Του Αλέξανδρου Δρίβα
Κάποτε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου φάνταζε αδύνατο. Όπως και η ήττα της Γερμανίας στον Β''Π.Π, μέχρι και το 1943. Μια από τις πολλές δυσκολίες που έχει κάποιος στο να μελετήσει τις τάσεις του μέλλοντος, είναι η ίδια η ανθρώπινη φύση η οποία δίνει στον Ενεστώτα, μελλοντική χροιά. Το ''''τώρα'''' μας φαντάζει ''''πάντα''''. Αυτή η πλάνη αποτελεί τη βασική αιτία για την οποία μας φαίνονται τα απρόβλεπτα γεγονότα, ως αδύνατα. Το 1947 η Ελλάδα ήταν καθημαγμένη από τον Β''.Π.Π. Μετά κόπων και βασάνων, δεν άλλαξε στρατηγική και προσανατολισμό αναφορικά με το ποιά οδό (από τις δύο προσφερόμενες) θα ακολουθήσει. Ακολούθησε τη Δύση και δικαιώθηκε. Είχε ήδη δικαιωθεί δύο φορές ακόμη (στους Α'' και Β'' Π.Π.). Σήμερα, για ακόμη μια φορά δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι η εξέλιξη της διεθνούς πολιτικής δραστηριότητας, φέρνει πράγματα που μας φαίνονται απίθανα. Κι όμως, η Ελλάδα του μέλλοντος θα ανήκει στο σταυροδρόμι της και θα γίνει σημείο ισορροπίας μεγάλων δυνάμεων.
Τα περιβόητα ''''ποσοστά'''' στη Γιάλτα, θα μας χρειαστούν ξανά προκειμένου να απεικονίσουμε -έστω θολά- το πού οδηγούν οι τάσεις για το μέλλον της Ελλάδας. Επιστροφή στο παρόν λοιπόν, το οποίο είναι εξίσου -εκ πρώτης όψης- θολό, όπως και το μέλλον που αναφέραμε. Βλέπουμε τεκτονικές αλλαγές στον κόσμο τις οποίες δεν μπορεί να μην ακολουθήσει η Ελλάδα. Μέρος της διεθνούς θεωρίας που ερμηνεύει το πολιτικό γίγνεσθαι, λογικά αποφαίνεται πως όσο μικρότερο είναι ένα κράτος, τόσο πιο ευάλωτο είναι στις αλλαγές. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η Ελλάδα εδώ και μια δεκαετία βρίσκεται σε αντιφατικά, παράλληλα σύμπαντα όσον αφορά τον προσανατολισμό της και όμως, δεν είναι. Η Ελλάδα είναι εντός τριών τριμερών. Μία με το Ισραήλ και την Κύπρο, μία με την Κύπρο και την Αίγυπτο, μία με την Κύπρο και την Ιορδανία. Παράλληλα, βρίσκεται σε μια διαβαλκανική συνεννόηση με τη Σερβία, τη Ρουμανία και την Βουλγαρία. Η Ελλάδα ανήκει στον ''''δούρειο ίππο'''' του κινεζικού One Belt-One Road , το 17+1 ενώ ταυτόχρονα, χαρακτηρίζεται και ως το ''''κεφάλι του δράκου'''' για το One Belt-One Road από επίσημα σινικά χείλη. Η χώρα μας αναβαθμίζει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ οι οποίες σχέσεις, είναι πλέον εγκιβωτισμένες σε Στρατηγικό Διάλογο (από τις 16 Δεκεμβρίου 2018). Παράλληλα, είναι μέλος της Ε.Ε και ιδρυτικό μέλος EU-Med Summit. Σε πόσες βάρκες άραγε μπορεί να πατάει μια χώρα; Στο διεθνές σύστημα το οποίο εξελίσσεται καθημερινά, σε πολλές.
Τείνουμε να βλέπουμε αντιφατικά κάποια φαινόμενα επειδή τείνουμε να τα βλέπουμε δυαδικά (binary). Αυτή είναι η κακή προίκα εθισμού σκέψης στον Ψυχρό Πόλεμο. Η διάζευξη (ή θα είσαι με τον έναν, ή με τον άλλον) είναι μάλλον στρεβλή για τις μέρες μας. Και δεν είναι μόνο η Ελλάδα που ακολουθεί αυτήν την πολιτική. Ας δούμε το Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει παραδοσιακά ειδικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Είναι ένα κράτος φιλοδυτικό με παρουσία στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι (εβραϊκή διασπορά) και δημοκρατικό. Οι σχέσεις του Ισραήλ με την Κίνα σε οικονομικό επίπεδο, αυξάνονται μέρα με τη μέρα. Η γειτονική μας Ιταλία, ξεκίνησε και εκείνη στρατηγικό διάλογο με τις ΗΠΑ και λίγους μήνες πριν πούλησε ουσιαστικά 4 λιμάνια στο One Belt-One Road, αγνοώντας τις ανησυχίες των Βρυξελλών. Υπάρχει εξήγηση.
