Του Ανδρέα Λιούμπα
Την 02 Ιουνίου ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Τζέιμς Μάτις, συμμετείχε στην άτυπη Διάσκεψη Κορυφής «Σάνγκρι Λα»για την Ασφάλεια στην Ασία. Την Διάσκεψη διοργανώνει κάθε χρόνο το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (International Institute for Strategic Studies- IISS). Μολονότι δεν πρόκειται τυπικά για μια θεσμική συνάντηση έχει αποκτήσει σχεδόν θεσμικό χαρακτήρα καθώς δεν παραλείπουν παρίστανται ανελλιπώς όλες οι χώρες της περιφέρειας Ασίας – Ειρηνικού.Το περιβάλλον της συγκεκριμένης Διάσκεψης προσφέρεται για συζητήσεις και διαβουλεύσεις αλλά και για διατύπωση ενίοτε αιχμηρών θέσεων καθώς δεν υφίσταται η πίεση για συγκεκριμένα διπλωματικά αποτελέσματα.
Παίρνοντας τον λόγο ο Μάτις κατέστησε σαφές πως η «Στροφή στην Ασία», μια πολιτική της περιόδου Ομπάμα, αποτελεί υψηλής προτεραιότητας στρατηγική επιλογή για τις ΗΠΑ. Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Η Αμερική ήρθε στον Ινδο – Ειρηνικό [Ωκεανό] για να μείνει. Αυτή είναι η περιοχή προτεραιότητας μας». Στη συνέχεια του λόγου του έστρεψε τα πυρά του ενάντια στην Κίνα κατηγορώντας την δημόσια πως έχει στρατιωτικοποιήσει την περιοχή της Νότιας Σινικής Θάλασσας και πως έχει υιοθετήσει πρακτικές «εκφοβισμού και εξαναγκασμού» σε ό,τι αφορά στην επίλυση των διμερών διαφορών που έχει με άλλες χώρες ενώ στην συνέντευξη που ακολούθησε της απέδωσε και την κατηγορία περί «μη συμμόρφωσης» σε αποφάσεις διεθνών δικαιοδοτικών οργανισμών.
Εκ μέρους της Κίνας απάντηση έδωσε ο Αντιπρόεδρος της Κινέζικης Ακαδημίας Στρατιωτικών Επιστημών ο οποίος δήλωσε πως «Η τοποθέτηση Φρουράς και οπλικών συστημάτων σε ύφαλους στη Νότια Σινική Θάλασσα είναι ζήτημα εθνικής κυριαρχίας, κάτι που επιτρέπεται από το Διεθνές Δίκαιο. Ανεύθυνες δηλώσεις από κάθε άλλη χώρα συνιστούν παρέμβαση σε εσωτερικά ζητήματα»
Ο Μάτις δεν είπε κάτι καινούργιο ούτε σε ό,τι αφορά στις προθέσεις των ΗΠΑ ούτε σε ό,τι γνωρίζουμε για την κατάσταση στη Νότια Σινική Θάλασσα. Οι ΗΠΑ θεωρούν στρατηγικό τους αντίπαλο την Κίνα και προκειμένου να την αντιμετωπίσουν έχουν επιδοθεί στο σχεδιασμό μιας πολυμερούς, πολυεπίπεδης, σύνθετης στρατηγικής σε όλα τα πεδία χωρίς όμως να παραλείπουν να ενεργούν μονομερώς όπου θεωρούν ότι απαιτείται. Οι βάσεις αυτού του σχεδιασμού μπορούν να εντοπιστούν στο θεμελιώδες κείμενο Εθνικής Στρατηγικής των ΗΠΑ.
Ενδεικτικά αναφέρουμε πως στην κατηγορία των πολυμερών συμμαχιών με στρατιωτικό χαρακτήρα εντάσσεται η προσπάθεια αναβίωσης του διαλόγου για την δημιουργία μιας «τετραμερούς συμμαχίας» ΗΠΑ – Ιαπωνίας – Αυστραλίας – Ινδίας.Στις μονομερείς ενέργειες εντάσσεται η προσπάθεια να αναδειχθούν οι ΗΠΑ ως υπερασπιστές της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της Θαλάσσης (United Nations Convention on the Law of the Sea-UNCLOS) μέσω των επιχειρήσεων FreedomofNavigation Operations –FONOP'sόπως φαίνεται και από την μελέτη του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Φυσικά μια σύνθετη στρατηγική δεν μπορεί να περιορίζεται στο στρατιωτικό πεδίο. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη κινητοποιηθεί στο οικονομικό – εμπορικό και στο διπλωματικό πεδίο ενώ σε ό,τι αφορά στην συσπείρωση στο εσωτερικό της χώρας φαίνεται πως στα Μέσα τα οποία υποστηρίζουν την Προεδρία Τραμπ η επικοινωνιακή στρατηγική κινείται προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός «εθνικού εχθρού».
Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να σημειώσουμε και την παρουσία ναυτικών δυνάμεων χωρών όπως η Γαλλία και η Βρετανία οι οποίες προχωρώντας σε μια επίδειξη αλληλεγγύης προς τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Αυστραλία θέλουν να καταστήσουν σαφές ότι είναι ενάντιες στην αλλαγή του διεθνούς status qvo.
Ούτε όμως ο Κινέζος Στρατηγός μας είπε κάτι καινούργιο.
