έκλεισε την εβδομάδα στο +0,8% και ο τεχνολογικός Nasdaq, ο οποίος έχει σηκώσει το βάρος του φετινού ράλι, παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητος. Πανικός, λοιπόν, δεν υπάρχει.
Όμως η κατάσταση θα είναι πολύ διαφορετική στο απόλυτα δυσμενές σενάριο που η ένταση κλιμακωθεί και ο πόλεμος γενικευτεί. Οι αντιδράσεις των ηγετών του κόσμου και των χωρών που βρίσκονται στην περιοχή υποδηλώνουν ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί μία επικίνδυνη και σχεδόν ακαριαία κλιμάκωση.
Ο Βλάντιμιρ Πούτιν παρομοιάζει τον αποκλεισμό της Γάζας με την πολιορκία του Λένινγκραντ, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανησυχεί δημοσίως για την εξάπλωση του πολέμου στην ευρύτερη περιοχή και ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας καλεί τη διεθνή κοινότητα να αναλάβει δράση για να μη γενικευτεί ο πόλεμος. Αυτές είναι λίγες μόνο από τις τελευταίες αντιδράσεις.
Είναι προφανές ότι η οικονομία του Ισραήλ είναι πολύ μικρή για να απασχολεί τις διεθνείς αγορές. Ο μεγάλος φόβος έχει να κάνει με το σενάριο να πάρει φωτιά ολόκληρη η Μέση Ανατολή. Στην παρούσα φάση, οι αναλυτές των αγορών εκτιμούν πως οι εχθροπραξίες δε θα γενικευτούν, ωστόσο όλα μπορούν να αλλάξουν ανά πάσα στιγμή.
Αυτός είναι ο κίνδυνος που οι αγορές δεν έχουν προεξοφλήσει ούτε στο ελάχιστο. Ήδη, η υποστηριζόμενη από το Ιράν Χεζμπολάχ, έχει προβεί σε πυραυλικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ από το έδαφος του Λιβάνου και αυτό είναι το πρώτο πεδίο που θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα της γενίκευσης του πολέμου.
Ακόμη μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εμπλοκής του Ιράν. Εκεί δεν θα ανοίξει απλώς η πόρτα της γενίκευσης αλλά μία ιστορικών διαστάσεων πηγή αβεβαιότητας που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στη χρήση πυρηνικών. Είναι το σενάριο που κανείς δε θέλει να γίνει πραγματικότητα αλλά όλοι οι αναλυτές έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους. Και μόνο οι επιπτώσεις της εμπλοκής του Ιράν στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αρκούν για να προκαλέσουν παγκόσμια αναταραχή στις αγορές.
Ένα sell-off που θα κρίνεται κάθε μέρα από την εξέλιξη του πολέμου. Επίσης, η κυριαρχία του Ισραήλ στις υψηλής τεχνολογίας βιομηχανίες συνεπάγεται ότι ενδεχόμενα προβλήματα στο εμπόριο με το Ισραήλ θα προκαλούσαν αβεβαιότητα για την προμήθεια ηλεκτρονικών και φαρμακευτικών προϊόντων.
Όσο για τον κίνδυνο χρήσης πυρηνικών, είναι κάτι που πραγματικά δεν υπάρχει κάποιο μοντέλο που μπορεί να προβλέψεις τις συνέπειες. Όπως και να’ χει, διανύουμε μία περίοδο που ο γεωπολιτικός κίνδυνος έχει τη δυναμική να εξελιχθεί σε κορυφαίο καταλύτη για τις αγορές, ξεπερνώντας την όποια ανασφάλεια που προκαλούν ο πληθωρισμός και τα υψηλά επιτόκια.