Η αλλαγή ενός συστήματος ισορροπίας δυνάμεων, στηρίζεται στην ανακατανομή πλούτου και τελικά, ισχύος. Αυτή η ''''αντινομία'''', (το να οδηγεί η ανισορροπία σε νέες ισορροπίες) συνεχίζει να πλαισιώνει την τροχιά της Ιστορίας. Η απομάκρυνσή μας από το σχετικά προβλέψιμο διπολικό σύστημα, μας οδηγεί σε ένα νέο, πολύ πιο απρόβλεπτο -στα όρια του χαοτικού- διεθνούς συστήματος το οποίο αλλάζει τα μερίδια ισχύος. Σε μακροσκοπική κλίμακα, τα νούμερα είναι αδίστακτα και μας φανερώνουν το τέλος της δυτικής αδιαμφισβήτης πρωτοκαθεδρίας. Η Δύση μάλιστα, θα χρειαστεί πολύ κόπο (αν δεν υπάρχει ντετερμινισμός) ώστε να διεκδικήσει ξανά το ρόλο του οδηγού των παγκόσμιων εξελίξεων. Αν τα μερίδια των άλλων δυνάμεων, των ''''ανερχόμενων'''', αυξάνονται, τότε μειώνονται τα προϋπάρχοντα των συντηρητικών δυνάμεων (των μη αναθεωρητικών- ανερχόμενων δηλαδή). Όπως αναφέραμε, η Ελλάδα δεν μπορεί να μην επηρεαστεί από αυτήν την εξέλιξη. Η φύση μισεί το κενό και έτσι η επιρροή άλλων δυνάμεων, αυξάνεται σε βάρος άλλων δυνάμεων, που δεν πιστεύαμε ποτέ ότι θα μειωθεί.
Αισιοδοξία και απαισιοδοξία, περιφρονούνται από την Ιστορία. Το αν κάτι είναι θετικό ή αρνητικό, είναι εξαιρετικά σχετικό. Ωστόσο η Ελλάδα φαίνεται να γίνεται στο μέλλον ένα σημείο συνάντησης συμφερόντων. Μια από τις λίγες σταθερές που έχουμε (και αυτή πάλι στα όρια της διαψευσιμότητας) είναι η γεωγραφία. Αυτή η ανακατονομή πλούτου και ισχύος, αργά και σταθερά, πάει προς την Ασία η οποία ήταν, είναι και θα είναι η ήπειρος που είναι πάμπλουτη σε καθετί που μπορεί να ονομαστεί ''''συντελεστής ισχύος''''. Από την άλλη πλευρά, όσο και να συρρικνωθεί η δύναμη του Παλαιού Κόσμου, (Ευρώπη) όσο οι ΗΠΑ έχουν συμφέροντα στη Γηραιά Ήπειρο, δε θα είναι αμελητέα ποσότητα. Κάπου εδώ χρειάζεται να αναφέρουμε τη Ρωσία, η οποία κατέβηκε μια και καλή στις θερμές θάλασσες και είναι η καθοριστική -πλέον- δύναμη στη Μέση Ανατολή. Η Μόσχα επίσης θα παραμείνει για καιρό σημαντική χώρα για το ενεργειακό γίγνεσθαι της Ευρώπης και βέβαια, της Ελλάδας.
Η Ελλάδα τείνει να γίνει λοιπόν το σύνορο-σημείο ισορροπίας ζωτικών συμφερόντων μεγάλων δυνάμεων και υπερδυνάμεων. Το λιμάνι του Πειραιά είναι κρηπίδωμα της κινεζικής εμπορικής πολιτικής. Η Σούδα και η Αλεξανδρούπολη, σημαντικά προπύργια της νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας των ΗΠΑ. Αν κάτι μπορεί να θεωρηθεί καλό ή κακό (όπως είπαμε, είναι αδιάφορο για χώρες που δεν μπορούν να επηρεάσουν δραματικά το διεθνές σύστημα ισορροπίας δυνάμεων) είναι ότι κράτη-γέφυρες, είναι συνήθως σταθερά καθώς κανείς δεν ''''πυροβολεί'''' τη γέφυρα από την οποία περνούν τα συμφέροντά του. Επομένως; Δεν υπάρχουν απειλές για την Ελλάδα; Σαφώς και υπάρχουν και η ομαλή μετάβαση στον κόσμο των ''''νέων ποσοστών'''', όπου κάθε μεγάλη δύναμη θα έχει μερίδιο επιρροής σε κάθε χώρα, εξαρτάται από τις σωστές επιλογές. Η Ελλάδα απειλείται από την Τουρκία, η οποία και εκείνη τείνει να γίνει μια γέφυρα για πολλούς δρώντες. Θα ήθελε σίγουρα να επεκταθεί. Η Ελλάδα απειλείται επίσης από την αθρόα είσοδο ανθρώπων που είναι σε απόγνωση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Τέλος, απειλείται από τον ίδιον της τον εαυτό ο οποίος πολλές φορές, αποδεικνύει ότι δεν αρέσκεται πολύ στην υπομονή και στη συνέχεια, βασικές αξίες της εκτέλεσης ενός στρατηγικού σχεδιασμού. Η τροχιά της Ελλάδας (το να γίνει δηλαδή σύνορο της Ανατολής με τη Δύση) προϋποθέτει την εξέλιξή μας σε ''''οχυρό''''. Εδώ είναι το σημείο που η εσωτερική πολιτική πραγματοποιεί την ζεύξη της με την εξωτερική. Η αλλαγή νοοτροπίας μας, η μετατροπή της χώρας μας σε εργοστάσιο ομαλότητας και ασφάλειας, είναι αναγκαία προαπαιτούμενα για να ακολουθήσουμε το μέλλον μας. Θα χρειαστούμε τόση ασφάλεια ώστε να είμαστε εμείς ασφαλείς αλλά και όλα εκείνα τα συμφέροντα των ισχυρών που θα μας βλέπουν ως γέφυρα.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ. Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ.