Η Κίνα φαίνεται πως στην παρούσα περίοδο βρίσκεται σε διαδικασία σχεδιασμού μιας Υψηλής Στρατηγικής η οποία θα ενσωματώνει το νέο πενταετές αναπτυξιακό πλάνο, τις εθνικές προτεραιότητες που καθορίστηκαν στο 18ο Συνέδριο και φυσικά την προσωπική πινελιά του πανίσχυρου Προέδρου Σι. Στις επιδιώξεις της διαφαίνεται η φιλοδοξία για ηγετικό ρόλο όπως αφήνει να εννοηθεί το μέγεθος και η δυνητική επιρροή του Σχεδίου «Ζώνη και Δρόμος».
Σε κάθε περίπτωση όμως φαίνεται πως δεν επιθυμεί μια ευθεία σύγκρουση εκτός και αν προκληθεί – και πρόκληση συνιστά για την Κίνα κάθε αμφισβήτηση όσων η ίδια ορίζει ως εθνικά συμφέροντα όπως αυτά καθορίστηκαν το 2011 στη Λευκή Βίβλο για την Ειρηνική Ανάπτυξη.
Στο υπόψη κείμενο ως βασικά εθνικά συμφέροντα ορίζονται η Εθνική Κυριαρχία, η Εθνική Ασφάλεια, η Εδαφική Ακεραιότητα, η Εθνική Επανένωση, η Σταθερότητα του Πολιτικού Συστήματος και της Κοινωνίας και τέλος η Βιώσιμη Οικονομική και Κοινωνική Ανάπτυξη. Τα παραπάνω αποτελούν σημεία αναφοράς για τους κινέζους αξιωματούχους οι οποίοι, ας σημειωθεί, είναι συνήθως υψηλόβαθμοι κομματικοί γραφειοκράτες με σπουδές στο εξωτερικό και κατά συνέπεια έχουν εικόνα της Δύσης.
Εντός του παραπάνω πλαισίου είναι φυσικό η Κίνα να ερμηνεύει με τη δική της οπτική τις κινήσεις των ΗΠΑ.
Ξεκινώντας με την ανάγνωση της αμερικάνικης Εθνικής Αμυντικής Στρατηγικής, στην οποία αναφέρεται πως οι ΗΠΑ δεν θα ανεχθούν καμία άλλη δύναμη η οποία θα προσπαθήσει να αμφισβητήσει την παγκόσμια κυριαρχία τους, το Πεκίνο είναι λογικό να θεωρεί πως οι ΗΠΑ θα κάνουν ό,τι μπορούν για να εμποδίσουν την Κίνα να ανέλθει στο επίπεδο των ΗΠΑ. Η «αποτροπή»της ορολογίας των ΗΠΑ ερμηνεύεται από την Κίνα αυτόματα ως αποκλεισμός. Η φράση «στρατιωτικοποίηση των υφάλων»,όταν χρησιμοποιείται από μια χώρα που έχει περίπου 900 στρατιωτικές βάσεις, ακούγεται περίεργα στα αυτιά των Κινέζων στρατιωτικών. Ομοίως υπό το ίδιο πρίσμα φαίνεται προκλητικό να υλοποιεί FONOP's στην Νότια Σινική Θάλασσα η χώρα που διακηρύσσει πως ο Κόλπος του Μεξικού είναι ουσιαστικά η «αυλή» της και δεν θα ανεχτεί παραβάτες.
Στις κατηγορίες των ΗΠΑ περί «μη συμμόρφωσης» με το Διεθνές Δίκαιο η Κίνα απαντά πως η ίδια έχει επιδείξει πολύ υψηλότερο βαθμό συμμόρφωσης σε σχέση με τις ΗΠΑ (Σύμβαση για το Περιβάλλον, έρευνες στην Αρκτική και Ανταρκτική) αλλά όταν η Ουάσιγκτον αρνείται την δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου επικαλούμενη λόγους εθνικού συμφέροντος τότε το ίδιο δικαίωμα [πρέπει να] επιφυλάσσεται σε κάθε άλλη χώρα.
Σε ό,τι αφορά στις κατηγορίες περί «φιλοπόλεμου» κράτους η Κίνα απαντά πως η ίδια δεν έχει διεξάγει κανένα επιθετικό πόλεμο εκτός των συνόρων της με σκοπό την «αλλαγή καθεστώτος» ή για «προληπτικούς λόγους» ενώ υπενθυμίζεται από Κινέζους αξιωματούχους ότι μόλις πρόσφατα ο Αντιναύαρχος ε.α Harry Harris Junior κατά τη διάρκεια των ακροάσεων του από την Γερουσία για να αναλάβει θέση Πρέσβη στην Αυστραλία, δήλωσε πως οι ΗΠΑ πρέπει να προετοιμάζονται για πόλεμο με την Κίνα.
Στα παραπάνω ας προσθέσουμε και μια ιστορική διάσταση.
Η ναυτική ισχύς της Δύσης έναντι της κινέζικης ήταν εκείνη που επέβαλλε στην Κίνα τον «αιώνα της ταπείνωσης», αυτό είναι ένα γεγονός που οι Κινέζοι δεν θα ξεχάσουν ποτέ.
Οπότε το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: ήταν η «στροφή προς την Ασία» η θρυαλλίδα που πυροδότησε την κρίση στον Ειρηνικό και μας οδηγεί σε μια «Θουκυδίδεια Παγίδα» ή είναι τελικά σε κάθε περίπτωση αναπόφευκτη μια σύγκρουση εξαιτίας της αναθεωρητικής Κίνας;
